ابزارهای نوین فناوری همچون اینترنت، ماهواره، تلفن همراه، فضای مجازی، شبکه های اجتماعی و بازی های رایانه ای در اشکال و با جذابیت های گوناگون به سرعت رو به گسترش است و توانسته تسهیلگری و بهبود شرایط زیستی را برای شهروندان به ارمغان بیاورد اما، درکنار این مزیت ها آسیب های نوظهور نیز شکل گرفته که برخی از پیامدهای آن در فرهنگ رفتاری و گفتاری و هنجارهای اجتماعی بروز یافته و هر از گاهی نمونه های جدیدی از مظاهر خود را آشکار می کند.
آسیب های نوپدید در جوامع در حال گذار امری طبیعی محسوب می شود اما، دامنه آثار مخرب این آسیب ها بنا به پیش آمادگی و حساسیت و به نسبت مدیریت هدفمند در جامعه میزبان، اقدام برای فرهنگ سازی و بومی کردن جریان فناوری نوین متفاوت است.
غفلت از رشد فناوری روز موجب می شود که این ابزار به جای خدمت، در خلاء برنامه هدفمند و هدایت اصولی کاربران با معضلاتی چون کمرنگ شدن مرزهای حقیقی در مناسبات زیستی، ساختارشکنی در گفتار و کردار، انزوا طلبی همراه شود.
آنچه تاکنون در قالب آسیب شناسی فناوری های نو توسط کارشناسان علوم اجتماعی در ایران جمع بندی شده این است که زنجیره ای از آسیب هایی نو پدید نظیر اعتیاد اینترنتی، تجاوز به حریم خصوصی افراد، سرقت اسناد هویتی و فردی، پایمال شدن حق تالیف در عرصه مجازی، عشق های غیرمجاز مجازی، کلاهبرداری های تحت وب، هرزه نگاری، ازدواج سفید، طلاق سرخ تاکنون محرز شده و نیاز است تا با شیوه های علمی در این آسیب ها مداخله داشت و با عینک تیزبینی و رصد تحولات اجتماعی برای پیشگیری و مهار آسیب های جدید برنامه ریزی کرد.
آسیب در فرآیند فناوری نوین به این دلیل ایجاد می شود که پیش زمینه های کارآمدی آن به درستی دیده نشده و از این منظر خبرگزاری ایرنای اراک در میزگردی دیدگاه های صاحب نظران و مسئولان در این خصوص را جویا شده است.
*** آسیب های نوپدید مولد نامبارک غفلت از درون زایی فناوری نوین
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک گفت: آسیب های نوپدید عارضه خاص کشورهای در حال توسعه است که در علم جامعه شناسی قابل پیش بینی است اما، باید با پیوست های برنامه ای و مدیریتی در زمان طلایی برای پیشگیری و مهار آن ها اقدام شود.
مریم یارمحمد توسکی افزود: خاستگاه آسیب های نوپدید انقلاب الکترونیکی است و سرعت بالای تحولات مدرن با خود لایه های رنگارنگ تغییر را دارد که اگر در فرصت مناسب برای درون زایی آن تلاش نشود و گفتمان موثر و تمهیدات پیش آمادگی دیده نشوند، جامعه درگیر مسائل متنابه آن خواهد بود.
وی بیان کرد: فضای مجازی و فناوری تحت وب در سال های اخیر به دلیل ارزانی و قابل دسترس بودن با استقبال لایه های مختلف جمعیتی مواجه شده و دسترسی به شاهراهی عریض از ارتباطات مجازی که مبادی اطلاعات آن مجاری رسمی و غیررسمی را شامل می شود، لزوم مدیریت اصولی این بخش را دوچندان کرده و این درحالیست که سیاستگذاری و برنامه ها در این بخش برای کشور و استان با کندی همراه است.
این جامعه شناس گفت: اگرچه عرصه مجازی میهمانی چند ساله در بین جامعه ایرانی است اما، در همین فرصت کم توانسته هویت و زیست اجتماعی خود را جا بیندازد و تا اعماق خانواده و دورافتاده ترین مناطق شهری و روستایی نیز نفوذ کند.
توسکی ادامه داد: کاربران فضای مجازی آن را ابزاری سریع، آسان و جذاب در ارتباطات می بینند اما، نبود مهارت و سواد رسانه ای لازم در این بخش موجب شده که ظرفیت های خودمراقبتی در حوزه آسیب ها و مشکلات ناشی از آن پایین باشد و مصادیق متعددی از آسیب های نوپدید در سال های اخیر بروز کند.
