همچنین احتمالا بسیار دیده اید یا تجربه کرده اید؛ در پارک یا مکان عمومی دیگر روی نیمکت یا دور میزی نشسته اید که یک نفر سر می رسد و بدون این که از شما بپرسد رو در رو یا کنار دست شما می نشیند و بیل زدن به زندگی شخصی شما را آرام آرام با طرح پرسش های پی در پی و اظهار نظرهای شبه کارشناسی آن هم در لباس انسانیت، مرام، مردانگی و دهها ژست دیگر شروع می کند.
اگر تاکنون چنین تجربه ای داشته اید به این معنی است که به حریم خصوصی شما تجاوز شده است، حریمی که به عنوان بنیادی ترین حق هر انسان تعریف شده و احترام گذاشتن به آن یکی از اصول مهم و اولیه ورود به زندگی و دنیای مدرن است.
حریم خصوصی البته گستره وسیعی دارد، اگر چه امروزه تا صحبت از حریم خصوصی می شود، ذهن همه به شبکه های اجتماعی، فضای مجازی و به طور کل فضای سایبری معطوف می شود و حریم خصوصی را تنها مربوط به آن فضای پیچیده می دانند.
حق انسان برای حاکمیت بر حریم خصوصی، یک حق اجتماعی و مدنی است و مهم ترین اصل در رعایت حقوق شهروندی و حقوق بشر محسوب می شود.
در حقیقت حریم خصوصی جزئی از زندگی هر شخصی است که دسترسی به آن فضا برای دیگران بدون اجازه و رضایت او یا بدون حکم قانون امکان‌پذیر نیست. به‌عبارت دیگر مفهوم حریم خصوصی همان حوزه نشنیدن‌ها و ندیدن‌هاست که مرز و چهارچوب آن را عرف و فرهنگ حاکم بر هر جامعه‌ای مشخص می‌کند.
به اعتقاد کارشناسان حوزه جامعه شناسی، مقوله حریم شخصی، موضوعی است که بسته به فرهنگ، آداب و رسوم، باورها و حتی پیشینه تاریخی هر ملت، نمودهای بسیار گوناگون و چه بسا متضادی دارد؛ به این معنا که رفتاری که در یک کشور، شهر، روستا یا حتی میان افراد یک قوم و عشیره بسیار مقبول و پسندیده است، شاید در جایی دیگر موجب حیرت، سرزنش یا حتی برانگیختن خشم و ایجاد کدورت و کینه شود.
برای مثال در برخی کشورها دایره حریم خصوصی افراد آن قدر گسترده و محترم است که اگر فردی درخیابان به فرد دیگر خیره شود، او می تواند آن شخص را از طرق مختلف تحت پیگیرد قانونی قرار دهد.
در متون اسلامی هم اگرچه اصطلاح حریم خصوصی به کار نرفته، اما در بسیاری از موارد، دفاع از حریم خصوصی اشخاص در منابع فقهی مطرح شده است، مانند ممنوعیت تجسس، تفتیش، سوءظن، استراق سمع، خیانت در امانت، غیبت، قذف (ناسزا گفتن) و ورود بدون اجازه به منازل افراد دیگر که همه به نوعی ممنوعیت های دخالت در حریم خصوصی محسوب می شود.
تاکنون گزارش ها و مقالات و کتاب های متعددی در زمینه وسعت، شرایط و ویژگی های حریم خصوصی نوشته و کم و بیش به همین میزان در باره جزا و مجازات نقض حریم خصوصی قوانین وضع شده است، اما آنچه بی پاسخ مانده است این که چرا حریم خصوصی شکسته می شود و چه باید کرد تا حریم خصوصی در به عنوان یک هنجار پذیرفته شود.
** قربانگاه آرامش و امنیت روانی
یک مشاور خانواده در باره تبعات نقض حریم خصوصی به خبرنگار ایرنا گفت: آرامش و امنیت روانی به عنوان طبیعی و بنیادی ترین حق فردی اعضای جامعه، نخستین قربانیان نقض حریم خصوصی در هر بستر فرهنگی و اجتماعی خواهد بود.
