به گزارش ایرنا، قرارداد مرمت معبد هندوها به مبلغ حدود 859 میلیون ریال با شرکت ایستا سازه ایوان در پنج ماده منعقد شده و دارای بخش های مختلفی است که نحوه مرمت و نوع کارهایی که باید در بنا صورت گیرد را مشخص و برای هر کدام فهرست بهای خاصی تعیین کرده است.
قرارداد معبد هندوها که با عنوان مرمت و ساماندهی اضطراری امضا شده، تصریح دارد سفید کاری روی سطوح قائم و پرداخت آن با گچ کُشته انجام شود و گچ نیم کوب در نمای بیرونی بنا به کار گرفته شود.
کاشی کاری با کاشی لعابی با سطح مشخص و هم چنین تهیه و نصب سرامیک لعابدار با سطح تعیین شده به صورت جداگانه، بخش دیگری از این قرار داد را به خود اختصاص داده اند.
بخش دیگر شامل تهیه، ساخت و نصب در و پنجره آهنی، سپری، ناودانی، میلگرد ورق و مانند آن با جاسازی دستمزد نصب یراق آلات همراه با جوشکاری و ساییدن لازم می شود.
عملیات تخریب در بخش دیگری از این قرارداد ذکر شده که هم چون تخریب بناهای آجری، بلوکی و سنگی و ملات سیمان ، تخریب بتن مسلح یا هر عیار سیمان و بریدن میلگرد، برچیدن فرش کف آجری یا موزاییکی و یا هر نوع ملات، برچیدن مستراح و وام حمام را شامل شده است.
این قرارداد حتی به جزییاتی که کمتر کسی به آن ها توجه می کند، پرداخته و حتی بخش خاصی برای آن در نظر گرفته که نشان دهنده دقت طراح قرارداد مرمت معبد هندوها به جزییات است.
بارگیری مواد حاصله از هر نوع عملیات لجنی و حمل بار با هر نوع وسیله دستی تا 50 متر و تخلیه آن در مواردی که استفاده از ماشین حمل ممکن نباشد هم یکی دیگر از بخش های قرارداد مرمت معبد هندوهاست.
بارگیری مواد حاصل از عملیات خاکی با خاک های توده شده و حمل آن با کامیون یا هر نوع وسیله مکانیکی دیگر تا فاصله 100 متری مرکز ثقل و برداشت و تخلیه آن هم بخش بعدی است.
یک بخش دیگر به آجر فرش کف با آجر فشاری به ابعاد مشخص با مالت سیمان به صورت ساده اختصاص دارد و فصل دیگر به تهیه مصالح و اجرای رنگ روغنی کامل روی کارهای فلزی پرداخته است.
آنچه برخی انتقادها را برانگیخته، بکارگیری مصالح صنعتی برای مرمت بنای تاریخی است، در صورتی که قرارداد هم بر بکارگیری مصالح سنتی تاکید کرده است.
استفاده از گچ هَرَنگ (منطقه ای در شهرستان بستک هرمزگان) به جای گچ نیم کوب که در متن قرارداد به صراحت آن را مورد تاکید قرار داده از موارد مهمی است که انتقادهای رسانه ها و فعالان میراث فرهنگی هرمزگان را به نحوه مرمت این بنای تاریخی برانگیخت.
بخش گنبد معبد هندوها یکی از مهم ترین بخش های این قرار داد مرمت نقاشی های معبد است، که با وجود مبلغ در خور توجه در نظرگرفته شده هیچ اقدامی بر روی آن نشده است.
با وجود این قرارداد مرمت و ساماندهی اضطراری معبد هندوها مبلغ 395 میلیون و 700 هزار ریال برای گنبد این معبد اختصاص داده ولی همان گونه که بیان شده کاری بر روی آن انجام نشده است.
از مبلغ اختصاص داده شده برای این بخش که نزدیک به نیمی از مبلغ کل قرارداد را شامل می شود می توان به اهمیت حفظ و مرمت آن پی برد.
از سوی دیگر اکنون محل نقاشی های معبد هندوها ( اتاقی در سمت شرقی معبد که در آن از پشت باز می شود) در بخش به استراحتگاه سربازان گارد حفاظت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان تبدیل شده که کسی اجازه بازدید از آن را ندارد.
درون اتاق 2 تصویر در نظر بیننده نمایان جلوه گر می شود که دچار ریختگی گچ شده و تصویر قابل تشخیص و شناسایی نیستند، پونزهای زنگ زده بر دیوار که کاغذها را نگاه داشته اند خود نمایی می کند، رنگ دیوار در جاهایی تغییر کرده و به زردی گراییده است.
این موضوع با توجه به حساسیتی که سرپرست کنونی این اداره کل و معاونت سابق میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان از خود نشان می دهد در تضاد است، اما از سوی دیگر استراحتگاه گارد حفاظت از درون ساختمان معبد هندوها به بیرون آن منتقل نشده و تنها به اتاق رو به رویی استراحتگاه قبلی رفته و نکته دیگر در همین بابت ریختن آب کولرگازی در پای ساختمان معبد است.
