داستان «شنود» سی و شش سال پس از فرمان هشت ماده ای امام همچنان ادامه دارد

جواد امام، مدیرعامل بنیاد باران و از نزدیکان رئیس دولت اصلاحات در واکنش به انتشار اخباری مبنی بر شنود دفتر کار و محل زندگی سیدمحمد خاتمی گفت: «شنود جلسات آقای خاتمی دور از ذهن نیست.»

او گفت: «ما نه شنود کار می‌گذاریم و نه اطلاعاتی از شنود داریم اما احتمالاً آقای ترقی که این خبر را اعلام کردند خودشان با این عوامل شنود در ارتباط هستند.»

مدیرعامل بنیاد باران با بیان اینکه خاتمی مثل آقای ترقی نیست و ظاهر و باطنش یکی است و چیز پنهانی ندارد،‌ گفت:‌ « آقای ترقی هم در رفتار خود تجدیدنظر و سعی کند مثل سید محمدخاتمی که ظاهر و باطنش یکی است، باشد تا نگران مطالبی که در پنهان می‌گوید نشود.»

 مساله شنود و اظهاراتی از این دست البته تازه نیست، عباس عبدی، پیشتر(1383) در نامه ای تحت عنوان «نامه ای برای فردا»  که به درخواست معاونت سیاسی ریاست‌جمهوری نوشته بود، به موارد مشابهی اشاره کرده بود از جمله شرحی بر ملاقات اول یک ماه بعد از انتخاب خاتمی در سال 1376 :

« با او در ساختمان ریاست جمهوری ملاقات کردم ولی برای صحبت با من رادیو را روشن و صدای آن را بلند کرد. گفتم که طبعاً به محل کارش اعتماد ندارد بعداً درست می‌شود».

 و ملاقات دیگر در سال 1379که نشان می دهد برخلاف تصور خاتمی چیزی درست نشده است:

« ملاقات دوم در زمستان ۱۳۷۹ در کاخ سعدآباد انجام شد که به گفته آقای عبدی رفته بود به آقای خاتمی بگوید نامزد دور دوم ریاست‌جمهوری نشود که باز هم صدای رادیو را روشن و بلند کرد و در واقع همه چیز همان موقع دستگیرم شد. که اوضاع چگونه است».

در 26 آبان 92 ایسنا به  نقل از سیدمحمد خاتمی در جمع استانداران دولت اصلاحات نوشته بود:« درباره خودم می‌گویم که ای کاش شنود می‌شد یا آنچه بود، همان طور منتقل می‌شد به جاهای دیگر؛ نه اینکه مطالبی سرتاپا دروغ محض به نقل از من در بولتن‌ها بیاید و به بزرگان منتقل شود».. 

برای نمونه، علی مطهری در تیر ماه سال 92  جریان کشف وسایل شنود در دفتر خود، طی نامه ای  نوشت:

صبح روز سه‌شنبه ١٨ تیر سال‌جاری زمانی که مسوول دفتر خارج از مجلس اینجانب، وارد دفتر می‌شود، متوجه تغییراتی در دفتر از جمله در پنجره کولر شده و به همین خاطر پنجره را باز و با زحمت کشف می‌کند که پشت کانال کولر دستگاه‌های مختلف استراق سمع و فیلمبرداری با مهارت نصب شده و سپس دوربین نصب شده هم روی دیوار در نزدیکی پنجره کانال کولر پیدا می‌شود، به طوری که گچ مسیر عبور سیم آن هنوز خیس بوده است.... با نظر اینجانب تجهیزات را بیرون آوردند. در تصاویر به دست آمده از این تجهیزات، تصویر فردی که آن را نصب می‌کند، به وضوح دیده می‌شود .(نظیر همین ماجرا در مورد شنود دفتر آیت الله هاشمی رفسنجانی توسط علی شکوری راد در مصاحبه با نشریه اصولگرای نسیم بیداری در اردیبهشت 90 منتشر شد: در نمازظهر نهاد ریاست جمهوری، یک درگیری بین محمد هاشمی و علی فلاحیان صورت گرفت که دلیل آن، این بود که اطرافیان آقای هاشمی متوجه شدند در دفتر خود آقای هاشمی هم شنود کار گذاشته شده است).