وی بیان کرد: برای مثال پدیده خودکشی های رایانه ای 'نهنگ آبی ' از مصادیقی بود که در فضای مجازی مطرح شد اما در عرصه جامعه رخ داد و در بسیاری از کانال ها و شبکه های اجتماعی نیز گروه هایی شکل گرفته که تبلیغات هنجارشکن دارند و این موضوع در شرایطی است که تدابیر موثر هشدار و بازدارنده برای مصون سازی جامعه در حد انتظار نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک یادآور شد: فناوری نو با هدف مسئله سازی ایجاد نشده و تکلیف آن خدمت به بشریت است و این تصمیم سازان و دولت ها هستند که با هوشیاری، تدبیر، هدایتگری آن را باید به دست بگیرند و آسیب ها را تا کمترین سطح بیاورند.
یارمحمد توسکی افزود: برخورد قهری و حذف ابزار فناوری چاره مهار و کاهش آسیب نیست و تنها کشور را در روند توسعه باز داشته و با اختلال مواجه می کند، درحال حاضر بسیاری از کاربران فضای مجازی از موهبت های این ابزار نو در فعالیت های اقتصادی بهره می برند و محدودیت در این عرصه برای کشوری که بیکاری دغدغه آن است نه تنها مشکلی را حل نمی کند بلکه خود آسیب زا است.
وی ادامه داد: یکی از مزایای فضای مجازی در تقویت مشارکت و انسجام ملی را در زلزله اخیر کرمانشاه مشاهده کردیم و اگر این ارتباطات در سطح وسیع نمی توانست ابعاد زلزله را نشر دهد، میزان کمک ها در این سطح نبود بنابراین فضای مجازی ابزاری دولبه است که سراسر منفی نیست بلکه نیاز است راهبری اصولی بر جریان سازی آن حاکم شود تا سلامت و نشاط ارتباطی را رقم بزند.
این جامعه شناس خاطرنشان کرد: در برخی از مدارس از سوی دانش آموزان رفتارهایی دیده می شود که در زمره آسیب های نوپدید جای می گیرد و باید علل ماهیتی و روانشناسی آن تا دیر نشده توسط روانشناسان و جامعه شناسان و حلقه مدیریتی کشور ارزیابی و نسخه موثری در پیشگیری از رواج آن ارائه شود.
یارمحمد توسکی با اشاره به ارتباط تنگاتنگ سرمایه اجتماعی با آسیب های اجتماعی خاطرنشان کرد: پژوهش های علمی بیانگر آن است که استان مرکزی در برخی شاخص های سرمایه اجتماعی با مشکلاتی مواجه است که این مهم می تواند آسیب های خود را در کاهش انسجام اجتماعی و پیوست های آن بروز دهد و احتمال بروز آسیب های سنتی و نوپدید با اشکال پیچیده تر و ترکیبی را فراهم آورد و مدیریت اجتماعی در استان مرکزی باید با اولویت و حساسیت خاص در مقوله آسیب ها مداخله گری کند.
این جامعه شناس اظهار کرد: طلاق توافقی یا مصلحتی و طلاق سرخ از دیگر آسیب های نوظهور هستند که با هدف امتیازگیری و یا آزادی عمل در ولنگاری روابط رخ می دهد و اگر از اکنون برای این پدیده ها تدابیر پیشگیری و مداخله نباشد در آینده نه چندان دور به معضلی جدی در جامعه تبدیل می شود.
یارمحمد توسکی عنوان کرد: سه راس مثلث سلامت اجتماعی را نهادها و متولیان، فرهنگی، آموزشی و اجرایی، سیستم های حمایتی، انتظامی و امدادی و آسیب دیدگان و آسیب پذیران تشکیل می دهد و اگر این شاکله با برنامه ضعیف و مدیریت ناکارا در کنشگری مواجه شود عمق و اشکال آسیب های سنتی و نو در جامعه روز به روز بیشتر خواهد شد.
وی توضیح داد: تقویت اعتماد عمومی و مشارکت های اجتماعی همراه با سطح مطلوبی از آزادی مدنی کلید مهار آسیب های اجتماعی است و اگر مردم به اندازه کافی در تصمیم گیری ها نقش داشته باشند و آموزش های مهارتی و فرهنگی دریافت کنند کمتر از جاده سلامت خارج خواهند شد.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک بیان کرد: حاشیه نشینی یکی از علل آسیب زایی اجتماعی است و در شهرهای اراک و ساوه حدود نیمی از جمعیت در این بافت ها جای گرفته اند که بالقوه پتانسیل آسیب دارند و اگر این حاشیه نشینی با مولفه های کمبود امکانات، آموزش، نقص در شاخص های اخلاقی و فرهنگی همراه باشد آسیب زایی به شدت افزایش می یابد.
