طرح غربالگری برای جلوگیری از شیوع شپش با همکاری مرکز بهداشت و آموزش و پرورش مازندران با به کارگیری بیش از ۵۰۰ مراقب بهداشتی و بهورزان در مدارس این خطه شمال کشور با اولویت مدارس دخترانه و پسرانه ابتدایی و پس از آن راهنمایی از اول مهرماه شروع شد. مرکز بهداشت در همین روزهای نخست مشاهده این حشره در برخی از مدارس ابتدایی دخترانه شهری و روستایی را تایید کرده است.
اگر چه همه ساله مدارس کشور از جمله مازندران به خصوص مقاطع ابتدایی دخترانه و تا حدودی پسرانه با معضل بهداشتی وجود حشره شپش در موی سر مواجهند، ولی به نظر می رسد در سال تحصیلی جدید تایید زودهنگام وجود این حشره در برخی مدارس ابتدایی، زنگ خطر شیوع آن را زودتر به صدا در آورده است.
مازندران علاوه بر این که به علت شرایط آب و هوایی مرطوب زمینه شیوع شپش سر را در محیط مدارس بیشتر از سایر نقاط کشور دارد، به دلیل نگرش منفی خانواده ها به خصوص به کارگیری لفظ " شپشو " برای دانش آموزان دختر و حتی پسر از سوی گروههای هم سن و سال و گاهی بزرگترها، دغدغه وجود شپش را به دلهره برای خانواده ها تبدیل می کند.
این در حالی است که کارشناسان بهداشتی وجود شپش را با توجه به شرایط آب و هوایی و ارتباط مستقیم با عدم رعایت بهداشت فردی از سوی دانش آموزان و حتی والدینشان در زندگی گروهی چیزی عادی قلمداد می کنند و بر این باورند که این مشکل با رعایت بهداشت فردی و اجرای توصیه های بهداشتی همه جانبه قابل پیشگیری است.
به باور این کارشناسان تمام جوامع طبقاتی و حتی کشورهای پیشرفته و توسعه یافته نیز با معضل شیوع شپش به خصوص در مدارس مواجهند و در مجموع ارتباطی با نوع مدارس تحصیلی ، وضعیت اقتصادی خانواده ها و حتی مقاطع تحصیلی ندارد و امکان وجود این حشره حتی در برخی دانشگاه ها نیز وجود دارد و با رعایت همه جانبه بهداشت فردی حداقل پس از یک هفته ریشه کن می شود.
بر اساس طرح غربالگری که در پاییز سال ۹۶ در مدارس ابتدایی مازندران از سوی مرکز بهداشت و معاونت بهداشت و سلامت آموزش و پرورش این استان اجرا شد، ۱۴ درصد از مدارس دخترانه ابتدایی و ۵ درصد مدارس پسرانه در همین مقطع دارای معضل شیوع شپش بودند.
شروع طرح غربالگری در مدارس
مدیر گروه بیماری های واگیردار مرکز بهداشت مازندران در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: طرح غربالگری جلوگیری از شیوع شپش در مدارس دخترانه و پسرانه به خصوص مقاطع ابتدایی از اول مهرماه سال جاری با همکاری مراقبان بهداشتی در مدارس شهری و بهورزان در مناطق روستایی در دست اجرا قرار گرفت.
دکتر محمدرضا پارسایی افزود : پیش از شروع مدارس تمام مراقبان بهداشتی و بهورزان تحت پوشش طرح های آموزشی شناسایی و ریشه کنی شپش قرار گرفتند و در مدارسی که مراقب بهداشت ندارند، یکی از اولیاء مدارس در این طرح حضور یافت تا بتواند برنامه مراقب بهداشت را پیگیری کند.
به گفته وی، وجود حشره شپش در موی سر برخی دانش آموزان مدارس ابتدایی اعم از دخترانه و پسرانه مشاهده شد و برنامه ریشه کنی و پیشگیرانه در این مدارس با نظارت مراقبان بهداشتی در شهرها و بهورزان در مناطق روستایی با مشارکت خانواده ها در حال اجراست.