مجید انصاری نیز سال گذشته در گفت و گو با جماران گفت: «من کراراً می بینم درجلسه ای وزیر، مسوول عالی رتبه قضایی، نمایندگان مجلس یا مقامات نشسته اند و به دور و بر خود نگاه می کنند آهسته یا درگوشی صحبت می کنند و می ترسند که آنجا شنود شود؛ مطمئنا این رویه خلاف موازین شرع و فرمان هشت ماده ای حضرت امام است». اشاره انصاری به  فرمان هشت مادی ای صادره از بنیانگذار انقلاب بود که در فضای پرآشوب بعد از انقلاب صادر شده بود با این حال در آن فرمان، شنود، صراحتا نهی و مرتکب آن را مستحق تعزیر و حتی حد شرعی دانسته بود.

چند روز پس از مصاحبه مجید انصاری حسن روحانی رییس جمهور نیز  در اجلاس ملی گزارش اجرای حقوق شهروندی گفت: «ولله پیامبر شنود نمی گذاشت».

 پس از جریان کار گذاشتن شنود در دفتر علی مطهری (تیر92) سایت شفقنا از سه تن از مراجع عظام تقلید آیات صانعی، مکارم شیرازی و موسوی اردبیلی حکم کار گذاشتن شنود در دفتر کار و یا محل زندگی شخصی افراد پرسیده بود. هر سه مرجع این اقدام را جز در مواردی مثل اقدامات تروریستی، قاچاق یا جاسوسی ،حرام دانسته بودند.

ابراز نگرانی خاتمی

محمدرضا خاتمی فعال سیاسی و برادر رئیس دولت اصلاحات نیز امروز با ابراز نگرانی از اینکه این شنود‌ها اشتباه به گوش مسوولان امر  مخابره شود گفت: وضعیت شنود بسیار نامطلوب است؛ تا جایی که من اطلاع دارم این نگرانی در سران کشور نیز وجود داشته و آن عزیزان نگرانی‌هایی درباره شنود جلسات خود دارند.

محمدرضا خاتمی دبیر کل سابق جبهه مشارکت و عضو فعلی شورای مرکزی در خصوص شنود و مخابره اطلاعات گفت و گویی با روزنامه اعتماد داشته است که در ذیل می خوانید:

حمیدرضا ترقی، عضو حزب موتلفه اخیرا ادعا کرده‌ که دفتر آقای خاتمی شنود می‌شود. آیا شما این ادعا را تایید می‌کنید؟

درباره صحبت‌هایی که آقای ترقی اظهار کردند ذکر چند نکته حایزاهمیت است. نخست آنکه یکی از اعضای یک جریان سیاسی از محتوای شنود‌هایی که طبیعتا سازمان‌های اطلاعاتی انجام می‌دهد، خبر دارد تاسفبار است یا آن سازمان‌های اطلاعاتی اخبار را در اختیار آن حزب سیاسی قرار می‌دهند یا آن حزب سیاسی به شکلی در سازمان‌های اطلاعاتی نفوذ کرده است که از محتوای شنود‌ها اطلاع دارند. البته ما می‌دانیم بسیاری از رسانه‌ها، سایت‌ها و اشخاصی که چهره‌ای امنیتی، اطلاعاتی و مسوولیتی به این شکل ندارند اطلاعاتی از این دست در اختیارشان قرار داده می‌شود تا شانتاژ سیاسی کنند. به هرحال این موضوع باعث تاسف است که در ایران یک عضو جریان سیاسی صحبت‌هایی به این شکل را مطرح می‌کند. این موضوع سبب نگرانی ما برای سازمان‌های اطلاعاتی و امنیتی است. سوالی که در پی این نگرانی به وجود می‌آید آن است که چه افرادی در حال حاضر مسوولیت نهاد‌های حساس کشور را بر عهده دارند؟

نکته دومی که وجود دارد، آن است که اصلاح‌طلبان از شنود استقبال می‌کنند. بنای اصلاح‌طلبان همیشه بر این موضوع بوده است که همواره در حال شنود هستند. این شنود محدود به جلسات نیست بلکه محل کار، محل زندگی و حتی اتومبیل‌های اصلاح‌طلبان شنود می‌شود. جریان اصلاح‌طلب از این موضوع استقبال کرده و حتی خوشحال می‌شود واقعا آن چیزی که از جلسات شنود می‌شود به دست مسوولان عالی‌رتبه کشور رسیده و حتی برای مردم نیز منتشر شود تا نشان داده شود اصلاح‌طلبان مانند روح بوده و پشت پرده و جلوی پرده برای آنها تفاوتی نخواهد داشت. اصلاح‌طلبان همواره نظرات و اعتقادات خود را در ملاء عام مطرح کرده و نیازی به بیان کردن این موضوعات در خفا و پشت پرده ندارند.