نمای سفیدکاری شده که بسیار نازک است، به علت شرایط اقلیمی دچار پوسته و ریختگی شده و دور از انتظار نیست که این معبد مرمت شده، دوباره و به زودی نیازمند مرمت و نماکاری شود.
البته این امر می توانست با اندکی تامل و استفاده از گچ نیم کوب یا روش های متداول بهینه گردد.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم در خصوص مرمت بناهای تاریخی گفت: تا زمانی که در هرمزگان آزمایشگاه مصالح و آسیب شناسی بناهای تاریخی نادیده گرفته و یا کمتر به آن ها توجه می شود، در اثر بخشی مرمت ها جای تردید است.
حامد ایمان طلب بیان کرد: به عنوان مثال هنگام ساخت مصالح برای مرمت بنای تاریخی باید بدانیم گچ نیم کوب نیم پخت از کجا آمده و دارای چه ویژگی هایی است، سنگ گچ و آهک آن چه ویژگی هایی دارد و از کدام منطقه و کدام معدن استخراج شده و هم چنین بدانیم تاثیر مقاومت و املاح آن چگونه است.
این کارشناس سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان تاکید کرد: استفاده از آزمایشگاه و آزمایش مصالح را در هرمزگان یا کم دیده و یا آن را به شوخی گرفته اند، در صورتی که واقعیت علمی است و تا زمانی که رفتار مصالح را ندانیم نمی توانیم در مورد آن قضاوت کنیم.
ایمان طلب ادامه داد: اداره های کل سایر استان ها نظیر اصفهان و فارس اهمیت فراوانی به آزمایش مصالح می دهند، این درحالی است که با یک هزینه ناچیز 700 هزار ریالی می توان به جزییات مصالح پی برد و سلامت کار را تضمین کرد.
این متخصص معماری و مرمت ابنیه اظهار داشت: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان هر سال نیمی از اعتبار مرمتی خود را به علت نداشتن آسیب شناسی درست از بناهای تاریخی هدر می دهد.
وی اشاره کرد: به عنوان مثال هنگام ترک خوردن یک گنبد تاریخی که عوامل مختلف با ویژگی های گوناگونی می توانند باعث آن شود، رخداد علت یابی نمی شود و روی آن را گچ می گیرند در نتیجه 2 سال بعد همان نقطه بنا دچار ترک شود.
کارشناس سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان اضافه کرد: مرمت گر در حفاظت اثر تاریخی حق به کارگیری مصالح جدید را ندارد و باید با آزمایش، مصالح به کار رفته در بنا را مشخص و همان را بکار گیرد.
وی گفت: بکار بردن مصالح جدید در آثار تاریخی به خاطر تضادی که در ویژگی ها و رفتارها با مصالح قدیم دارد، موجب وارد آمدن آسیب به اثر تاریخی می شود که اهمیت رعایت این نکته در هنگام خطر و وقوع حوادث مانند وقوع زلزله بیشتر خود را نشان می دهد.
ایمان طلب اشاره کرد: استفاده از مصالحی که نزدیک ترین رفتار به مصالح سنتی را داشته باشند برای مواقعی مجاز است که امکان تولید و استفاده از مصالح سنتی وجود نداشته باشد، میراث فرهنگی هرمزگان امکان تولید گچ نیم کحوب نیم پخت را دارد.
این مدرس دانشگاه یادآور شد: در مرمت اثر تاریخی باید اصالت طرح، اصالت محیط پیرامون، اصالت تکنیک و مهارت و اصالت مصالح رعایت شود، اگر در کاری این مراحل رعایت شد حفاظت درست و یا به تعبیر عامیانه مرمت درست انجام شده است.
این متخصص معماری و مرمت ابنیه تاکید کرد: اصالت تکنیک مساله مهمی است، در مرمت باید از همان تکنیک و مصالحی که در بنا به کار رفته استفاده کرد و مرمت مجاز به به کارگیری روش ها و مصالح جدید نیست.
یکی از علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ هرمزگان و پژوهشگر مرمت بناهای تاریخی در خصوص مرمت صورت گرفته در معبد هندوها گفت: ظاهر بنا باید نشان دهنده مرمت انجام شده باشد.
شیوا عرب احمدی بیان داشت: نخستین چیزی که بیننده اثر تاریخی با دیدن آن پی به تاریخ و قدمت یک اثر می برد ظاهر آن است ولی ظاهر معبد هندوها با نمای تمام گچ انجام شده، آن هم گچ صنعتی چیز دیگری می گوید.
وی که 12 سال است در زمینه مرمت پژوهش می کند، گفت: گردشگر با دیدن این بنا تصور می کند با یک بنای نوساز روبه روست که این نشان دهنده رعایت نشدن اصول مرمتی است.