رعنا نائیجی افزود: بخشی از ناهنجاری هایی که در جامعه مشاهده می شود، مانند طلاق، نزاع خیابانی، کم تحملی، پرخاش و ترس، ریشه در استرس و یا فشار محیطی دارد که ناشی از نقض حریم خصوصی است.
وی گفت: بخش زیادی از افراد جامعه امروز، فضایی برای آرامش یافتن حتی در منزل شخصی و پشت میز کار خود ندارند زیرا دائما در حال جست و جو شدن توسط اطرافیان و یا فضای مجازی هستند.
این مشاور خانواده توضیح داد: پیشرفت و تجدد جوامع به موازات رفاه و آسایش انسان ها به دلیل عدم فرهنگ سازی لازمه این تجدد در جوامعی چون کشور ما قربانی هایی نیز همچون حریم خصوصی به همراه داشته است که اگر فکری به حال آن نشود باید منتظر عواقبی شدید تر باشیم.
وی گفت: مردم و اعضای جامعه، چه در فرایند آموزش و چه در جامعه پذیری و زندگی جمعی باید بیاموزند و بپذیرند که به حریم خصوصی یکدیگر احترام و ان را رعایت کنند.
** کنجکاوی بدوی
یک کارشناس ارشد روانشانی بالینی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: نقض حریم خصوصی در جامعه ما به وسعت خود این مفهوم است و ریشه های متعددی دارد که حس کنجکاوی و ذهن جست و جو گر انسان یکی از اصلی ترین عوامل است.
شبنم خرسندی با بیان اینکه برخی فرهنگ های عامه نیز به نقض حریم خصوصی دامن می زنند، افزود: فرهنگ هایی مانند دخالت در زندگی دیگران یا دهان به دهان کردن مسائل و یا جالب بودن مسائل جاری زندگی دیگران نیز از شدت و ضعف حس کنجکاوی درجامعه محلی ناشی می شود.
وی توضیح داد: امروزه بسیاری از مشکلات خانوادگی بویژه در جوانان ریشه در نقض حریم خصوصی دارد که این نقص حریم هم توسط زوجین و هم اطرافیان صورت می گیرد و در نهایت به از هم پاشیدن یک زندگی منجر می شود.
این کارشناس روانشناسی گفت: متاسفانه بسیاری از موارد نقض حریم خصوصی در جامعه ما نه تنها ارادی نیست بلکه در لباس حمایت و دلسوزی و یا عناوین دیگر انجام می شود و حتی در موارد زیادی جزئی از رفتار روزانه ما ایرانیان است.
وی افزود: چون نقض حریم خصوصی در جامعه ما به علت آموزش ندیدن برای برخی غیر ارادی و از روی غفلت و ناخواسته است، به همان میزان نیز برایشان عادی شده و تغییر رفتار عادی افراد سخت تر از رفتار اکتسابی و ارادی است و به همین دلیل وقتی نقض حریم خصوصی توسط اینگونه افراد را به آنها گوشزد کنید، طلبکارانه با شما برخورد و حتی پرخاش می کنند و مهم تر این که ممکن است شما را به عنوان ' آدم بی فرهنگ ' مورد خطاب قرار دهند.
این روانشناس با بیان اینکه جست و جو و کنجکاوی داشته ای منفی نیست، تاکید کرد: باید افراد در مراحل رشد از دوران کودکی و همچنین در ساختار های آموزشی اجتماعی و خانواده بیاموزند که جست و جو گری حد و مرزی دارد و باید این حس کنجکاوی را در جهت مثبت آن استفاده کرد.
وی توضیح داد: در نظام آموزشی ما چه در خانواده و چه در مدرسه و دانشگاه، هیچ اهمیتی به موضوع مهم حریم خصوصی داده نمی شود و گویی ساختار آموزشی، خود ترغیب کننده نقض حریم خصوصی است.
