انتقاد آیت الله جعفر سبحانی از حذف مشق شب دانش آموزان بازتاب گسترده ای در رسانه ها و فضای مجازی داشت و بار دیگر باعث شد تا ماجرای موسسات کنکور و کمک آموزشی در کانون توجه قرار بگیرد.
به گزارش جماران؛ در همین خصوص، عصرایران نوشت: وزیر آموزش و پرورش نامه‌ای به رئیس سازمان صدا و سیما نوشت و از او خواست تبلیغات غیرقانونی مؤسسات کنکور و کمک آموزشی را از این رسانه متوقف کند. سید محمد بطحایی به عبدالعلی علی عسگری نوشت که طبق قانون، تبلیغات مؤسسات غیردولتی که محصولات آموزشی ارائه می کنند باید بعد از تأیید کارشناسان وزارت آموزش و پرورش صورت گیرد.
طی سال های اخیر، مؤسسات تست و کنکور و کمک آموزشی با بمباران بی وقفه تبلیغاتی در صدا و سیما و حتی ساخت برنامه های مشترک با برخی تهیه کنندگان این سازمان، هزینه های میلیاردی پرداخت کرده و سودهای نجومی برده اند. ایجاد نیاز کاذب به کتاب‌های به اصطلاح کمک آموزشی و سپس تجارت با نیاز ایجاد شده، کاروِیژه بسیاری از این موسسات است. برخی از آنها حتی توانسته اند در مدارس - به ویژه مدارس غیر دولتی - نفوذ کنند و امروزه، بسیاری از مدارس، خانواده‌ها را ملزم به خرید کتاب های مؤسسات خاص یا شرکت در آزمون های آنان می‌کنند!
قطع آگهی‌های این مؤسسات - چه آگهی‌هایی که مستقیماً به صورت تیزر پخش می‌شود و چه آگهی‌هایی که در قالب برنامه های تلویزیونی به خورد مخاطب داده می شود - می تواند "منافع تاجران کنکور سرنوشت دانش آموزان ایرانی" را به شدت تحت الشعاع قرار دهد چه آن که درآمد اصلی آنها از طریق آگهی ها و برنامه های رادیویی و تلویزیونی محقق می شود.
از این رو، بدیهی است که کاسبان کنکور که در سال های اخیر به مالتی میلیاردرهای نوظهور تبدیل شده اند، علیه آموزش و پرورش موضع بگیرند و اجازه ندهند اقدامات اصلاحی وزارت آموزش و پرورش - از آزمون زدایی در دوره ابتدایی گرفته تا ممنوع سازی ورورد موسسات کنکور به مدارس و ... - به نتیجه برسد.
آنها یک هفته بعد از نامه وزیر آموزش و پرورش به صدا و سیما، راهی قم شدند تا با علما دیدار کنند، آن هم نه با عنوان موسسات تست و کنکور و آگهی‌دهندگان نامدار به صدا و سیما که تحت نام پرطمطراق "انجمن فرهنگی ناشران آموزشی کشور" (!) . آنها در این دیدارها، علما را نسبت به برخی اقدامات آموزش و پرورش نگران کردند و احتمالاً بسیار ذوق زده شدند وقتی از زبان آنها اظهاراتی علیه وزارت آموزش و پرورش شنیدند، مانند انتقاداتی که از حذف مشق شب شد!
البته که سخت است باور این که مدیران موسسات کنکور، از سر دغدغه ملی و دینی و برای صیانت از حقوق کودکان و نوجوانان و خانواده ها از تهران به قم رفتند ولی با بررسی اظهارات آنها در این دیدار می توان دریافت که چه اطلاعات غلطی داده اند تا اظهارنظری باب میل خود بگیرند.