عرب احمدی اشاره کرد: سال ها نظاره گر کارهای گروه های مرمتی مختلف بوده ام و این گروه ها با دقت و وسواس فراوان همه اصول و تکنیک های مرمت را متناسب با شرایط بنا استفاده می کردند و در خصوص مرمت معبد هندوها بندرعباس معتقدم هیچ تکنیک مرمتی در آن به کار نرفته است که بخواهم درباره آن اظهار نظری داشته باشم.
وی تاکید کرد: یکی از مصالح مورد استفاده در هرمزگان ساروج بوده و در معبد هندوها هم از این مصالح استفاده شده است.
یک کارشناس مرمت بناها و بافت های تاریخی هم در خصوص فرآیند مرمت که علمی بسیار تخصصی است گفت: هدف از مرمت مراقبت و نشان دادن ارزش زیبایی شناختی اثر و یادمان است و طبق بند 9 منشور ونیز مبنای مرمت بر حفظ مواد و مصالح اصلی و مستندات اصیل است.
ستاره تاجِ الدین بیان کرد: تا جای ممکن باید از مواد مصالح سنتی بکار رفته در بنا استفاده کرد، اما اگر مواد و مصالح مقاوم نباشد و برای مرمت و ساخت نامناسب باشد می توان از فنون مدرن برای استحکام بخشی اثر استفاده کرد، البته با این شرط که به فنون و تکنیک های بکار رفته در ساخت اثر بی توجه نباشد.
وی چرایی بکارگیری گچ نیم کوب در بناهای تاریخی را مقاومت بالای این گچ نسبت به گچ های معمولی در برابر نیرو، حرارت و رطوبت با توجه به زمان پخت بیشتری که در کوره های پخت داشته بیان کرد و گفت: در بناهای تاریخی که این گچ استفاده شده و مناطقی همچون هرمزگان با توجه به رطوبت بالا استفاده از این گچ مقاوم در برابر رطوبت توصیه می شود، از سوی دیگر گچ زنده مقاومت کمی داشته و سریع طبله می کند.
این کارشناس مرمت بناها و بافت های تاریخی اشاره کرد: با توجه به اینکه ملات پایه مناطقی مانند هرمزگان ساروج است استفاده از گچ نیم کوب در این ملات قطعی است و گچ های دیگر نباید استفاده شود.
تاجِ الدین یادآور شد: ملات پایه سازه هایی که با رطوبت مواجه اند مانند حمام ها، مناطق دارای رطوبت و پایه پل ها و آب انبارها ساروج است.
فخری دانشپور پرور که یکی از باستان شناسان برجسته کشور است بر به کارگیری ساروج را در معبد هندوها صحه گذارده است، وی در گفت و گویی در سال 87 گفته های نجمه تاجِ الدین را تایید کرده که این مطلب در یک مصاحبه منتشر شده است.
وی در خصوص معبد هندوها به روزنامه ایران گفته است: معبد هندوها در بندرعباس طبق موقعیت جغرافیایی زمان ساخت از لاشه سنگ، ملات گِل و ساروج، سنگ های مرجانی خاک و گچ های ضخیم ماده و گچ لویی استفاده شده است.
اما سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان که مرمت معبد هندوها در زمان معاونت و مسوولیت وی بر بخش میراث فرهنگی این اداره کل انجام شده گفته های این 2 کارشناس غیر دولتی را رد می کند.
اشکان مختاری که بر به کارگیری گچ صنعتی هرنگ به جای مصالح سنتی اذعان دارد در واکنش به نقدهایی پیرامون بکارگیری ساروج در مصالح سنتی بنا، گفت: اگر ذره ای ساروج در معبد هندوها یافتید، جایزه می دهم، سال آینده که باران ببارد به همراه گرد و خاکی که بر روی آن می نشیند رنگ معبد هندوها کِرم می شود.
وی ادامه داد: یعنی ما تفاوت ساروج و گچ نیم کوب را نمی دانیم، این امکان ندارد، از اینکه بسیار راحت تیتر می زنند ساروج را کندند گچ گذاشتند دلخور می شوم.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: ساروج مختص دوره ساسانیان است و در دوره دیلمی که عصر بازگشت معماری رخ می دهد باز از ساروج استفاده کرده اند، کاربرد آن برای آب انبار، حمام و چسباندن سنگ روی سنگ برای استحکام دژ است.
مختاری اشاره کرد: از گچ نیم کوب که شبیه ترین گچ به گچی است که 200 سال پیش استفاده شده استفاده می کنیم، برخی ساختار را نمی دانند، ساده ترین چیزی که در مرمت باید رعایت استفاده شود حفظ اصالت است.
وی اظهار داشت: برخی به گونه ای رفتار می کنند گویی «مهارجه بمبئی» آمده و ساروج کرده و ما نمی دانستم و تیشه زده ایم، کسی که به عنوان کارشناس ادعایی می کند باید چند کار مرمتی داشته باشد.
