دریاچه "نمک" دریاچه‌ای در منطقه کویر مرکزی ایران و زمین آن پوشیده از رسوبات نمکی است که بر اثر انباشته شدن سیلاب‌ها و آب‌های سطحی در طول قرن‌ها پدید آمده است.
به گفته محققان کشور وضعیتی که امروزه در دریاچه "ارومیه" حاکم است، سال‌ها قبل برای دریاچه "نمک" رخ داده، به گونه‌ای که از دریاچه نمک به عنوان دریاچه مرده یاد می‌شود.
به گزارش جماران، دریاچه "نمک" دریاچه‌ای در منطقه کویر مرکزی ایران و زمین آن پوشیده از رسوبات نمکی است که بر اثر انباشته شدن سیلاب‌ها و آب‌های سطحی در طول قرن‌ها پدید آمده است.
در سالهای اخیر تامین نشدن حقابه تالاب‌های استان قم و افزایش برداشت از منابع آب زیرزمینی در کنار عوامل طبیعی از جمله کاهش شدید بارندگی‌ها و افزایش دمای هوا، باعث بحران‌های زیست محیطی در این منطقه شده که علاوه بر استان قم، استان‌های همجوار را نیز تحت تاثیر قرار داده است.
دریاچه "نمک" از جمله تالاب‌های زمین‌شناختی خاص است که علاوه بر رودخانه و روان آب، از سفره‌های آب زیرزمینی نیز تغذیه می‌شود.
در گذشته 5 رودخانه مهم و اصلی در دریاچه "نمک" جریان داشته، ولی احداث سدهای متعدد موجب شد تا بخش زیادی از منابع آبی این رودخانه‌ها در استان‌های بالا بهره‌برداری شود و در نتیجه شرایط بحرانی را برای دریاچه نمک ایجاد کند.
به گفته محققان کشور وضعیتی که امروزه در دریاچه "ارومیه" حاکم است، سال‌ها قبل برای دریاچه "نمک" رخ داد، به گونه‌ای که از دریاچه نمک به عنوان دریاچه مرده یاد می‌شود.
دکتر مسعود مرسلی، مدیر پروژه آب‌های کارستی سازمان زمین‌شناسی و اکتشافات معدنی، با تاکید بر اینکه سیستم دریاچه "نمک" قم با سایر دریاچه‌های کشور مانند دریاچه "ارومیه" متفاوت است، گفت: این دریاچه در حوزه مرکزی ایران واقع شده است و آب رودخانه‌های "قمرود"، "کرج"، "کن" و رودخانه "شور" وارد این دریاچه می‌شود.
وی با بیان اینکه این دریاچه از ابتدا پهنه نمکی بوده است،خاطر نشان کرد: با توجه به وضعیت قرارگیری، از گذشته آب زیادی به این دریاچه وارد نمی‌شد.
مرسلی در عین حال با اشاره به کاهش آب ورودی رودها به این دریاچه، اظهار کرد: در سالهای اخیر با احداث سدهایی مانند سد "ماملو" و سایر سدها، از ورودی آب این دریاچه کاسته شده است.
این محقق با بیان اینکه این دریاچه در طول حیات خود دچار خشکی و یا پر آبی شده است، ادامه داد: در زمان‌هایی که از آب ورودی این دریاچه کاسته می‌شود، میزان شوری و نمکی آن افزایش می‌یابد.
مرسلی در پاسخ به این سوال که افزایش نمک در این دریاچه چه اثراتی در محیط زیست منطقه دارد، توضیح داد: وضعیتی که امروزه در دریاچه "ارومیه" ایجاد شده است، سال‌ها قبل برای دریاچه "نمک" رخ داده است، از این رو افزایش نمک دریاچه "نمک" قم تاثیرات چشمگیری در منطقه ایجاد نخواهد کرد؛ چراکه در سالهای قبل این دریاچه روند خشکی را داشته است.
مدیر پروژه آب‌های کارستی سازمان زمین‌شناسی با تاکید بر اینکه وضعیت دریاچه "نمک" مانند سایر دریاچه‌های کشور حاد نیست، اضافه کرد: این دریاچه از ابتدا خشک بوده و طبیعی است وقتی آب ورودی آن کاهش می‌یابد، میزان نمک افزایش می‌یابد؛ ولی اثرات زیادی در افزایش ریزگردها در این استان ندارد.