** خودمحوری و خودخواهی، سوخت حریم گشایی
یک کارشناس ارشد جامعه شناسی سیاسی نیز با اشاره به ذات کنجکاو انسان ها، بر خود محوری و خود خواهی افراد به عنوان مهم ترین سوخت ماشین نقض حریم خصوصی تاکید دارد و گفت: نگاه انسان به رفتار خود و قضاوت خود محورانه به این رفتار منجر به تعدی افراد به خصوصی ترین زوایای زندگی دیگران می شود، زیرا فرد فقط به دنبال ارضای خواسته های خود است، که رسیدن به پاسخ سوالات ذهنی که برخی آن را کنجکاوی می دانند، نفع شخصی، بهره مندی از اطلاعات برای کنترل محیط و عواملی از این دست را شامل می شود.
ایمان اسدی افزود: همین نگاه خود محور است که فرد را نسبت به نقض حریم خصوصی دیگران توجیه می کند و رفتارش را مثبت جلوه می دهد.
اسدی با بیان اینکه این نگاه خودمحور در همه انسان ها وجود دارد، گفت: برخی جوامع که ساختارهای آموزشی موثر در این زمینه ندارند بیشتر درگیر با نقض حریم خصوصی هستند.
وی تمرین و تکرار فرهنگ توجه به حریم خصوصی، آموزش به کودکان از سنین پایین در کلاس های درس، رواج فرهنگ جمع گرایی به جای فردگرایی را عمده فعالیت های کشور های توسعه یافته فرهنگی برای حراست از حریم خصوصی برشمرد.
این جامعه شناس اضافه کرد: باید در سراسر جامعه این فرهنگ رواج یابد که افراد در کنار خواسته و تمایلات خود، به خواسته و تمایلات دیگران نیز توجه کنند و این موضوع را بخشی از جامعه پذیری بدانند.
** شفاف سازی قوانین، مهار اولیه
یک دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: تا زمانی که قوانین در زمینه حراست و تامین حریم خصوصی واضح و شفاف نباشند نمی توان انتظار جلوگیری از نقض این حریم را داشت.
جواد منفردی افزود : بسیاری از کشورهای دنیا برای آنکه حفظ حریم خصوصی افراد را ضابطه مند کنند، قوانینی را در این راستا وضع نموده‌اند و چون این قوانین ذیل حقوق بشر تعریف می‌گردد، معمولاً قوانین سخت گیرانه ای نیز به شمار می‌آید.
وی توضیح داد: در قوانین و حقوق اساسی اشاره هایی به حفظ حریم خصوصی شده است اما متأسفانه در رابطه با حریم خصوصی، قانون شسته رفته‌ای نداریم که بتوانیم دقیقا از آن صحبت کنیم.
این حقوقدان تاکید کرد: در میان قوانین موجود در کشور ما به‌صورت پراکنده و ضمنی به موضوع حریم خصوصی پرداخته شده است اما هیچکدام ضمانت اجرای قوی و برنده ای برای جلوگیری از نقض حریم خصوصی نیست.
وی همچنین به ' حقوق شهروندی ' که اخیرا مورد تصویب دولت و مجلس قرار گرفت اشاره کرد و افزود: در حقوق شهروندی نیز فقط به حفظ حریم خصوصی اشاره شد و جای تعیین جرایم قوی برای نقض آن خالی است.
منفردی تاکید کرد: از آنجایی که افراد جامعه عمدتا هنجار گریز هستند، برای رعایت هنجاری مانند حریم خصوصی باید قوانین سخت، مشخص، واضح و برنده ای وجود اشته باشد.
آنچه انکار نشدنی است این است که همه انسان ها با تمام روحیه جمع پذیری ، حریمی و خلوتی دارند که برایشان محترم است و به آن نیاز دارند و انتظار دارند این حریم تا حدودی توسط دیگران نیز محترم شمرده شود.
بسیاری از آزارهای اجتماعی امروز دعوا و نزاع در اماکن عمومی، بوق زدن های بی مورد در خیابان، قضاوت های بی مورد که نمونه بارز تجاوز به حریم شخصی است، پیشداوری ها و مقولات بسیار وسیعی را امروز می توان از مصادیق نقض حریم خصوصی برشمرد.
بی شک مهمترین عامل در پیشگیری و رفع این نقض فرهنگ سازی و تبیین هرچه بیشتر اهمیت و نیاز به این حریم است که بیشتر از هر مرجعی ، رسانه ها بویژه رسانه های دیداری و خود مردم با تکرار مصادیق زیبای حفظ این حریم و ترویج آن در همان فضای مجازی و محاورات و برخوردهای ساده اجتماعی عامیانه می توانند بیشترین اثرگذاری را داشته باشند.