یارمحمد توسکی گفت: وظیفه متولیان و تصمیم گیران اجرایی، فرهنگی و اجتماعی است که سهم پذیری اجتماعی را در همه لایه های جمعیتی تنظیم کرده و افزایش دهند و نیاز است نگاه جدیدی در ترغیب و تنبیه هنجارشکنان تعریف شود و به جای زندان طیفی از محرومیت ها و طرد اجتماعی از امتیازات جایگزین شود تا فرد آسیب دیده به صورت عملی در خودپالایی آسیب وارد شود.
وی اظهار کرد: با رشد فناوری نوین فاصله نسلی در نهاد خانواده ایرانی در دهه های اخیر کوتاه شده و انتظارات و مناسبات اعضای خانواده دستخوش تغییراتی شده اند به طوری که فاصله نسل ها در درک عمیق از هم به هفت تا هشت سال رسیده و فشار زیادی در خانواده ها وجود دارد که در این شرایط توانمندسازی افراد در عبور از بحران و آسیب نیازی جدی است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک ادامه داد: تکلیف گروه های مرجع فکری و تشکل های مردم نهاد در راهبری و مدیریت فضای مجازی و آسیب های نوظهور بسیار سنگین است اما برخی از این گروه ها خود از انسجام و قدرت کافی بهره مند نیستند و این نیز عاملی است که می تواند به بروز و گسترش دامنه آسیب های نوپدید بیفزاید.
یارمحمد توسکی عنوان کرد: ساز و کار پژوهش کاربردی در حوزه اجتماعی در کشور با نواقصی همراه است و می طلبد مسئولان با حمایت علمی و اصولی، این بخش را توانمند کنند تا با ایده پردازی، شناخت بهنگام پدیده های نو و نسخه مداخلات اثربخش به کمک ترمیم آسیب های اجتماعی بشتابند.
***آموزش و پیشگیری کشور پا به پای رشد فناوری به پیش نمی رود
یک روانشناس و معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان مرکزی نیز در این نشست گفت: ایران در حدفاصل پرش از سنت به مدرنیته است و درهم ریختگی در برخی هنجارها و مولفه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در آن دور از انتظار نیست اما باید به گونه ای مدیریت شود تا فرآیند تطبیق با ویژگی های نو در بازه زمانی کوتاه تری محقق شود.
کیانوش امینی افزود: ضریبی از آسیب های اجتماعی در هر جامعه ای قابل پیش بینی است و باید کوشید که این آسیب ها به آنومی نرسد و از اکنون باید دورنمای آسیب های نوپدید و بازپدید در دایره تفکر و برنامه ریزی قرار گیرد تا بتوان ضمن پیشگیری و مهار آسیب های احتمالی طیفی از خودپالایی آسیب ها را نیز در جامعه ایجاد کرد.
وی توضیح داد: توانمندسازی مردم در مواجه به اشکال فناوری نو تکلیف تصمیم سازان و مسئولان است و باید خلاء آموزشی را در این زمینه از بین برد و با توانمندی مردم قدرت تشخیص آنان را در حوزه اطلاعات عرصه مجازی افزایش داد وگرنه با ایجاد محدودیت ، فیلتر و یا پاک کردن صورت مسئله از آسیب ها کاسته نمی شود.
معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان مرکزی خاطرنشان کرد: فضای مجازی ادامه زندگی واقعی است و نمی توان وجود آن را نادیده گرفت چراکه در فرصت کوتاه حضور خود توانسته با کارویژه های مثبتی در اشتغالزایی، تسهیل در خرید و ارتباطات آثار زیادی در زندگی مردم داشته باشد و این هنر مسئولان است که خانواده ها را توانمند کنند که با صرفه در وقت در بهره گیری از فضای مجازی در گام نخست اطلاعات و کاربری مناسب را داشته باشند و در گام های بعدی زمان های صرفه جویی شده را با فعالیت های مفید در رشد فکری و عملی پر کنند.
