کشمکش‌های روسیه و انگلیس در ایران یکی از مهم‌ترین موضوعات در اواخر قاجار و اوایل پهلوی است. اسناد سفارت انگلیس در این زمینه یکی از بهترین منابع برای فهم عمیق‌تر و دقیق‌تر این اقدامات است.
به گزارش جماران از پایگاه مرکز اسناد انقلاب اسلامی، گزارش سیاسی نماینده بریتانیا در ایران در سال 1926 در جلد هفتم از مجموعه «یادداشت‌های سیاسی ایران» توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است. این مجموعه که شامل گزارش‌های سیاسی بین سال‌های 1302 تا 1305 را در بر می‌گیرد، برشی مهم از تاریخ ایران است که پهلوی جایگزین قاجار می‌گردد.
کشمکش‌های روسیه و انگلیس در ایران یکی از مهم‌ترین موضوعات در اواخر قاجار و اوایل پهلوی است. اسناد سفارت انگلیس در این زمینه یکی از بهترین منابع برای فهم عمیق‌تر و دقیق‌تر این اقدامات است.
به طور نمونه بخشی از این اسناد فعالیتهای تبلیغی روس‌ها علیه انگلیسی‌ها را اینگونه گزارش کرده است: تغییرات جالب در اهداف و روش‌های تبلیغاتی به‌طور واضح و روشن در طول سال مورد توجه قرار گرفت. کمونیست‌‌‌ها از شعار قدیمی خود، ایجاد نارضایتی داخلی، دست کشیدند، هرگونه تلاشی برای جلوه دادن روسیه به‌عنوان یک دوست و حامی مردم و رژیم ایران انجام شد و هیچ فرصتی برای تبلیغ در این مورد که بریتانیای کبیر دشمن اصلی مردم ایران است، از دست داده نمی‌شد.
بخش دیگر این اسناد نشان از آشفتگی رضا خان در برخورد با روس‌ها دارد: رضا شاه شخصاً نسبت به اینکه خصومت و دشمنی از شوروی وجود نداشته باشد، نگران و آشفته بود. وی با ارتقای سفارت روس‌ها به سفارت کبری موافق بود و از هیچ تلاشی جهت ترغیب مجلس برای تصویب توافق‌نامه‌های مربوط به شیلات و ماهیگیری، دریغ نمی‌کرد.
گزارش‌های نماینده سیاسی سفارت انگلیس در ایران نشان می‌دهد روسیه با استفاده از فضای مطبوعات دوئل تاریخی علیه رقیب خویش را پیش می‌برد. او در گزارشی می‌نویسد: حجم وسیعی از افتراها و توهین‌‌‌ها علیه هرکسی که از خود رفتاری متمایل به انگلیس نشان می‌داد روان می‌شد. تا آنجا که چند نفر از سیاستمداران معروف به‌عنوان نماینده‌ی بریتانیا یا افرادی که رشوه‌های بریتانیا را قبول می‌کنند، معرفی شدند. طرفداران انگلیس دائماً مورد هدفِ دفاتر تبلیغاتی روسیه بودند. شک کمی وجود داشت که این روش‌‌‌ها خطرناک است و اینکه نسبت به هرتلاش دیگری که ممکن بود با کشور ناسازگاری داشته باشد، موفق‌تر خواهد بود. آن‌ها توسط تبلیغات اقتصادی شدید و همچنین با جایگزینی روزنامه‌ها، نرخ ارز آن جابه‌جایی و توسط هرگونه نفوذ و تبلیغات رسانه‌ای با شکل‌های گوناگون تقویت شده بودند. چنین تبلیغاتی از جانب روسیه مؤثر واقع شد.
این گزارش‌ها اشاره‌ای هم به اثرگذاری فضاسازی تبلیغاتی روس بر افکار عمومی مردم ایران بر ضد انگلستان داشته است. در قسمتی از این یادداشت‌ها چنین آمده است: روی کارآمدن امپراتوری بریتانیا به‌عنوان یک ماشین قدرتمند عظیم‌الجثه، نفرت به آن‌ها را القا کرده و نیز باعث احیای ترس شد. با ساخت یک دیو از امپراتوری بریتانیا، آن‌ها ایرانیان را ترسانده و ایشان از انجام هرگونه عملی برخلاف خواسته ما وحشت کرده و حاضر به انجام هر چیزی موافق طبع و میل ما بودند.
این‌ها بخشی از گزارش سیاسی نماینده بریتانیا در ایران در سال 1926 است، که در جلد هفتم از مجموعه «یادداشت‌های سیاسی ایران» توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی منتشر شده است.
این مجموعه که شامل گزارشات سیاسی بین سال‌های 1302 تا 1305 را در بر می‌گیرد، برشی مهم از تاریخ ایران است که پهلوی جایگزین قاجار می‌گردد. در این مجموعه حوادث مهمی از جمله جمهوری رضاخانی، تغییر سلطنت از قاجار به پهلوی، چگونگی بر تخت نشستن رضاخان و گزارش‌های شخصی از او، ماجرای شیخ خزعل، تقابل سید حسن مدرس با رضا خان و بسیاری از حوادث دیگر را در بر می‌گیرد.
این یادداشت‌ها با ویرایش آر.ام. بارل و با ترجمه دکتر اسماعیل مقامی در شهریور ماه 1402 توسط مرکز اسناد انقلاب اسلامی در 1150 صفحه منتشر شده و در دسترس علاقمندان قرار دارد.