7335/1654
انتهای پیام اگر تاکنون چنین تجربه ای داشته اید به این معنی است که به حریم خصوصی شما تجاوز شده است، حریمی که به عنوان بنیادی ترین حق هر انسان تعریف شده و احترام گذاشتن به آن یکی از اصول مهم و اولیه ورود به زندگی و دنیای مدرن است.
حریم خصوصی البته گستره وسیعی دارد، اگر چه امروزه تا صحبت از حریم خصوصی می شود، ذهن همه به شبکه های اجتماعی، فضای مجازی و به طور کل فضای سایبری معطوف می شود و حریم خصوصی را تنها مربوط به آن فضای پیچیده می دانند.
حق انسان برای حاکمیت بر حریم خصوصی، یک حق اجتماعی و مدنی است و مهم ترین اصل در رعایت حقوق شهروندی و حقوق بشر محسوب می شود.
در حقیقت حریم خصوصی جزئی از زندگی هر شخصی است که دسترسی به آن فضا برای دیگران بدون اجازه و رضایت او یا بدون حکم قانون امکان‌پذیر نیست. به‌عبارت دیگر مفهوم حریم خصوصی همان حوزه نشنیدن‌ها و ندیدن‌هاست که مرز و چهارچوب آن را عرف و فرهنگ حاکم بر هر جامعه‌ای مشخص می‌کند.
به اعتقاد کارشناسان حوزه جامعه شناسی، مقوله حریم شخصی، موضوعی است که بسته به فرهنگ، آداب و رسوم، باورها و حتی پیشینه تاریخی هر ملت، نمودهای بسیار گوناگون و چه بسا متضادی دارد؛ به این معنا که رفتاری که در یک کشور، شهر، روستا یا حتی میان افراد یک قوم و عشیره بسیار مقبول و پسندیده است، شاید در جایی دیگر موجب حیرت، سرزنش یا حتی برانگیختن خشم و ایجاد کدورت و کینه شود.
برای مثال در برخی کشورها دایره حریم خصوصی افراد آن قدر گسترده و محترم است که اگر فردی درخیابان به فرد دیگر خیره شود، او می تواند آن شخص را از طرق مختلف تحت پیگیرد قانونی قرار دهد.
در متون اسلامی هم اگرچه اصطلاح حریم خصوصی به کار نرفته، اما در بسیاری از موارد، دفاع از حریم خصوصی اشخاص در منابع فقهی مطرح شده است، مانند ممنوعیت تجسس، تفتیش، سوءظن، استراق سمع، خیانت در امانت، غیبت، قذف (ناسزا گفتن) و ورود بدون اجازه به منازل افراد دیگر که همه به نوعی ممنوعیت های دخالت در حریم خصوصی محسوب می شود.
تاکنون گزارش ها و مقالات و کتاب های متعددی در زمینه وسعت، شرایط و ویژگی های حریم خصوصی نوشته و کم و بیش به همین میزان در باره جزا و مجازات نقض حریم خصوصی قوانین وضع شده است، اما آنچه بی پاسخ مانده است این که چرا حریم خصوصی شکسته می شود و چه باید کرد تا حریم خصوصی در به عنوان یک هنجار پذیرفته شود.
** قربانگاه آرامش و امنیت روانی
یک مشاور خانواده در باره تبعات نقض حریم خصوصی به خبرنگار ایرنا گفت: آرامش و امنیت روانی به عنوان طبیعی و بنیادی ترین حق فردی اعضای جامعه، نخستین قربانیان نقض حریم خصوصی در هر بستر فرهنگی و اجتماعی خواهد بود.
رعنا نائیجی افزود: بخشی از ناهنجاری هایی که در جامعه مشاهده می شود، مانند طلاق، نزاع خیابانی، کم تحملی، پرخاش و ترس، ریشه در استرس و یا فشار محیطی دارد که ناشی از نقض حریم خصوصی است.