مرسلی در خصوص عدم تاثیرگذاری وضعیت این دریاچه در استان بر خلاف دریاچه "ارومیه"، توضیح داد: بررسی‌ها نشان می‌دهد دریاچه "نمک"، دریاچه مرده‌ای است و در حال حاضر در وضعیت متلاشی شدن بیشتری قرار دارد؛ ولی دریاچه "ارومیه" در حال مردن است و تبعات آن و تغییرات اکولوژی آن نیز قابل مشاهده است.
وی دریاچه "نمک" را از جمله دریاچه‌های خشک توصیف کرد و یادآور شد: دریاچه "نمک" قبلا به وضع دریاچه "ارومیه" دچار شده بود و دریاچه "ارومیه" نیز به این وضعیت رسیده است.
دریاچه‌های در حال خشک شدن در دنیا کدامند؟
در کنار دریاچه ارومیه، چندین دریاچه دیگر نیز در سراسر دنیا متاثر از اعمال انسانی در حال خشک شدن هستند.
به گزارش جماران و به نقل از ام.ان.ان، یکی از مشکلات جمعیت 7 میلیارد نفری و در حال افزایش زمین این است که آب زیادی برای تامین نیاز این جمعیت لازم است. ما از آب برای نوشیدن، تهیه غذا، تولید انرژی، تولید محصولات، استخراج مواد معدنی خام از زمین و هر چیز دیگری در این میان استفاده می‌کنیم.
به طور متوسط یک خانواده چهار نفره روزانه 400 گالن آب آشامیدنی یا بیشتر استفاده می‌کنند. مقادیر زیاد آب مصرفی شرکت‌ها، مزارع و صنایع هم که واضح است.
از طرفی پیش‌برنده اصلی تمدن ما، برق، توسط توربین‌ها با استفاده از مقدار زیادی آب تولید می‌شود. حدود نیمی از کل مصرف آب در ایالات متحده آمریکا توسط نیروگاه‌ها مصرف می‌شود.
با این اوصاف نباید جای تعجب باشد که منابع آب زیادی در سرتاسر جهان وجود دارند که به معنای واقعی کلمه در حال خشک شدن هستند. مثل دریاچه آرال که در عکس فوق دیده می‌شود.
بسیاری از بزرگترین دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریاها فصل به فصل در مواجهه با گرم شدن زمین ناشی از تغییرات اقلیمی و به دلیل افزایش تقاضا کوچکتر می‌شوند.
هنگامی که ما از آب بیشتری نسبت به آنچه به اکوسیستم بازمی‌گردد استفاده می‌کنیم، در واقع ما عرضه کلی را کاهش می‌دهیم. این معادله ساده واقعیت هولناک دریاچه‌ها، رودخانه‌ها و دریاهای در حال خشک شدن را توضیح می‌دهد.
دریای آرال
دریای آرال یادریاچه خوارزم یک دریاچه آب شور در آسیای میانه میان قره‌قالپاقستان(یک جمهوی خودمختار در کشور ازبکستان) در جنوب ازبکستان و شمال قزاقستان است.
دریای آرال یکی از برجسته‌ترین دریاچه‌های خشک شده است. اگر به دریای آرال سفر کرده باشید، مجموعه متفرق و ناپیوسته‌ای از برکه‌های کوچک که در یک کاسه گرد و خاکی قرار دارند را دیده‌اید.
این دریا روزی یکی از بزرگترین دریاچه‌ها بود. دریای آرال که به لحاظ فنی یک دریاچه است، از دهه 1960 هنگامی که اتحاد جماهیر شوروی شروع به انحراف و سدسازی روی رودخانه‌هایی که به دریای آرال می‌ریختند، کرد، به طور پیوسته کوچک شد.
با عقب‌نشینی آب، صنعت بزرگ ماهیگیری این منطقه نابود شد و میزان بالای بیکاری به بار آمد و قایق‌های ماهیگیری به گل نشستند.
در سالهای اخیر تلاش‌هایی برای انتقال آب به این دریا انجام شده است، اما بعید است که آن را به اندازه و شکوه سابق خود برساند.
دریای آرال به تنهایی یکی از بزرگترین فجایع زیست‌محیطی در تاریخ است که حاصل از نقش مستقیم انسان است.
دریاچه پوپو
دریاچه پوپو روزی دومین دریاچه بزرگ کشور بولیوی بود، اما در حال حاضر رسماً خشک شده است. سمت چپ تصویر در آوریل 2013 گرفته شده و دریاچه را با مقدار زیادی آب نشان می‌دهد. اما ماهواره عکسبرداری ناسا در ماه ژانویه 2016 بر فراز این دریاچه با یک زمین خشک که در سمت راست تصویر مشخص است، روبرو شد.