اظهارات یکی از این افراد را که پای ثابت آگهی های بازرگانی صدا و سیماست بخوانید: «با حذف تکلیف دانش‌آموزان، آنان از فراگیری و آموزش دور شده و به سمت فضای مجازی کشیده می‌شوند که آثار جبران‌ناپذیری را به دنبال دارد. این برنامه پیش از این در کشورهای اروپایی امتحان شده و جواب مثبتی را نداشته است به همین دلیل اجرای آن متوقف شده است».
باید به این هوش هیجانی تبریک گفت چرا که خوب می‌داند فضای مجازی، موضوع نگران کننده‌ای است ، پس چنین القاء می‌کند که در مدارس تکلیف شب را برداشته‌اند و این باعث می‌شود بچه ها به سمت فضای مجازی کشیده شوند! گزاره نادرست دیگری هم می گوید و آن توقف برنامه مشابه در اروپا به دلیل ناموفق بودن اش است.
اما در کنار تبریک به خاطر این هوش هیجانی، باید تأسف خورد به حال کشوری که افرادی با عناوین فرهنگی، در یک پاراگراف چندین دروغ می گویند آن هم در محضر مرجعیت:
اولاً که تکلیف شب از برنامه دانش آموزان حذف نشده است و برنامه آموزش و پرورش در این باره، تنها به پایه های اول تا سوم محدود است. ثانیاً در این پایه ها نیز تکلیف شب حذف نشده، بلکه همان طور که قبلاً و رسماً هم اعلام شده، تکالیف جدیدی به جای رونویسی به دانش آموزان داده می شود مثل نوشتن احساسات، فکرها، دیده ها و ... با هدف تعمیق یادگیری در بستر خانواده. ثالثاً طرح حذف تکالیف سنتی در اروپا به ویژه کشورهای حوزه اسکاندیناوی، سال هاست که با موفقیت اجرا شده و یکی از شاخصه های اصلی نظام آموزشی آن است. ضمن آن که دهها پژوهش علمی در مراکز آکادمیک جهان رویکرد حذف تکلیف شب به شیوه قدیمی را تأیید می کند.
البته یک جمله درست در سخنان این مدیر کنکوری وجود دارد که انصاف نیست به آن اشاره نکنیم و آن اشاره وی به آثار "جبران ناپذیر" وضعیت پیش روست؛ بله! اصلاحات در نظام آموزشی آثار جبران ناپذیری دارد ولی نه برای دانش آموزان و خانواده ها بلکه برای کسانی که صدها میلیارد تومان فقط به صدا و سیما داده اند تا آنها را در بوق و کرنا کند و یک گردش مالی نجومی یک طرفه از جیب والدین به حساب های بانکی خود ایجاد نماید.
اگر نظام آموزش ایران اصلاح شود، دیگر جایی برای موسسات کنکور و مافیای آموزشی وجود نخواهد داشت و مگر در همان کشورهای اروپایی که این فرد به آنها اشاره کرده، افراد و موسساتی مثل خودش وجود دارند که زمین و زمان را پر کنند از آگهی های تست و کنکور و کمک آموزشی و نهایتاً هم نزد روحانیون شان بروند که لااقل شما نگذارید منافع ما به خطر بیفتد؟!
موسسات کنکور در کارنامه خود تنها هزینه‌کرد از قم را نداشتند که آن هم با اطلاعات دروغ و غلطی که با خود به محضر علما بردند، این یک قلم را نیز به دوسیه خود اضافه کردند.
دولت! مجلس! قوه قضائیه! آموزش و پرورش! فرهنگیان! نهادهای علمی! دلسوزان کشور! صدا و سیما! رسانه ها! مردم!
به خاطر آینده فرزندان ایران، بساط تاجران کنکور را برچینید... هر چه کاسبی کرده اند، بس شان است. آینده بچه های ما بیش از اعداد حساب های بانکی چند مؤسسه کنکور می ارزد.
***
تابناک هم در گزارشی نوشت: خبری به صدر اخبار مورد توجه کاربران فضای مجازی رسیده و توجه‌ها را به خود جلب کرده که از دیدار یکی از مراجع تقلید با انجمن فرهنگی ناشران آموزشی کشور بیرون آمده است؛ خبری با عنوان انتقاد شدید آیت الله جعفر سبحانی از حذف مشق شب در مدارس!