بخش گنبد معبد هندوها یکی از مهم ترین بخش های این قرار داد است، که با وجود مبلغ در خور توجه در نظرگرفته شده هیچ اقدامی بر روی آن انجام نشده اما 395 میلیون و 700 هزار ریال برابر 49 درصد اصل رقم قرارداد برای آن اختصاص داده است.
اختصاص چنین مبلغی به مرمت گنبد معبد هندوها بندرعباس نشان دهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی آن است که سرپرست کنونی معاونت میراث فرهنگی و مدیر کل اسبق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان در سال 87 بر این اهمیت تاکید کرده است.
عباس نوروزی در مصاحبه با یک رسانه تخصصی حوزه میراث فرهنگی، گنبد را شاخصه مهم معبد هندوها بندرعباس عنوان کرده و اظهار می دارد: این بخش بنا در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار توسط هندی های تاجر ساخته شده که شاخصه اصلی و قابل توجه آن، گنبد است که با تمام گنبدهای ایران تفاوت دارد.
به گفته وی، گنبد یاد شده به شیوه معماری هندی ساخته شده اما رواق های معبد متاثر از اقلیم منطقه و معماری ایرانی اسلامی است.
نقاشی های معبد که به سبک هندی کشیده شده اند نشان دهنده شاخصه های فرهنگ، مذهب و تمدن هندی هستند و دارای اهمیت ویژه ای که دچار آسیب شده اند.
اتاق نقاشی 2 نگاره یا تمثال انسان در بخش سیک این معبد در سال های گذشته تبدیل به خوابگاه سرباز گارد حفاظت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شده بود که با پی گیری یکی از خبرنگاران محل گارد از ان اتاق به اتاق دیگری در روبه روی اتاق نقاشی منتقل شد.
بخش هایی از گچ نقاشی درون این اتاق که در گوشه ضلع شمال شرقی بخش مذهب سیک معبد هندوها واقع شده ریخته شده و صورت 2 تمثال انسانی که روبه روی یکدیگر نشسته اند مشخص نیست.
پونزهای زنگ زده کوبیده شده به دیوار گچی درون اتاق که گویی محل چسباندن چیزی بوده اند بیش از هر چیزی خودنمایی می کند.
سال ها قبل هم این اتاق محل استراحت گارد حفاظت میراث فرهنگی بود که مدیرکل اسبق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان اقدام به جابه جا کردن استراحتگاه گارد حفاظت به مکان دیگری می کند.
اما به تغییرهای مدیریتی پس از وی این مکان مجدد تبدیل به استراحتگاه گارد حفاظت می شود که بی توجه ای به این موضوع از سوی معاون وقت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان و یا بازگشت با اطلاع استراحتگاه یاد شده به این مکان حس خوشایندی را نسبت به توجه مسوولان میراث فرهنگی استان به حفظ آثار تاریخی و فرهنگی استان به ذهن متبادر نمی کند.
مختاری در خصوص مرمت نقاشی های معبد نیز گفته است: منتظر چاپ کتاب فخری دانشپور پرور در خصوص نقاشی های معبد هستیم تا بر اساس آنها نقاشی ها را مرمت کنیم.
وی تاکید کرد: مرمت نقاشی های معبد هندوها را به هیچ عنوان دست پیمانکاری نخواهم داد و در قالب تفاهمنامه ای با دانشگاه هنر تهران به عنوان یکی از برندهایی معتبر، برای مرمت تمثال ها همکاری می کنیم.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان اظهار داشت: فخری دانشپور پرور که یکی از بزرگترین پژوهشگران در حوزه هنر و باستان شناسی کشور است و بیشتر باستان شناسان کشور شاگرد ایشان بوده اند، جامع ترین اطلاعات را در مورد معبد هندوها جمع آوری و آماده چاپ کرده است.
مختاری بیان داشت: این خبره هنر و باستان شناسی به اینجانب گفت کامل ترین عکس های معبد هندوهای بندرعباس را از 40 سال قبل دارم و تا زمان چاپ آنها در قالب یک کتاب صبر کرده و پس از چاپ آن ها مرمت نقاشی ها را آغاز کنید.
وی بیان داشت: مکان های حساس را با دقت و وسواس مرمت می کنیم و اگر اثر دارای اصالت را تخریب کنیم هیچ گاه خود را نخواهیم بخشید.
مختاری در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا در خصوص مبلغ هزینه شده برای مرمت معبد هندوها در سال 96 ابتدا گفت که مرمت در زمان اینجانب نبوده و سپس با نگاهی به اسناد و مدارک روی میزکار خود اظهار داشت: یک میلیارد ریال سال 96 برای معبد هندوها هزینه شد.
امسال یک میلیارد ریال دیگر برای مرمت معبد هندوها در نظر گرفته شده است که با توجه به انتقادهای پیرامونی آن بهتر است یک گروه متخصص غیر دولتی و دانشگاهی همه مباحث پیرامون مرمت انجام شده در این معبد را مورد بررسی و تحقیق قرار داده یکبار برای همیشه پرونده آنرا ببندند.
