حمله تروریستی در مسکو کار داعش بود یا داعش خراسان؟

در سپتامبر 2022، شبه نظامیان داعش خراسان مسئولیت یک بمب گذاری انتحاری مرگبار در سفارت روسیه در کابل را بر عهده گرفتند و برخی کارشناسان می گویند که این گروه در سال های اخیر با ولادیمیر پوتین، رئیس جمهور روسیه به شدت زاویه پیدا کرده است. رهبران داعش خراسان ممکن است روسیه، چین و سایر کشورهای منطقه را تضمینی برای ادامه حکومت طالبان بدانند و به همین دلیل به دنبال تضعیف آنها باشند. می توان گفت که حمله روز گذشته در مسکو آمیخته ای از انگیزه های محلی و بین المللی برای داعش بود.

به گزارش جماران، در بدترین حمله تروریستی در روسیه در سال های اخیر، دست کم 143 نفر کشته و 145 نفر زخمی شده اند. گاردین در گزارشی به بررسی عوامل پشت پرده این حمله پرداخته و می نویسد:

دولت اسلامی (داعش) مسئولیت این حمله را بر عهده گرفته و از «عناصر اسلامی» که آن را انجام داده‌اند ستایش کرده است. بسیاری از مفسران و مقامات آمریکایی به گروه وابسته به داعش موسوم به استان خراسان (ISKP) به عنوان مظنون اصلی اشاره کرده اند ، هرچند تاکنون هیچ مدرکی دال بر این موضوع وجود ندارد.

داعش خراسان شاخه ای از دولت اسلامی در افغانستان است. این نام برگرفته از نامی است که برخی از حاکمان محلی اسلامی به یک منطقه داده اند و به صراحت مرزهای ملی جدید را رد می کند و در عین حال آنچه را که اعضای آن شکوه و قدرت از دست رفته امپراتوری های مسلمان می دانند را یادآوری می کند.

این گروه در اوج گسترش داعش در سال 2015، زمانی که گروه مستقر در عراق و سوریه در تلاش بود با ایجاد شبکه‌ای از گروه‌های وابسته در خاورمیانه، مغرب، غرب آسیا و سایر بخش‌های آفریقا گسترش یابد، شکل گرفت. این تلاش ها نتایج متفاوتی به همراه داشت. با این حال، صدها عنصر سرخورده طالبان و برخی از جناح‌های پاکستان جذب افراط‌گرایی و منابع داعش شدند. این افراد هسته اصلی داعش خراسان را تشکیل دادند و گفته می شود که تا به امروز با داعش در ارتباط هستند.

آیا داعش خراسان تجربه چنین حمله بین المللی را داشته است؟

خیر، به همین دلیل مهم است که داعش خراسان خود مسئولیت حمله در مسکو را بر عهده نگرفته است. همچنین، داعش خراسان تا همین اواخر عمدتاً بر یک کمپین محلی متمرکز بوده است. صدها حمله به اهداف غیرنظامی و نیروهای امنیتی از جمله نیروهای غربی در افغانستان انجام داده است. دو حمله در سال 2020 زایشگاه کابل و دانشگاه کابل را هدف قرار دادند. برخی دیگر به مساجد و اقلیت های قومی یا مذهبی در افغانستان ضربه زده اند.

این گروه همچنین مسئول یک حمله بسیار مخرب به فرودگاه بین‌المللی کابل در سال 2021 بود که در جریان تخلیه آشفته ایالات متحده از کشور، 13 سرباز آمریکایی و بیش از 150 غیرنظامی را کشت. این یک هدف بین المللی بود اما در خاک افغانستان.

آیا اکنون داعش خراسان به اهداف بین المللی حمله می کند؟

تا اندازه ای بله. این گروه اهدافی را در تاجیکستان و پاکستان، همسایگان افغانستان و یک هتل در افغانستان را که مورد علاقه اتباع چینی بوده هدف قرار داده است. در اوایل سال جاری، ایالات متحده ارتباطاتی را رهگیری کرد که تایید می کرد این گروه دو بمب گذاری را در ایران انجام داده است که نزدیک به 100 نفر را به کشتن داد. البته داعش خراسان مسئولیت آن حمله را هم به صراحت بر عهده نگرفت.

چرا داعش خراسان ممکن است پشت این حمله باشد؟

در دهه‌های اخیر، بسیاری از گروه‌های افراطی تمرکز خود را از اهداف صرفاً محلی به اهداف بین‌المللی تغییر داده‌اند. دلایل ممکن است از گروهی به گروه دیگر متفاوت باشد. گاهی اوقات یک رهبر جدید یک دستور کار شخصی به ارمغان می‌آورد، گاهی اوقات راه‌اندازی حملات بین‌المللی طولانی‌مدت راهی برای جذب نیروهای جدید، به دست آوردن منابع جدید از حامیان مالی یا بسیج طرفدارانی است که در غیر این صورت از شکست‌های محلی ناامید شده‌اند. آنها همچنین اغلب راهی برای متمایز کردن یک گروه از رقبا به شمار می رود. مثلا طالبان همواره فعالیت های خود را در داخل مرزهای افغانستان حفظ کرده و یا القاعده که پیشگام این استراتژی بود از سال 2011 تمرکز محلی داشته است.

این کاملاً ممکن است که داعش خراسان به دستور مستقیم رهبران داعش عمل کند. علیرغم فروپاشی خلافت داعش در سوریه و عراق، هنوز روابط بین داعش خراسان و شخصیت های ارشد آنجا وجود دارد. در سال 2022، گزارشی از سازمان ملل متحد که بر اساس اطلاعاتی از کشورهای عضو تهیه شده بود، گفت که داعش خراسان از طریق واسطه ها یا پیک های مورد اعتماد وجوه مورد نیاز خود را به شکل نقدی از داعش دریافت می کند و طبیعی است که در برابر این دریافت پول، سفارش هایی هم از رهبر داعش بگیرد.

ظاهرا داعش همچنان به دنبال فرصت هایی برای چنین حملاتی است. طبق گزارش ها، شبکه ای که قصد حمله به سالن کنسرت در بروکسل را داشت که اخیرا توسط پلیس فرانسه و بلژیک منهدم شد، حداقل از داعش الهام گرفته بود.

چرا روسیه؟

رهبران داعش، مانند بسیاری از شبه نظامیان تندرو، به حمایت روسیه از دولت بشار اسد در سوریه توجه دارند و مسکو را بخشی از ائتلاف گسترده تر از نیروهای مسیحی یا غربی علیه اسلام می دانند. این نکته کلیدی توسط تبلیغات داعش از پاکستان تا نیجریه است.