خبری که در شرح آن آمده، مدیران گاج و قلمچی و برخی دیگر از ناشران آموزشی به دیدار این مرجع رفته‌اند و ایشان در این دیدار تأکید کرده: «اینکه امروز برخی مدارس و اساتید از تکلیف دادن به شاگرد و دانش آموز خودداری می‌کنند، بسیار کار غلطی است که باید اصلاح شود؛ رمز پیروزی مردان بزرگ همین است که در معرض مشکلات قرار گیرند تا پرورش یابند.»
آیت الله سبحانی با بیان اینکه تجربه به بشر ثابت کرده که رسیدن به مقام بالا با زحمت میسر می‌شود، افزوده: «سال‌ها تجربه نشان داده، بچه‌ها پس از برگشت از مدرسه باید مشغول کار و مرور درس شوند. نباید بچه‌ها را ننر بار آورد؛ با این شیوه بچه‌ها به جایی نمی‌رسند، بلکه باید تکلیف داشته باشند و مغزشان کار کند.»
انتقاداتی صریح و تند که در نهایت به ارائه این رهنمود از زبان این مرجع تقلید منجر شده است: «این شیوه و حذف تکلیف خلاف قرآن، حدیث و سیره بزرگان و علماست و امیدوارم وزیر آموزش و پرورش از این نظر برگردد؛ همان شیوه سابق خوب بود.»
سخنانی که هنوز مورد تأیید دفتر ایشان قرار نگرفته و البته مردود هم خوانده نشده است؛ اما بازتاب وسیعی در فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی به دنبال داشته و واکنش‌های مختلفی را زمینه ساز شده است؛ واکنش‌هایی از جنس شگفتی، طرح سؤال و ابهام و از همه این‌ها مهم‌تر، یادآوری تجارب جهانی در این خصوص.
اینکه مدت هاست مشق شب در جهان منسوخ شده و مدارس به سمت و سویی رفته‌اند که تمام شبانه روز دانش آموزان را اشغال نکنند و سهمی هم برای حضور دانش آموزان در جمع خانواده و همسالان و از این‌ها مهم تر، بازی و شادی کودکان در نظر بگیرند. نکات مهمی که در نظام‌های آموزشی مدارس در گذشته مد نظر قرار نمی‌گرفتند و آسیب‌هایی به دنبال داشتند.
آسیب‌هایی که نه فقط در این نظام آموزشی، که در برخی شیوه‌های رفتاری نیز به اثبات رسیده و موجب بروز تغییراتی شده است؛ مثل یافته‌های جدید علمی که نشان می‌دهد، الزاما سخت گیری نکردن به معنای افت و تربیت نشدن کودکان نیست و نتیجه سختگیری و اعمال فشار بر دانش آموزان مثبت نخواهد بود.
نکاتی بر خلاف آنچه از زبان آیت الله سبحانی بیان و بر اساس آن نتیجه گیری شده که باید آموزش و پرورش به شیوه قدیم بازگردد و مشق شب را احیا کند. اما مگر مشق شب حذف شده و دانش آموزان بعد از ساعات درسی به حال خود رها می‌شوند؟
این پرسش شاید کلیدی‌ترین بخش ماجراست که مغفول مانده و درباره‌اش سخن گفته نشده است؛ پرسشی که بر خلاف آنچه تصور می‌شود، پاسخش منفی است. هرچند وزیر وعده داده که می‌خواهند مشق شب را حذف کنند و این طرح تا حدودی به صورت پایلوت در برخی مدارس به اجرا درآمده، اما مشق شب حذف نشده است.