3219/7408
انتهای پیام قرارداد معبد هندوها که با عنوان مرمت و ساماندهی اضطراری امضا شده، تصریح دارد سفید کاری روی سطوح قائم و پرداخت آن با گچ کُشته انجام شود و گچ نیم کوب در نمای بیرونی بنا به کار گرفته شود.
کاشی کاری با کاشی لعابی با سطح مشخص و هم چنین تهیه و نصب سرامیک لعابدار با سطح تعیین شده به صورت جداگانه، بخش دیگری از این قرار داد را به خود اختصاص داده اند.
بخش دیگر شامل تهیه، ساخت و نصب در و پنجره آهنی، سپری، ناودانی، میلگرد ورق و مانند آن با جاسازی دستمزد نصب یراق آلات همراه با جوشکاری و ساییدن لازم می شود.
عملیات تخریب در بخش دیگری از این قرارداد ذکر شده که هم چون تخریب بناهای آجری، بلوکی و سنگی و ملات سیمان ، تخریب بتن مسلح یا هر عیار سیمان و بریدن میلگرد، برچیدن فرش کف آجری یا موزاییکی و یا هر نوع ملات، برچیدن مستراح و وام حمام را شامل شده است.
این قرارداد حتی به جزییاتی که کمتر کسی به آن ها توجه می کند، پرداخته و حتی بخش خاصی برای آن در نظر گرفته که نشان دهنده دقت طراح قرارداد مرمت معبد هندوها به جزییات است.
بارگیری مواد حاصله از هر نوع عملیات لجنی و حمل بار با هر نوع وسیله دستی تا 50 متر و تخلیه آن در مواردی که استفاده از ماشین حمل ممکن نباشد هم یکی دیگر از بخش های قرارداد مرمت معبد هندوهاست.
بارگیری مواد حاصل از عملیات خاکی با خاک های توده شده و حمل آن با کامیون یا هر نوع وسیله مکانیکی دیگر تا فاصله 100 متری مرکز ثقل و برداشت و تخلیه آن هم بخش بعدی است.
یک بخش دیگر به آجر فرش کف با آجر فشاری به ابعاد مشخص با مالت سیمان به صورت ساده اختصاص دارد و فصل دیگر به تهیه مصالح و اجرای رنگ روغنی کامل روی کارهای فلزی پرداخته است.
آنچه برخی انتقادها را برانگیخته، بکارگیری مصالح صنعتی برای مرمت بنای تاریخی است، در صورتی که قرارداد هم بر بکارگیری مصالح سنتی تاکید کرده است.
استفاده از گچ هَرَنگ (منطقه ای در شهرستان بستک هرمزگان) به جای گچ نیم کوب که در متن قرارداد به صراحت آن را مورد تاکید قرار داده از موارد مهمی است که انتقادهای رسانه ها و فعالان میراث فرهنگی هرمزگان را به نحوه مرمت این بنای تاریخی برانگیخت.
بخش گنبد معبد هندوها یکی از مهم ترین بخش های این قرار داد مرمت نقاشی های معبد است، که با وجود مبلغ در خور توجه در نظرگرفته شده هیچ اقدامی بر روی آن نشده است.
با وجود این قرارداد مرمت و ساماندهی اضطراری معبد هندوها مبلغ 395 میلیون و 700 هزار ریال برای گنبد این معبد اختصاص داده ولی همان گونه که بیان شده کاری بر روی آن انجام نشده است.
از مبلغ اختصاص داده شده برای این بخش که نزدیک به نیمی از مبلغ کل قرارداد را شامل می شود می توان به اهمیت حفظ و مرمت آن پی برد.
از سوی دیگر اکنون محل نقاشی های معبد هندوها ( اتاقی در سمت شرقی معبد که در آن از پشت باز می شود) در بخش به استراحتگاه سربازان گارد حفاظت اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان تبدیل شده که کسی اجازه بازدید از آن را ندارد.
درون اتاق 2 تصویر در نظر بیننده نمایان جلوه گر می شود که دچار ریختگی گچ شده و تصویر قابل تشخیص و شناسایی نیستند، پونزهای زنگ زده بر دیوار که کاغذها را نگاه داشته اند خود نمایی می کند، رنگ دیوار در جاهایی تغییر کرده و به زردی گراییده است.
این موضوع با توجه به حساسیتی که سرپرست کنونی این اداره کل و معاونت سابق میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان از خود نشان می دهد در تضاد است، اما از سوی دیگر استراحتگاه گارد حفاظت از درون ساختمان معبد هندوها به بیرون آن منتقل نشده و تنها به اتاق رو به رویی استراحتگاه قبلی رفته و نکته دیگر در همین بابت ریختن آب کولرگازی در پای ساختمان معبد است.
نمای سفیدکاری شده که بسیار نازک است، به علت شرایط اقلیمی دچار پوسته و ریختگی شده و دور از انتظار نیست که این معبد مرمت شده، دوباره و به زودی نیازمند مرمت و نماکاری شود.