بنابراین نگرانی اصلاح‌طلبان از شنود بابت چیست؟

نگرانی ما آن است که این شنود‌ها که حتما هم وجود دارد اشتباه به گوش مسوولان امر مخابره شود. وضعیت شنود بسیار نامطلوب است. تا جایی که من اطلاع دارم این نگرانی در سران کشور نیز وجود داشته و آن عزیزان نگرانی‌هایی درباره شنود جلسات خود دارند. اطلاع دارم که روسای سازمان‌های امنیتی و اطلاعاتی کشور نیز از ترس رقیبان داخلی، در جلسات موبایل به همراه خود نمی‌برند. این وضعیت بسیار اسفناک بوده و نشان می‌دهد کوچک‌ترین مسائل قانونی در این امر رعایت نمی‌شود. اگر ما واقعا مطابق قانون عمل می‌کردیم، شاید گرفتاری‌های امروز حادث نمی‌شد.

آیا شنود دفتر آقای خاتمی صحت دارد؟

درباره آقای خاتمی پیش‌فرض بر این بوده است که ایشان شنود می‌شوند. افراد مختلف نیز مستقیم و غیرمستقیم در گذشته این موضوع را بیان کرده‌اند که تمام جلسات و نشست‌های آقای خاتمی شنود می‌شود. یک خاطره جالب از شنود آقای خاتمی برای‌تان می‌گویم. نزدیک به 15 سال پیش آقای خاتمی مشغول ساخت یک آپارتمان بودند. پس از آنکه بنای این پروژه به پایان رسید، تجهیزات شنود پشت پریز‌های این آپارتمان پیدا شد.

پس از این اتفاق، گزارش آن طی یک نامه رسمی به رییس قوه قضاییه اطلاع داده شد تا پیگیری‌های قضایی صورت پذیرد اما متاسفانه به این درخواست ترتیب اثر داده نشد. این نشان می‌دهد متاسفانه در داخل کشور، عده‌ای به خود اجازه می‌دهند هر کار غیرقانونی را انجام دهند. موضوع شنود برای شخص آقای خاتمی، اطرافیان ایشان و جریان اصلاحات یک امر شناخته‌شده‌ای است. اگر موضوعاتی که در جلسات شنود می‌شود، به شکلی دقیق به مسوولان بالادستی ارایه شود اصلاح‌طلبان با این موضوع مشکلی ندارند زیرا مواضع ما در جلسات همانی است که در ملأعام اعلام می‌شود.

یعنی نگرانی جریان اصلاحات از شنود بابت آن است که جزییات جلسه به صورت دقیق به مسوولان ذی‌ربط ارایه نمی‌شود؟

بله. این مهم خواسته همیشگی ما بوده است. جریان اصلاحات همواره به برخی موضوعات انتقاد و با برخی کارها مشکل دارد اما همواره این موضوعات در ملأعام اعلام می‌شود. بیان کردن این موضوعات نیاز به جلسات مخفی ندارد. واقعیت آن است که جریان اصلاحات اصلا جلسه‌ای به نام جلسه مخفی ندارد. به ویژه این موضوع برای آقای خاتمی صدق می‌کند. حضور افراد مختلف در تمام جلسات آقای خاتمی بلامانع است و ایشان هیچ جلسه غیرعلنی و مخفی ندارد که افرادی بخواهند اطلاعاتی خاص از آن جلسات استخراج کنند.

حدّ فاصل سال‌های 84 تا 88 نیز این اتفاق در دفتر آقای خاتمی رخ داده است؟

تصور ما بر این است که در آن سال‌ها نیز شنود رخ داده است. به هرحال تمام سیستم‌هایی که در کشور فعالیت دارند، با پیش فرض بی‌اعتمادی کار می‌کردند و برای آنها تفاوتی میان نفر دوم کشور با سایر افراد وجود نداشت زیرا بنای کار بی‌اعتمادی بود. هرچند من اطلاع دقیقی از شنود در آن سال‌ها ندارم اما فرض ما بر این است که مکانی وجود ندارد که از گزند شنود در امان باشد.

آیا شما خاطره‌ای از شنود شدن خود دارید؟

بله. در زمانی که ما در حزب مشارکت فعالیت داشتیم و اتفاقا دولت اصلاحات هم مستقر بود، جلسه شورای مرکزی حزب در طبقه پایین ساختمان برگزار شد. تعدادی از جوانان حزب در طبقه بالای محل برگزاری جلسه مشغول کار کردن با رادیو بودند که ناگهان بر روی موج اف.‌ام صدای جلسه را شنیدند. در آن زمان وزارت اطلاعات، اصلاح‌طلب بود.