این را می‌شود با پرسش از والدین دانش آموزان دریافت که حتما تأیید خواهند کرد که دانش آموزان بر خلاف قدیم دست‌ورزی ندارند و مشقشان کاسته شده، اما همچنان موظف به حفظ اشعار کتاب هستند، باید در منزل تمرین بنویسند و حل کنند، رونویسی از دروس و دیکته خانگی دارند و با انبوه امتحانات هفتگی و ماهانه مواجهند.
این در حالی است که در نتیجه تغییرات به وجود آمده در نظام آموزشی مدارس، سهم والدین در آموزش به دانش آموزان بسیار افزایش یافته و اگر دانش آموزی از والدین با سواد محروم باشد، تأثیر و نتیجه آن را در وضعیت تحصیلی وی به وضوح می‌توان دید. اشکالی که اگر قرار به رفع آن باشد، باید آموزش به دانش آموزان را در مدارس تکمیل‌تر کرد که معنی آن، همان حذف مشق شب است.
همان اتفاقی که وزیر و مسئولان آموزش و پرورش وعده اجرای آن را داده‌اند، اما ظاهرا مدیران انتشارات آموزشی با آن مخالفند و تلاش دارند با اقداماتی از جمله مراجعه به علمای قم، زمینه ساز بازگشت اوضاع به روال قبل شوند؛ همان هایی که به آیت الله سبحانی گفته‌اند که مشق شب حذف شده است.
.
واکنش‌ها به انتقاد مراجع تقلید از حذف مشق شب
فاطمه سعیدی نماینده تهران و عضو کمیسیون آموزش و تحقیقات مجلس ایران گفت با حذف مشق شب، تجارت چند ده میلیارد تومانی برخی موسسات و صداوسیما از بین می‌رود.
وی در توئیتر خود نوشت: «وزارت آموزش و پرورش نباید تسلیم فشارها شود. وزیر به دیدار مراجع برود و آنها را نسبت به درستی تصمیم خود توجیه کند.»
در چند روز گذشته موضوع «حذف مشق شب» واکنش برخی مراجع تقلید را در پی داشته است. آیت‌الله العظمی جعفر سبحانی از مراجع تقلید گفت که حذف مشق شب دانش‌آموزان "اشتباه و بر خلاف سنت قرآن و سیره علما" است.
***
علی اکرمی، روزنامه‌نگار نیز در واکنش به این انتقادها در توییتر خود نوشت: «مدیران موسسات گاج و قلمچی و ... به دیدار مراجع می‌روند و از ایشان فتوا می‌گیرند که حذف مشق شب خلاف قرآن و سنت و سیره است. یکی از این موسسات سال گذشته ۳۵۰ میلیارد تومان به صداوسیما آگهی داده است.»
رضوان حکیم‌زاده، معاون آموزش ابتدایی آموزش و پرورش، روز شنبه ۲۴ آذر با اشاره به دیدار اعضای انجمن ناشران آموزشی ایران با مراجع تقلید با تاکید بر اینکه مشق شب حذف نمی‌شود، به ایلنا گفت: در این زمینه برنامه خودمان را داریم و برنامه تکالیف مهارتی در مدارسی که امکان اجرایش بوده، جایگزین تکالیف سنتی شده است. به هیچ وجه چیزی به اسم حذف تکلیف را به صورت مطلق نداشته‌ایم، ولی سعی کردیم دانش‌آموزان از طریق تکالیف مهارتی، مهارت اصلی خواندن، نوشتن، حساب کردن و مهارت زندگی را فرا بگیرند تا از این طریق در دروس خود تقویت شوند. البته ما در این میان تکالیف موسساتی را حذف کردیم به این صورت که دانش آموزان مجبور نباشند به عنوان مشق شب صفحه‌هایی از کتاب‌های مختلف آموزشی و کمک درسی را بخوانند. همچنین دیگر نمی‌گذاریم دانش‌آموزان با خرید کتب حل المسائل هزینه‌ای را به خانواده‌ها تحمیل کنند، از این رو تکالیف این کتب حذف شده است و به جای آن تکالیف مهارت محور جایگزین شده است.»