این مسئول توضیح داد: در این طرح دانش آموزانی که دچار مشکلند، شناسایی و توصیه های بهداشتی و درمانی برای جلوگیری از انتشار و نابودی این حشره به فرد مبتلا و خانواده آنها انجام می شود و برای پیشگیری از انتشار آن این توصیه ها از جمله بازدید روزانه موی سر دانش آموزان در منازل باید پیگیری شود.
وی اضافه کرد : وجود شپش در مدارس که به نوعی زندگی اجتماعی محسوب می شود، اختصاص به استان مازندران و یا حتی ایران ندارد و این معضل در اکثر کشورهای توسعه یافته نیز وجود دارد و با رعایت بهداشت فردی این مشکل پس از مدتی کاهش چشمگیری خواهد یافت.
دکتر پارسایی به خانواده ها توصیه کرد تا حداقل هفته ای یک بار موی سر دانش آموز خود به خصوص دختران را مورد بازدید قرار دهند و چنانچه تخم شپش را ( رشک) که به رنگ سفید است مشاهده کردند، ضمن جدا سازی آن از موها با شانه های ریز دنده و شامپوهای مخصوصی که از داروخانه ها تهیه می کنند و مصرف آن مطابق با دستورالعمل داخل بروشور از انتشار آن جلوگیری کنند.
وی جوشاندن لباس فرم دانش آموزان را در دیگر توصیه به خانواده ها برای از بین بردن این حشره معرفی کرد و اظهار داشت: چنانچه برای بعضی از وسایل و پوشاک از جمله ملحفه ها امکان جوشاندن وجود ندارد، باید آن را در نایلون در بسته قرار دهند و حداقل تا دو هفته این وسایل و پوشاک در نایلون بمانند و پس از آن با شت و شو، حشره ها از بین می روند.
مدیر گروه بیماری های واگیردار مرکز بهداشت مازندران گفت : به دلیل مقاومت این حشره در آب ، تنها شت و شوی سطحی سر بدون استفاده از شامپو و یا حتی به کارگیری راهکارهای درمانی سنتی توسط خانواده ها کافی نیست و حتما باید این موارد رعایت شود.
تایید مشاهده شپش
معاون تربیت بدنی و سلامت آموزش و پرورش مازندران هم به خبرنگار ایرنا گفت : وجود حشره شپش دربرخی مدارس به خصوص مدارس مقاطع ابتدایی مشاهده شده و در تمام استان ها کم و بیش در اوایل شروع مدارس با این مشکل مواجه هستند و این حشره نیز از طریق دانش آموزان در مدارس انتشار داده می شود که با شناسایی افراد مبتلا، با راهکارهای درمانی و پیشگیرانه کنترل می شود.
سید علی ساداتی افزود: همه ساله به محض شروع مدارس با کمک مراقبان بهداشتی مدارس و بهورزان طرح غربالگری برای شناسایی مدارس آلوده انجام می شود و پس از آن راهکارهای بهداشتی و درمانی برای جلوگیری از انتشار آن به سایر دانش آموزان و درمان دانش آموز بیمار انجام خواهد شد.
وی توضیح داد : کار اصلی برای مبارزه با شپش باید از سوی خانواده ها پیش از ورود دانش آموزان به مدارس صورت گیرد که در صورت اجرای این برنامه انتشار آن در مدارس کاهش چشمگیری خواهد داشت، ولی متاسفانه کم کاری برخی خانواده ها موجب می شود تا این حشره وارد مدارس شود و از طریق تماس دانش آموزان با یکدیگر انتشار یابد و مدارس نیز درگیر این معضل شوند.
ساداتی گفت : در سنوات گذشته پس از شناسایی دانش آموز درگیر ضمن توصیه رعایت بهداشت فردی به خانواده این افراد، شامپو های مخصوص نیز به صورت رایگان داده می شد تا بتوانند به صورت اصولی و بهداشتی مبارزه را پیگیری کنند.