امینی گفت: در بسیاری از کشورها آموزش های خاص در این زمینه از سنین کودکی و در نهاد خانواده و آموزش آغاز می شود و سواد رسانه ای افراد را بالا می برند، اینکه فرد در شبانه روز چه میزان از فضای مجازی استفاده می کند باید بسته به نیاز و بهره اش نهادینه شود و فرصت سوزی های زیادی که با اطلاعات پالایش نشده در حال حاضر بین کاربران وجود دارد نیازمند مدیریت است تا آسیب زا نشود.
وی توضیح داد: موازی کاری در دستگاه های اجرایی در حوزه مدیریت آسیب ها و پاس کاری امور بین متولیان خود آسیبی اساسی است که باید یک بار برای همیشه برطرف شود.
معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان مرکزی اظهار کرد: کارکرد نهاد خانواده نیازمند حمایت و تقویت اساسی است چرا که خانواده نقش کلیدی در پیشگیری و مهار آسیب های اجتماعی سنتی و نوپدید دارد و اگر در توانمندی خانواده غفلت شود یکی از حلقه های اصلی زنجیره مدیریت آسیب مغفول مانده است.
امینی اظهار کرد: تکیه بر پیشگیری ویژگی کشورهای توسعه یافته است و اگر قرار است ایران در افق آینده موفق و با دامنه آسیب و تنش کم باشد باید توانمندسازی از سن پایین در تمامی زمینه ها جدی گرفته و برای آن سرمایه گذاری شود، برجسته سازی بعد پرورش در کنار آموزش در مدارس و دانشگاه ها و خانواده ها امری الزامیست و از همه مهمتر باید گفتمان واحد ، نسخه مترقی و اجرایی و اعتقاد به مشارکت جمعی در آسیب شناسی و آسیب زایی متناسب با تحولات فناوری روز برای کشور و استان مرکزی تعریف شود.
این روانشناس یادآور شد: توجه به مدیریت هیجان در جامعه و تعمیق مهارت های خودمراقبتی و تصمیم عقلایی از مسائلی است که می تواند دامنه آسیب های نوپدید را که اجتناب ناپذیرند محدودتر کند و این مهم باید در سطوح مختلف جامعه مدنظر باشد.
*** فهم مشترک در آسیب های نوپدید در متولیان ایجاد نشده است
مشاور استاندار و مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری مرکزی گفت: متولیان حوزه اجتماعی هنوز به فهم مشترک در برخورد با آسیب های نوپدید نرسیده اند و این مسئله خود آهنگ برنامه ها و مداخلات را در این عرصه کند می کند.
زهرا فرجی افزود: وضعیت آسیب های اجتماعی در ایران خوب نیست و به همین دلیل رهبر معظم انقلاب از دو سال پیش در این حوزه ورود پیدا کرده است و می طلبد که دستگاه های متولی با انسجام بیشتر و برنامه های کارآمد در این زمینه چاره اندیشی کنند.
وی ادامه داد: عبور از شرایط کنونی کشور با کمترین هزینه، مدیریت هوشمندانه را می طلبد و باید بتوان آسیب های پنهان و احتمالی آینده را حدس زد و با استفاده از توان مردمی، ظرفیت های قانونی و نظام تعلیم و تربیت و خانواده هم شرایط کنونی را سامان داد و هم از آسیب های نوظهور پیشگیری کرد.
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده عنوان کرد: آسیب از ناکارآمدی سیستم و کاردکردهای آن برمی خیزد و نیاز است که با دانش روز و راهبری ظرفیت ها هر آسیب نوپدید را شناسایی و رصد کرد و مدیریت مجزا، علمی و دقیقی را برای آن اعمال کرد.
فرجی گفت: در برخورد با آسیب اجتماعی اقدامات قهری و بازدارنده آخرین راه است و با توجه به اینکه 30 درصد از جمعیت استان را جوانان 15 تا 29 سال شامل می شوند ، نیاز است تا پیش آمادگی و آموزش های اصولی برای این اقشار در حوزه آسیب های نوپدید اجرایی شود.
وی افزود: در گذار از جامعه سنتی به مدرن، کارکردهای نهاد خانواده ایرانی تغییراتی پیدا کرده که متولیان باید به سرعت این تحولات را جمع بندی کرده و خانواده ها را برای مشارکت جویی در پیشگیری و مهار آسیب های نوپدید تجهیز و توانمند کنند.
مشاور امور زنان و خانواده استاندار مرکزی گفت: در حوزه رفتارشناسی فضای مجازی خانواده هنوز الگوی مشخصی ندارد و در این شرایط نمی توان انتظار داشت که هدایتگری مهار آسیب برای خود و مراحل تربیتی فرزندان را داشته باشد.
