از قدمت اجرای تعزیه در روز عاشورا در میدان طاق اطلاع درستی در دست نیست اما عکس ها و تصاویر و اسناد ، نشانگر بیش از ۱۰۰ سال سابقه دارد که واقعه حماسه خونین کربلا در آن در قالب تعزیه بازسازی و به نمایش در می‌آید.
ساکنان این بندر تاریخی در پسکرانه خلیج فارس با شور و شعف خاصی به استقبال این ماه می روند و درغم سرور و سالارشهیدان با برپایی عزاداری و سوگواری، ارادت خالصانه خود را به خاندان پیامبر گرامی اسلام (ص) ابراز می‌دارند.
آداب و رسوم خاص مردم این بندر در ماه محرم بویژه در روزهای تاسوعا و عاشورا جذابیت خاصی دارد طوری که از شهرها و روستاهای دور و نزدیک استان بوشهر در روز عاشورا به این بندر روانه می شوند.
اوج سوگواری عاشقان اباعبدالحسین (ع) در این بندر در شب و روز عاشورا است بگونه ای که دسته‌های سینه‌زنی و زنجیرزنی سنتی تا نیمه‌های شب کوچه و خیابان های شهر را می‌پیمایند و به
عزاداری می‌پردازند و با شور و شعف وافری خود را برای یک روز تاریخی با به نمایش در آوردن صحنه نمادین کربلا آماده می‌کنند.
بازسازی واقعه روز عاشورا در بندرریگ که در میدان طاق سالهاست به میعادگاه عاشقان و سوگواران حضرت اباعبدالله الحسین(ع) تبدیل شده ، برگرفته از سنت های برجای مانده از گذشتگان است.
ورود سپاه یزیدیان نختسین برنامه تعزیه روز عاشورا
نمایش حادثه کربلا با ورود سپاه یزیدیان در میدان طاق و با رجز خوانی سران سپاه کفر در برابر یاران اباعبدالله الحسین (ع) آغاز می‌شود.
بازیگران نقش یاران امام حسین (ع) که برای بیان شجاعت دلیرمردان کربلا لباس رزم برتن کرده‌اند، یکی پس ازدیگری به میدان می‌آیند و نمایش نبرد عاشورا را در اذهان تداعی می‌کنند.
اوج پایان تعزیه نبرد امام حسین (ع) و یارانش با سپاه کفر آتش زدن خیمه گاه نمادین سالار شهیدان است.
هنگام شعله ور شدن آتش حزن و اندوه جانکاهی عزاداران حاضر را در میدان تعزیه فرا گرفته و از عمق وجود صحنه کربلا را در ذهن تداعی و به سر و سینه خود می‌زنند.
چرخاندن حجله قاسم و شتران
قبل از به آتش کشیدن خیمه های نمادین ، گردانندگان صحنه حجله حضرت قاسم ابن الحسن (ع)، گهواره نمادین علی اصغر(ع) و شتران را در میدان چرخانده و جلوه خاصی به تعزیه روز عاشورا می‌دهند.
در هنگام چرخاندن حجله قاسم ( ع ) و علی اصغر(ع) کسانی که نذر آنان برآورده و یا داشته باشند وجه نقد یا طلا به متولیان در میدان تعزیه اهدا می‌کنند.
ورود هیات های دمام و سینه زنی از دیگر برنامه های نمایش تعزیه روز عاشورا در میدان طاق است.
صبح رو سیاه
صبح روسیاه به یاد شب وداع امام حسین(ع) با یارانش از دیگر سنت های گذشتگان این دیار است که همچنان پابرجاست و در حسینیه و تکایا برگزار می‌شود.
شرکت کنندگان در این محفل که حزن و اندوه بر آن حاکم است تا پیش از نماز صبح و برآمدن خورشید، به سر و سینه زده و این بیت را اعم از زن و مرد می‌خوانند:
ای صبح روساه به چه روی می شوی سپید امروز حسین تشنه لب می شود شهید
در زمان اجرای این برنامه ، مداحان مدیحه سرایی می‌کنند و در بین آن نذری‌های خانواده‌ها که شامل حلوا و نان سنتی (گرده) و شیر و قهوه است بین حاضران در مجلس توزیع می‌شود.
تعزیه بیل و منتیل و قانیان
تعزیه ˈبیل و منتیلˈ و ˈقانیانˈ از دیگر آیین‌های مردم بندر ریگ در ماه محرم و صفر است که از گذشته تاکنون نمایش داده می‌شود.
در تعزیه بیل و منتیل که سه روز پس از شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفایش اجرا می‌شود، بازیگران در نقش جمعی از زنان طایفه بنی‌اسد، روایت چگونگی تدفین اجساد مطهر امام (ع) و یارانش
در صحرای کربلا را به تصویر می‌کشند.
بر اساس این روایت عده‌ای از زنان قبیله بنی‌اسد هنگام عبور ازکنار رودخانه فرات اجسادی نورانی و خوشبو را مشاهده و از مردان قبیله خود درخواست دفن و خاکسپاری آنان را می‌کنند.
مردان قبیله از این کار سرباز می‌زنند و خود آنان جسدهای مطهر شهدای کربلا را به خاک می‌سپارند.
تعزیه قانیان نیز همه ساله در اواخر ماه صفر در بندرریگ اجرا می‌شود.
در این نمایش ، قانیان که نام پادشاه معروف رومی و مسیحی مذهب است از برپایی و ادامه سوگواری و عزاداری تعدادی از اهل بیت عصمت وطهارت (ع) جلوگیری می‌کند.
پادشاه رومی بعد از ارتکاب به این عمل، شب هنگام در خواب، خود را در صحرای محشر یافت که زبانه‌های آتش از جسم او بر می‌خاست.
این پادشاه رومی پس از آن خواب از اقدام خود پشیمان شد و با ادای توبه در زمره علاقه‌مندان به خاندان اهل بیت (ع) در می‌آید.
بندرریگ از توابع شهرستان گناوه از بنادر قدیمی استان بوشهر است.
۶۱۶۴/۶۰۴۵