وی گفت: بخش زیادی از افراد جامعه امروز، فضایی برای آرامش یافتن حتی در منزل شخصی و پشت میز کار خود ندارند زیرا دائما در حال جست و جو شدن توسط اطرافیان و یا فضای مجازی هستند.
این مشاور خانواده توضیح داد: پیشرفت و تجدد جوامع به موازات رفاه و آسایش انسان ها به دلیل عدم فرهنگ سازی لازمه این تجدد در جوامعی چون کشور ما قربانی هایی نیز همچون حریم خصوصی به همراه داشته است که اگر فکری به حال آن نشود باید منتظر عواقبی شدید تر باشیم.
وی گفت: مردم و اعضای جامعه، چه در فرایند آموزش و چه در جامعه پذیری و زندگی جمعی باید بیاموزند و بپذیرند که به حریم خصوصی یکدیگر احترام و ان را رعایت کنند.
** کنجکاوی بدوی
یک کارشناس ارشد روانشانی بالینی در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: نقض حریم خصوصی در جامعه ما به وسعت خود این مفهوم است و ریشه های متعددی دارد که حس کنجکاوی و ذهن جست و جو گر انسان یکی از اصلی ترین عوامل است.
شبنم خرسندی با بیان اینکه برخی فرهنگ های عامه نیز به نقض حریم خصوصی دامن می زنند، افزود: فرهنگ هایی مانند دخالت در زندگی دیگران یا دهان به دهان کردن مسائل و یا جالب بودن مسائل جاری زندگی دیگران نیز از شدت و ضعف حس کنجکاوی درجامعه محلی ناشی می شود.
وی توضیح داد: امروزه بسیاری از مشکلات خانوادگی بویژه در جوانان ریشه در نقض حریم خصوصی دارد که این نقص حریم هم توسط زوجین و هم اطرافیان صورت می گیرد و در نهایت به از هم پاشیدن یک زندگی منجر می شود.
این کارشناس روانشناسی گفت: متاسفانه بسیاری از موارد نقض حریم خصوصی در جامعه ما نه تنها ارادی نیست بلکه در لباس حمایت و دلسوزی و یا عناوین دیگر انجام می شود و حتی در موارد زیادی جزئی از رفتار روزانه ما ایرانیان است.
وی افزود: چون نقض حریم خصوصی در جامعه ما به علت آموزش ندیدن برای برخی غیر ارادی و از روی غفلت و ناخواسته است، به همان میزان نیز برایشان عادی شده و تغییر رفتار عادی افراد سخت تر از رفتار اکتسابی و ارادی است و به همین دلیل وقتی نقض حریم خصوصی توسط اینگونه افراد را به آنها گوشزد کنید، طلبکارانه با شما برخورد و حتی پرخاش می کنند و مهم تر این که ممکن است شما را به عنوان ' آدم بی فرهنگ ' مورد خطاب قرار دهند.
این روانشناس با بیان اینکه جست و جو و کنجکاوی داشته ای منفی نیست، تاکید کرد: باید افراد در مراحل رشد از دوران کودکی و همچنین در ساختار های آموزشی اجتماعی و خانواده بیاموزند که جست و جو گری حد و مرزی دارد و باید این حس کنجکاوی را در جهت مثبت آن استفاده کرد.
وی توضیح داد: در نظام آموزشی ما چه در خانواده و چه در مدرسه و دانشگاه، هیچ اهمیتی به موضوع مهم حریم خصوصی داده نمی شود و گویی ساختار آموزشی، خود ترغیب کننده نقض حریم خصوصی است.
** خودمحوری و خودخواهی، سوخت حریم گشایی
یک کارشناس ارشد جامعه شناسی سیاسی نیز با اشاره به ذات کنجکاو انسان ها، بر خود محوری و خود خواهی افراد به عنوان مهم ترین سوخت ماشین نقض حریم خصوصی تاکید دارد و گفت: نگاه انسان به رفتار خود و قضاوت خود محورانه به این رفتار منجر به تعدی افراد به خصوصی ترین زوایای زندگی دیگران می شود، زیرا فرد فقط به دنبال ارضای خواسته های خود است، که رسیدن به پاسخ سوالات ذهنی که برخی آن را کنجکاوی می دانند، نفع شخصی، بهره مندی از اطلاعات برای کنترل محیط و عواملی از این دست را شامل می شود.