فرجی یادآور شد: فناوری نو آسیب زا نیست ای نحوه به کارگیری آن از سوی کاربران است که مشکل آفرین می شود و باید نظام های حقوقی و اخلاقی جامعه با حضور آگاهانه و با برنامه های اثربخش آن را مدیریت کنند.
وی گفت: فرهنگ سازی پیش زمینه موفقیت در هر موضوعی است که در این گام برای مدیریت فضای مجازی در کشور کمی غفلت کرده ایم و نمی توان تمامی هنجارشکنی در عرصه دنیای حقیقی را به فضای مجازی نسبت داد بدون اینکه با هوشیاری در زمان موثر آن ورود پیدا کرده باشیم.
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری مرکزی توضیح داد: برخی آسیب ها اکنون در لایه های زیرین در حال تولد و رشد هستند و نباید با فرصت سوزی اجازه داد که به سطح بیایند و در سایه غفلت از پیشگیری، سخت درمان شوند.
فرجی اظهار کرد: واقعیت آن است که کودکان در درون خانواده و حتی در محل استراحت و بازی خود نیز امروز درگیر فضای مجازی هستند بدون آنکه نظارت اصولی خانواده بر چگونگی بهره گیری آنان از این درگاه اطلاعاتی بزرگ تعریف شده باشد و یا حتی پالایشی در اطلاعات در دسترس آنان باشد.
وی گفت: یکی از موضوعاتی که می تواند در پیشگیری و مهار آسیب های نوظهور موفق جلوه کند، نقش دین است چرا که میزان درونی شدن اعتقادات و تعهد اخلاقی افراد در کاهش انحراف و آسیب بسیار موثر است.
مشاور امور زنان و خانواده استانداری مرکزی افزود: نیاز است که برنامه های مداخله ای و پیشگیری از آسیب های اجتماعی بازنگری شوند و کارویژه های تاریخ گذشته آن حذف شده و مهارت های جدید مبنتی بر پژوهش های علمی و کاربردی جایگزین شوند چرا که بدون مهندسی مجدد شیوه ها آسیب های نوپدید و بازپدید خواهند تاخت.
فرجی گفت: موازی کاری پاشته آشیل مدیریت آسیب های اجتماعی در کشور است و شاید زمان آن رسیده که از تشتت و تفرق فاصله بگیریم و با تعیین متولی واحد و به کار گیری توان همه بخش ها طرح نوعی در مدیریت آسیب های اجتماعی درافکنیم.
*** ضعف برنامه، پیشگیری و آینده نگری در آسیب های اجتماعی نوظهور
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری مرکزی نیز در این میزگرد گفت: رشد آسیب های اجتماعی به صورت گسترده باعث شده تا مقام معظم رهبری به موضوع ورود کنند و ستاد کشوری در این زمینه و شورای اجتماعی شکل بگیرد و همچنین مرکز امور اجتماعی به سازمان امور اجتماعی تغییر یافته است.
جواد اتابکی افزود: روند آسیب های نوپدید در ایران سرعت زیادی دارد، آسیب های ناشی از فضای مجازی زمانی در جامعه ما جایگاهی نداشتند اما اکنون نگاه کارشناسان و خانواده ها را به عنوان مشکل جدی به خود جلب کرده است.
وی اظهار کرد: آنچه به صورت کودتای خزنده در حال انجام است، این موضوع است که کودکان و نوجوانان در اتاق خود، پا به دنیای خطرناکی می گذارند و خانواده ها با این تصور که فرزندان در فضای امن خانه هستند، از خطراتی که آنان را تهدید می کندغفلت دارند.
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی گفت: با توجه به توسعه آسیب ها که اثر مستقیمی در بروز آسیب های اجتماعی از جمله طلاق، خشونت و پرخاشگری دارد باید برنامه ریزی دقیقی برای پیشگیری و مقابله با آن ها انجام شود.
اتابکی افزود: فضای مجازی پهنه ای گسترده و غیرقابل کنترل دارد اما آموزش به ویژه در خانواده ها می تواند از شدت و دامنه آسیب ها بکاهد.
وی اظهار کرد: در حالی که بیش از 40 میلیون کاربر فضای مجازی در ایران فعالیت دارند فقط 20 درصد از خانواده ها در دوره های آموزش پیشگیری و مقابله با آسیب های اجتماعی در فضای مجازی شرکت می کنند.