البته این امر می توانست با اندکی تامل و استفاده از گچ نیم کوب یا روش های متداول بهینه گردد.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قشم در خصوص مرمت بناهای تاریخی گفت: تا زمانی که در هرمزگان آزمایشگاه مصالح و آسیب شناسی بناهای تاریخی نادیده گرفته و یا کمتر به آن ها توجه می شود، در اثر بخشی مرمت ها جای تردید است.
حامد ایمان طلب بیان کرد: به عنوان مثال هنگام ساخت مصالح برای مرمت بنای تاریخی باید بدانیم گچ نیم کوب نیم پخت از کجا آمده و دارای چه ویژگی هایی است، سنگ گچ و آهک آن چه ویژگی هایی دارد و از کدام منطقه و کدام معدن استخراج شده و هم چنین بدانیم تاثیر مقاومت و املاح آن چگونه است.
این کارشناس سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان تاکید کرد: استفاده از آزمایشگاه و آزمایش مصالح را در هرمزگان یا کم دیده و یا آن را به شوخی گرفته اند، در صورتی که واقعیت علمی است و تا زمانی که رفتار مصالح را ندانیم نمی توانیم در مورد آن قضاوت کنیم.
ایمان طلب ادامه داد: اداره های کل سایر استان ها نظیر اصفهان و فارس اهمیت فراوانی به آزمایش مصالح می دهند، این درحالی است که با یک هزینه ناچیز 700 هزار ریالی می توان به جزییات مصالح پی برد و سلامت کار را تضمین کرد.
این متخصص معماری و مرمت ابنیه اظهار داشت: اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان هر سال نیمی از اعتبار مرمتی خود را به علت نداشتن آسیب شناسی درست از بناهای تاریخی هدر می دهد.
وی اشاره کرد: به عنوان مثال هنگام ترک خوردن یک گنبد تاریخی که عوامل مختلف با ویژگی های گوناگونی می توانند باعث آن شود، رخداد علت یابی نمی شود و روی آن را گچ می گیرند در نتیجه 2 سال بعد همان نقطه بنا دچار ترک شود.
کارشناس سابق اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان اصفهان اضافه کرد: مرمت گر در حفاظت اثر تاریخی حق به کارگیری مصالح جدید را ندارد و باید با آزمایش، مصالح به کار رفته در بنا را مشخص و همان را بکار گیرد.
وی گفت: بکار بردن مصالح جدید در آثار تاریخی به خاطر تضادی که در ویژگی ها و رفتارها با مصالح قدیم دارد، موجب وارد آمدن آسیب به اثر تاریخی می شود که اهمیت رعایت این نکته در هنگام خطر و وقوع حوادث مانند وقوع زلزله بیشتر خود را نشان می دهد.
ایمان طلب اشاره کرد: استفاده از مصالحی که نزدیک ترین رفتار به مصالح سنتی را داشته باشند برای مواقعی مجاز است که امکان تولید و استفاده از مصالح سنتی وجود نداشته باشد، میراث فرهنگی هرمزگان امکان تولید گچ نیم کحوب نیم پخت را دارد.
این مدرس دانشگاه یادآور شد: در مرمت اثر تاریخی باید اصالت طرح، اصالت محیط پیرامون، اصالت تکنیک و مهارت و اصالت مصالح رعایت شود، اگر در کاری این مراحل رعایت شد حفاظت درست و یا به تعبیر عامیانه مرمت درست انجام شده است.
این متخصص معماری و مرمت ابنیه تاکید کرد: اصالت تکنیک مساله مهمی است، در مرمت باید از همان تکنیک و مصالحی که در بنا به کار رفته استفاده کرد و مرمت مجاز به به کارگیری روش ها و مصالح جدید نیست.
یکی از علاقه مندان به تاریخ و فرهنگ هرمزگان و پژوهشگر مرمت بناهای تاریخی در خصوص مرمت صورت گرفته در معبد هندوها گفت: ظاهر بنا باید نشان دهنده مرمت انجام شده باشد.
شیوا عرب احمدی بیان داشت: نخستین چیزی که بیننده اثر تاریخی با دیدن آن پی به تاریخ و قدمت یک اثر می برد ظاهر آن است ولی ظاهر معبد هندوها با نمای تمام گچ انجام شده، آن هم گچ صنعتی چیز دیگری می گوید.
وی که 12 سال است در زمینه مرمت پژوهش می کند، گفت: گردشگر با دیدن این بنا تصور می کند با یک بنای نوساز روبه روست که این نشان دهنده رعایت نشدن اصول مرمتی است.
عرب احمدی اشاره کرد: سال ها نظاره گر کارهای گروه های مرمتی مختلف بوده ام و این گروه ها با دقت و وسواس فراوان همه اصول و تکنیک های مرمت را متناسب با شرایط بنا استفاده می کردند و در خصوص مرمت معبد هندوها بندرعباس معتقدم هیچ تکنیک مرمتی در آن به کار نرفته است که بخواهم درباره آن اظهار نظری داشته باشم.