معاون بهداشت و سلامت آموزش و پرورش مازندران افزود : در سال تحصیلی جاری نیز توزیع شامپو رایگان به دانش آموزان درگیر در دست اجراست و بزودی این کار انجام می شود تا هزینه مازاد از دوش خانواده ها برداشته شود.
وی اضافه کرد : طبق دستورالعمل وزارتخانه ای ما باید به ازاء هر ۷۵۰ دانش آموز یک مراقب بهداشت در مدارس داشته باشیم که در استان کمبود زیادی در زمینه مراقب وجود ندارد و در روستاها نیز این طرح با کمک بهورزان عملیاتی می شود.
شپش موی سر چیست؟
شپش سر نوعی حشره انگلی است که برروی سر، مژه و ابروها یافت می شود و روزانه چندین بار از خون انسان استفاده می کند. این حشره نمی تواند مدت زیادی بدون تماس با پوست بدن زنده بماند و فقط از طریق تماس مستقیم منتقل می شود به طوری که بیشتر در کودکان خردسال و مهدکودک و در کودکان دوران ابتدایی شیوع دارد. این بیماری با تماس نزدیک سر و به اشتراک گذاشتن کلاه، شانه، روسری و سنجاق بین کودکان منتشر می شود و وقتی کودک مبتلا شود بقیه افراد خانواده نیز در معرض خطر ابتلا قرار می گیرند. هرچند شپش سر خطرناک نیست، اما می تواند باعث خارش شدید و غیرقابل تحمل شوند.
خارش شدید و آزاردهنده سر،برجستگی های کوچک و قرمز برروی سر، گردن و شانه ها ،ذره های سفید بسیار شبیه به شوره سر برروی پایه ی موها که بسختی کنده می شوند
درمان خانگی و سنتی شپش موی سر
صرفنظر از راههای درمانی جدید که بهترین آن بهره گیری از شامپوهای مخصوص و شستن چندین باره سر با این مواد شوینده بهداشتی وجود دارد، خانواده ها در مناطق مختلف برای رفع این معضل بهداشتی راهکارهای کم هزینه تری از جمله استفاده از سس مایونز، سیر، روغن نارگیل،اسپند و سایر موارد را در دستور کار قرار می دهند که یکی از این درمان ها با بهره گیری از حنا در طب سنتی است به طوری که برای استفاده از این روش سنتی و کاملا طبیعی به یک شانه با دندانه های ریز و حنا طبیعی نیاز است. حنا را به روش معمول ( مخلوط کردن مقداری از حنا با آب گرم ) درست می کنند و سپس تمام موهای سر را با آن پوشش می دهند. یک پوشش پلاستیکی روی موها قرار می دهند و صبر می کنند تا حنا به مدت سه ساعت روی مو و پوست سر باقی بماند. سپس موهای خود را می شویند و با استفاده از شانه به آرامی موها را شانه می زنند. با استفاده از این روش شپش مو تا حد زیادی از بین خواهد رفت.
به اعتقاد کارشناسان بهداشتی هرگز نباید از شانه های پلاستیکی برای این منظور استفاده کرد و از شانه فلزی برای شانه زدن هر بخش از موی باید استفاده نمود. بعد از اتمام شانه زدن ، شانه استفاده شده را باید در آب صابون قرار و خوب شست و شو داد تا شپش های آن کشته شوند. برای شپش زدایی کامل باید همه لباس ها و ملحفه های فرد آلوده و در معرض آلودگی در آب داغ و به همراه پاک کننده ها شسته شود. این کار نه تنها به فرآیند درمان کمک می کند، بلکه جلوی انتقال شپش سر به سایرین را نیز می گیرد.
براساس آمار حدود ۵۳۷ هزار دانش آموز در مقاطع مختلف تحصیلی دوره ابتدایی ( ابتدایی اول، ابتدایی دوم) و متوسطه ( اول و دوم) در مازندران برای سال تحصیلی جاری سر کلاس درس رفتند که ۲۸۰ هزار نفر از این دانش آموزان در مقاطع دو گانه ابتدایی تحصیل می کنند.
۶۹۸۲/۱۶۵۴