خشکسالی، تغییر اقلیم و منحرف کردن آب از منبع اولیه آب دریاچه از عمده‌ترین دلایل خشکی پوپو هستند.
در حالی که پوپو عمق زیادی نداشت(تقریبا 3 متر)، اما نقش مهمی در زندگی و حیات وحش محلی داشت. حدود دو سوم از 500 خانوار مناطق اطراف که بسیاری از آنها با ماهیگیری در دریاچه روزگار می‌گذراندند، منطقه را ترک کرده‌اند تا در جایی دیگر زندگی کنند.
در عین حال، میلیون‌ها ماهی و حدود 500 پرنده از جمله فلامینگوها کشته شدند.
دریاچه چاد
چیزی نمانده تا دریاچه چاد به مانند دریای آرال کاملا خشک شود. به گفته سازمان ملل، این دریاچه از سال 1963 تا 1998 حدود 95 درصد از حجم خود را از دست داده است.
این دریاچه کم عمق که در حالت پرآبی 11 متر عمق داشت، در حال حاضر به طور متوسط تنها حدود 1.5 متر عمق دارد.
دریاچه چاد تحت تاثیر شدید تغییرات در الگوهای بارندگی، برداشت بیش از حد آب، جنگل‌زایی و افزایش تقاضا توسط مردم اطراف است.
این دریاچه یک بار در سال 1908 تقریبا خشک شد و دوباره در سال 1984 نیز این اتفاق افتاد.
علاوه بر اختلالات زیست‌محیطی، این دریاچه در حال خشک شدن موجب اختلاف بین دولت‌های منطقه‌ای شده است.
دریاچه بدواتر(Badwater)
انسان‌ها حداقل می‌توانند در مورد یک دریاچه در حال خشک شدن احساس گناه کمتری کنند. تنها چیزی که سبب کاهش حجم دریاچه بدواتر شده، مادر طبیعت است.
دریاچه بدواتر در واقع یک دریاچه فصلی است که بعد از طوفان باران قبل از این که سریعا تبخیر شود، پدید می‌آید.
دریاچه بدواتر در "دره مرگ" کالیفرنیا واقع شده است.
درجه حرارت در این منطقه بسیار بالاست، به طوری که زمان‌هایی تا 48 درجه سلسیوس بالا می‌رود و رطوبت باقی مانده از طوفان باران را نیز به سرعت خشک می‌کند.
بنابراین دمای بالا می‌تواند این دریاچه با 48 کیلومتر طول و عمق بیش از 3.5 متر را تبخیر کند.
دریاچه اُونز(Owens)
تا اوائل دهه 1900 میلادی، دریاچه اونز در شرق "سیرا نوادا" یک دریاچه مملو از آب به طول حدود 20 کیلومتر و حدود 13 کیلومتر با عمق متوسط 7 تا 15 متری بود.
در سال 1913، آب‌هایی که به دریاچه اونز می‌ریختند، توسط سازمان آب و برق لس‌آنجلس(LADWP) به لس‌آنجلس منتقل شد. سطوح آب به سرعت در دریاچه اونز کاهش یافت تا زمانی که به سطح فعلی رسید و اکنون تقریبا خشک شده است.
امروزه دریاچه اونز تنها 90 سانتی‌متر عمق دارد و سایه‌ای از آن چیزی است که قبلا بود.
آمریکای در سالهای اخیر با استفاده از تراکتور صفحات رُسی موجود در بستر دریاچه به شکل توپ بسکتبال درمی‌آید و این توپ‌های کلوخی می‌تواند برای سال‌ها از پخش شدن ریزگرد در منطقه جلوگیری کند. این راهکار ابتدا در دهه 90 میلادی پس از وقوع بارش در این محدوده انجام شد و نتایج آن نسبتا راضی‌کننده بود. در سال 2014 وزارت آب و نیرو آمریکا تصمیم گرفت تا این طرح را در تمام بستر دریاچه "اُونز" اجرا کند.
پیش از این مسئولان با تخلیه آب در محدوده‌ای به مساحت 110 مایل مربع از بستر دریاچه "اُونز" تلاش می‌کردند تا از پخش شدن ریزگردها در منطقه جلوگیری کنند؛ روشی که علاوه بر هزینه‌بر بودن کاملا مقطعی بوده و نمی‌تواند مشکل را برای مدت قابل توجهی مرتفع کند.