وی تاکید کرد: یکی از مصالح مورد استفاده در هرمزگان ساروج بوده و در معبد هندوها هم از این مصالح استفاده شده است.
یک کارشناس مرمت بناها و بافت های تاریخی هم در خصوص فرآیند مرمت که علمی بسیار تخصصی است گفت: هدف از مرمت مراقبت و نشان دادن ارزش زیبایی شناختی اثر و یادمان است و طبق بند 9 منشور ونیز مبنای مرمت بر حفظ مواد و مصالح اصلی و مستندات اصیل است.
ستاره تاجِ الدین بیان کرد: تا جای ممکن باید از مواد مصالح سنتی بکار رفته در بنا استفاده کرد، اما اگر مواد و مصالح مقاوم نباشد و برای مرمت و ساخت نامناسب باشد می توان از فنون مدرن برای استحکام بخشی اثر استفاده کرد، البته با این شرط که به فنون و تکنیک های بکار رفته در ساخت اثر بی توجه نباشد.
وی چرایی بکارگیری گچ نیم کوب در بناهای تاریخی را مقاومت بالای این گچ نسبت به گچ های معمولی در برابر نیرو، حرارت و رطوبت با توجه به زمان پخت بیشتری که در کوره های پخت داشته بیان کرد و گفت: در بناهای تاریخی که این گچ استفاده شده و مناطقی همچون هرمزگان با توجه به رطوبت بالا استفاده از این گچ مقاوم در برابر رطوبت توصیه می شود، از سوی دیگر گچ زنده مقاومت کمی داشته و سریع طبله می کند.
این کارشناس مرمت بناها و بافت های تاریخی اشاره کرد: با توجه به اینکه ملات پایه مناطقی مانند هرمزگان ساروج است استفاده از گچ نیم کوب در این ملات قطعی است و گچ های دیگر نباید استفاده شود.
تاجِ الدین یادآور شد: ملات پایه سازه هایی که با رطوبت مواجه اند مانند حمام ها، مناطق دارای رطوبت و پایه پل ها و آب انبارها ساروج است.
فخری دانشپور پرور که یکی از باستان شناسان برجسته کشور است بر به کارگیری ساروج را در معبد هندوها صحه گذارده است، وی در گفت و گویی در سال 87 گفته های نجمه تاجِ الدین را تایید کرده که این مطلب در یک مصاحبه منتشر شده است.
وی در خصوص معبد هندوها به روزنامه ایران گفته است: معبد هندوها در بندرعباس طبق موقعیت جغرافیایی زمان ساخت از لاشه سنگ، ملات گِل و ساروج، سنگ های مرجانی خاک و گچ های ضخیم ماده و گچ لویی استفاده شده است.
اما سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان که مرمت معبد هندوها در زمان معاونت و مسوولیت وی بر بخش میراث فرهنگی این اداره کل انجام شده گفته های این 2 کارشناس غیر دولتی را رد می کند.
اشکان مختاری که بر به کارگیری گچ صنعتی هرنگ به جای مصالح سنتی اذعان دارد در واکنش به نقدهایی پیرامون بکارگیری ساروج در مصالح سنتی بنا، گفت: اگر ذره ای ساروج در معبد هندوها یافتید، جایزه می دهم، سال آینده که باران ببارد به همراه گرد و خاکی که بر روی آن می نشیند رنگ معبد هندوها کِرم می شود.
وی ادامه داد: یعنی ما تفاوت ساروج و گچ نیم کوب را نمی دانیم، این امکان ندارد، از اینکه بسیار راحت تیتر می زنند ساروج را کندند گچ گذاشتند دلخور می شوم.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گفت: ساروج مختص دوره ساسانیان است و در دوره دیلمی که عصر بازگشت معماری رخ می دهد باز از ساروج استفاده کرده اند، کاربرد آن برای آب انبار، حمام و چسباندن سنگ روی سنگ برای استحکام دژ است.
مختاری اشاره کرد: از گچ نیم کوب که شبیه ترین گچ به گچی است که 200 سال پیش استفاده شده استفاده می کنیم، برخی ساختار را نمی دانند، ساده ترین چیزی که در مرمت باید رعایت استفاده شود حفظ اصالت است.
وی اظهار داشت: برخی به گونه ای رفتار می کنند گویی «مهارجه بمبئی» آمده و ساروج کرده و ما نمی دانستم و تیشه زده ایم، کسی که به عنوان کارشناس ادعایی می کند باید چند کار مرمتی داشته باشد.
بخش گنبد معبد هندوها یکی از مهم ترین بخش های این قرار داد است، که با وجود مبلغ در خور توجه در نظرگرفته شده هیچ اقدامی بر روی آن انجام نشده اما 395 میلیون و 700 هزار ریال برابر 49 درصد اصل رقم قرارداد برای آن اختصاص داده است.