از وزارت اطلاعات درخواست کردیم جهت بازرسی و پیدا کردن این تجهیزات ساختمان را بررسی کنند. پس از بررسی، نزدیک به 10 دستگاه شنود در قسمت‌های مختلف ساختمان پیدا شد. گزارش این شنود نیز طی نامه رسمی به مراجع قضایی ارایه شد اما متاسفانه این نامه به جایی نرسید.

یک خاطره جالب از شنود آقای خاتمی برای‌تان می‌گویم. نزدیک به 15 سال پیش آقای خاتمی مشغول ساخت یک آپارتمان بودند. پس از آنکه بنایی این پروژه به پایان رسید، تجهیزات شنود پشت پریز‌های این آپارتمان پیدا شد. پس از این اتفاق، گزارش آن طی یک نامه رسمی به رییس قوه قضاییه اطلاع داده شد تا پیگیری‌های قضایی صورت پذیرد.

واکنش یک نماینده مجلس

به گزارش جماران، علیرضا رحیمی عضو فراکسیون امید مجلس و عضو کمیسیون امنیت ملی و سیاست خارجی مجلس نیز امروز در روزنامه اعتماد نوشت:

چه مسلم است هیچ مرجعی حق شنود و تجسس نسبت به زندگی خصوصی هیچ شهروندی را ندارد و تجسس نقض صریح حریم خصوصی اشخاص است؛ موضوعی که هم عقل و شرع حکم می‌کند، هم مورد تاکید قانون اساسی است و علاوه بر آن، اخیرا مقام معظم رهبری نیز در جریان مباحث مربوط به پیام‌رسان‌ها و فضای مجازی به‌صراحت بر آن صحه گذاشتند و ...

نکته حایز اهمیت در این تاکید ویژه رهبر انقلاب درمورد حرمت تعرض به حریم خصوصی شهروندان این است که خطاب ایشان به مردم نبوده، بلکه خطاب به مسوولان و به‌خصوص مسوولان امنیتی بوده است.

حال آنکه شنود و تجسس در زندگی شهروندان از مصادیق بارز نقض حریم خصوصی است. باید توجه داشته باشیم که احیانا با مستمسک قرار دادن وظایف و مخاطرات امنیتی حقوق اولیه شهروندان مورد تعرض قرار گیرد.

آقای خاتمی که امروز صحبت از شنود زندگی خصوصی و دفتر کارشان مطرح می‌شود، زمانی رییس‌جمهور این کشور بوده‌اند و هنوز هم با یک اشاره ایشان، سیلی از شهروندان با اعتماد تام و تمام به یک فهرست انتخاباتی رای می‌دهند و در شرایطی که نه فعالیت سیاسی می‌کنند، رکوردی را در تاریخ انتخابات کشور به ثبت می‌رسانند و مقدم بر آن، نرخ مشارکت در انتخابات را بالا می‌برند که این باید مایه مباهات و افتخار نظام باشد.

معتقدم تجسس و شنود در حریم خصوصی و دفتر کار آقای خاتمی نه‌تنها زیبنده نیست، بلکه شرم‌آور و مایه تاسف، سرافکندگی و اندوه است.

سی و شش سال پیش امام خمینی در فرمان هشت ماده ای خطاب به قوه قضاییه و ارگانهای اجرایی گفتند:

«هیچ کس حق ندارد به خانه یا مغازه و یا محل کار شخصی کسی بدون اذن صاحب آنها وارد شود یا کسی را جلب کند، یا به نام کشف جرم یا ارتکاب گناه تعقیب و مراقبت نماید، و یا نسبت به فردی اهانت نموده و اعمال غیر انسانی - اسلامی مرتکب شود، یا به تلفن یا نوار ضبط صوت دیگری به نام کشف جرم یا کشف مرکز گناه گوش کند، و یا برای کشف گناه و جرم هر چند گناه بزرگ باشد، شنود بگذارد و یا دنبال اسرار مردم باشد، و تجسس از گناهان غیر نماید یا اسراری که از غیر به او رسیده و لو برای یک نفر فاش کند. تمام اینها جرم [و] گناه است و بعضی از آنها چون اشاعه فحشا و گناهان از کبایر بسیار بزرگ است، و مرتکبین هر یک از امور فوق مجرم و مستحق تعزیر شرعی هستند و بعضی از آنها موجب حد شرعی می‌باشد».

باید دید که پس از تکرار موارد متعدد چه تمهیدات جدید قانونی و اجرایی برای کنترل شنود، صورت می گیرد.