ایمان اسدی افزود: همین نگاه خود محور است که فرد را نسبت به نقض حریم خصوصی دیگران توجیه می کند و رفتارش را مثبت جلوه می دهد.
اسدی با بیان اینکه این نگاه خودمحور در همه انسان ها وجود دارد، گفت: برخی جوامع که ساختارهای آموزشی موثر در این زمینه ندارند بیشتر درگیر با نقض حریم خصوصی هستند.
وی تمرین و تکرار فرهنگ توجه به حریم خصوصی، آموزش به کودکان از سنین پایین در کلاس های درس، رواج فرهنگ جمع گرایی به جای فردگرایی را عمده فعالیت های کشور های توسعه یافته فرهنگی برای حراست از حریم خصوصی برشمرد.
این جامعه شناس اضافه کرد: باید در سراسر جامعه این فرهنگ رواج یابد که افراد در کنار خواسته و تمایلات خود، به خواسته و تمایلات دیگران نیز توجه کنند و این موضوع را بخشی از جامعه پذیری بدانند.
** شفاف سازی قوانین، مهار اولیه
یک دانشجوی کارشناسی ارشد حقوق عمومی نیز در این باره به خبرنگار ایرنا گفت: تا زمانی که قوانین در زمینه حراست و تامین حریم خصوصی واضح و شفاف نباشند نمی توان انتظار جلوگیری از نقض این حریم را داشت.
جواد منفردی افزود : بسیاری از کشورهای دنیا برای آنکه حفظ حریم خصوصی افراد را ضابطه مند کنند، قوانینی را در این راستا وضع نموده‌اند و چون این قوانین ذیل حقوق بشر تعریف می‌گردد، معمولاً قوانین سخت گیرانه ای نیز به شمار می‌آید.
وی توضیح داد: در قوانین و حقوق اساسی اشاره هایی به حفظ حریم خصوصی شده است اما متأسفانه در رابطه با حریم خصوصی، قانون شسته رفته‌ای نداریم که بتوانیم دقیقا از آن صحبت کنیم.
این حقوقدان تاکید کرد: در میان قوانین موجود در کشور ما به‌صورت پراکنده و ضمنی به موضوع حریم خصوصی پرداخته شده است اما هیچکدام ضمانت اجرای قوی و برنده ای برای جلوگیری از نقض حریم خصوصی نیست.
وی همچنین به ' حقوق شهروندی ' که اخیرا مورد تصویب دولت و مجلس قرار گرفت اشاره کرد و افزود: در حقوق شهروندی نیز فقط به حفظ حریم خصوصی اشاره شد و جای تعیین جرایم قوی برای نقض آن خالی است.
منفردی تاکید کرد: از آنجایی که افراد جامعه عمدتا هنجار گریز هستند، برای رعایت هنجاری مانند حریم خصوصی باید قوانین سخت، مشخص، واضح و برنده ای وجود اشته باشد.
آنچه انکار نشدنی است این است که همه انسان ها با تمام روحیه جمع پذیری ، حریمی و خلوتی دارند که برایشان محترم است و به آن نیاز دارند و انتظار دارند این حریم تا حدودی توسط دیگران نیز محترم شمرده شود.
بسیاری از آزارهای اجتماعی امروز دعوا و نزاع در اماکن عمومی، بوق زدن های بی مورد در خیابان، قضاوت های بی مورد که نمونه بارز تجاوز به حریم شخصی است، پیشداوری ها و مقولات بسیار وسیعی را امروز می توان از مصادیق نقض حریم خصوصی برشمرد.
بی شک مهمترین عامل در پیشگیری و رفع این نقض فرهنگ سازی و تبیین هرچه بیشتر اهمیت و نیاز به این حریم است که بیشتر از هر مرجعی ، رسانه ها بویژه رسانه های دیداری و خود مردم با تکرار مصادیق زیبای حفظ این حریم و ترویج آن در همان فضای مجازی و محاورات و برخوردهای ساده اجتماعی عامیانه می توانند بیشترین اثرگذاری را داشته باشند.
7335/1654
کپی شد