اختصاص چنین مبلغی به مرمت گنبد معبد هندوها بندرعباس نشان دهنده اهمیت تاریخی و فرهنگی آن است که سرپرست کنونی معاونت میراث فرهنگی و مدیر کل اسبق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان در سال 87 بر این اهمیت تاکید کرده است.
عباس نوروزی در مصاحبه با یک رسانه تخصصی حوزه میراث فرهنگی، گنبد را شاخصه مهم معبد هندوها بندرعباس عنوان کرده و اظهار می دارد: این بخش بنا در زمان سلطنت مظفرالدین شاه قاجار توسط هندی های تاجر ساخته شده که شاخصه اصلی و قابل توجه آن، گنبد است که با تمام گنبدهای ایران تفاوت دارد.
به گفته وی، گنبد یاد شده به شیوه معماری هندی ساخته شده اما رواق های معبد متاثر از اقلیم منطقه و معماری ایرانی اسلامی است.
نقاشی های معبد که به سبک هندی کشیده شده اند نشان دهنده شاخصه های فرهنگ، مذهب و تمدن هندی هستند و دارای اهمیت ویژه ای که دچار آسیب شده اند.
اتاق نقاشی 2 نگاره یا تمثال انسان در بخش سیک این معبد در سال های گذشته تبدیل به خوابگاه سرباز گارد حفاظت میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری شده بود که با پی گیری یکی از خبرنگاران محل گارد از ان اتاق به اتاق دیگری در روبه روی اتاق نقاشی منتقل شد.
بخش هایی از گچ نقاشی درون این اتاق که در گوشه ضلع شمال شرقی بخش مذهب سیک معبد هندوها واقع شده ریخته شده و صورت 2 تمثال انسانی که روبه روی یکدیگر نشسته اند مشخص نیست.
پونزهای زنگ زده کوبیده شده به دیوار گچی درون اتاق که گویی محل چسباندن چیزی بوده اند بیش از هر چیزی خودنمایی می کند.
سال ها قبل هم این اتاق محل استراحت گارد حفاظت میراث فرهنگی بود که مدیرکل اسبق میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان اقدام به جابه جا کردن استراحتگاه گارد حفاظت به مکان دیگری می کند.
اما به تغییرهای مدیریتی پس از وی این مکان مجدد تبدیل به استراحتگاه گارد حفاظت می شود که بی توجه ای به این موضوع از سوی معاون وقت میراث فرهنگی اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان و یا بازگشت با اطلاع استراحتگاه یاد شده به این مکان حس خوشایندی را نسبت به توجه مسوولان میراث فرهنگی استان به حفظ آثار تاریخی و فرهنگی استان به ذهن متبادر نمی کند.
مختاری در خصوص مرمت نقاشی های معبد نیز گفته است: منتظر چاپ کتاب فخری دانشپور پرور در خصوص نقاشی های معبد هستیم تا بر اساس آنها نقاشی ها را مرمت کنیم.
وی تاکید کرد: مرمت نقاشی های معبد هندوها را به هیچ عنوان دست پیمانکاری نخواهم داد و در قالب تفاهمنامه ای با دانشگاه هنر تهران به عنوان یکی از برندهایی معتبر، برای مرمت تمثال ها همکاری می کنیم.
سرپرست اداره کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری هرمزگان اظهار داشت: فخری دانشپور پرور که یکی از بزرگترین پژوهشگران در حوزه هنر و باستان شناسی کشور است و بیشتر باستان شناسان کشور شاگرد ایشان بوده اند، جامع ترین اطلاعات را در مورد معبد هندوها جمع آوری و آماده چاپ کرده است.
مختاری بیان داشت: این خبره هنر و باستان شناسی به اینجانب گفت کامل ترین عکس های معبد هندوهای بندرعباس را از 40 سال قبل دارم و تا زمان چاپ آنها در قالب یک کتاب صبر کرده و پس از چاپ آن ها مرمت نقاشی ها را آغاز کنید.
وی بیان داشت: مکان های حساس را با دقت و وسواس مرمت می کنیم و اگر اثر دارای اصالت را تخریب کنیم هیچ گاه خود را نخواهیم بخشید.
مختاری در پاسخ به سوال خبرنگار ایرنا در خصوص مبلغ هزینه شده برای مرمت معبد هندوها در سال 96 ابتدا گفت که مرمت در زمان اینجانب نبوده و سپس با نگاهی به اسناد و مدارک روی میزکار خود اظهار داشت: یک میلیارد ریال سال 96 برای معبد هندوها هزینه شد.
امسال یک میلیارد ریال دیگر برای مرمت معبد هندوها در نظر گرفته شده است که با توجه به انتقادهای پیرامونی آن بهتر است یک گروه متخصص غیر دولتی و دانشگاهی همه مباحث پیرامون مرمت انجام شده در این معبد را مورد بررسی و تحقیق قرار داده یکبار برای همیشه پرونده آنرا ببندند.
3219/7408
کپی شد