وی با یادآوری اینکه، در روسیه 10 درصد و در ایتالیا 6 درصد مردم عضو کانال های تلگرامی هستند، اظهار کرد: 28 درصد جمعیت ایران در 600 هزار کانال تلگرامی فعالیت می کنند که 22 درصد از این کانال ها در حوزه اجتماعی، 11 درصد جنسی و 16 درصد با موضوعاتی متفرقه چون آشپزی فعال هستند.
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی گفت: استفاده از ظرفیت رسانه ها در آموزش صحیح از فضای مجازی به آگاه سازی و کاهش آسیب های اجتماعی کمک قابل توجهی می کند.
اتابکی افزود: نسل جوان به حضور در شبکه های مجازی اعتیاد پیدا کرده است و انجام هرگونه برخورد سلبی نتیجه بخش نیست بلکه باید آموزش در حوزه آسیب های اجتماعی را شاه کلید حل مسئله دانست.
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری مرکزی گفت: ورود دیرهنگام دستگاه های متولی به حوزه آسیب های اجتماعی از ضعف های مدیریتی است و این شیوه غلط است که تا رسیدن به مرحله بحران سکوت پیشه می شود.
اتابکی افزود: درحالی که فضای مجازی مزایا و معایبی برای کابران به همراه دارد با تبیین مزیت های این فناوری نوین می توان از عواقب خطرناک احتمالی آن جلوگیری کرد.
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری مرکزی گفت: درحالی که موضوع آسیب های اجتماعی در ستاد فرهنگی، اجتماعی، مدیریت و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی ' فامسا ' استان در حال بررسی است اما پیگیری ها در این موضوع، خروجی آن در حد انتظار نیست چون برخی شاخص ها در حال افزایش است.
اتابکی افزود: دولتمردان در ترویج فرهنگ سواد رسانه ای ضعیف عمل کرده اند و آموزش و پرورش به عنوان دستگاهی که با قشر نوجوان ارتباط مستقیم دارد می تواند در آگاهی سازی بیشترین تاثیرگذاری را داشته باشد.
وی اظهار کرد: آموزش و پرورش در مقابله و پیشگیری از آسیب های اجتماعی باید پررنگ تر ظاهر شودو می طلبد همپای رشد فناوری آگاهی بخشی به نسل نوجوان داشته باشد.
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری مرکزی با یادآوری برخی آسیب های اجتماعی نوپدید نظیر ازدواج سفید، گفت: ازدواج سفید به عنوان پدیده اجتماعی خطرناک می تواند در فرهنگ جامعه آثار سوء خود را بگذارد و کانون گرم خانواده را تهدید کند و ترویج ازدواج آسان و حمایت از جوانان می تواند در راستای مقابله با پدیده شوم ازدواج سفید راهگشا باشد و باید با برنامه ریزی منسجم و هدفمند مانع وقوع چنین پدیده نامطلوب فرهنگی در جامعه اسلامی شد.
اتابکی گفت: اعتیاد به فضای مجازی در حدی است که ارتباطات فامیلی را تحت الشعاع قرار داده و به جای ارتباط چهره به چهره در میهمانی ها اغلب به خانواده ها به انتشار عکس و فیلم بسنده می کنند و نداشتن تعامل خانوادگی به آفت در بین بستگان منجر شده است.
*** کاربری احساسی از فضای مجازی آسیب زا است
کارشناس دفتر آسیب های اجتماعی اداره کل بهزیستی استان مرکزی گفت: فضای مجازی عرصه ای است که باید استفاده از آن مدیریت شود و بهره گیری احساسی و فاقد نظارت کافی از آن آسیب زا است.
میلاد مشایخی افزود: جریان اطلاعات آزاد، شفافیت و آسانی ارتباطات در فضای مجازی باعث شده که اقبال عمومی در بین کاربران ایجاد شود و اگر اتاق های فکر موثر، خوراک اطلاعات و مدیریت مناسب در آن نباشد بهره برداران آن که اغلب آنان نسل جوان هستند آسیب می بینند.
وی بیان کرد: کشور ما همگام با فناوری نوین نتوانسته شبکه های بومی و ابزار متناسب با دامنه پذیرش بالا را ایجاد کند و نیاز است که مدیریت در این حوزه در 2 جبهه زیرساخت های فناوری و فرهنگ سازی و مصون سازی با هم به پیش برود.
کارشناس دفتر آسیب های اجتماعی اداره کل بهزیستی استان مرکزی ادامه داد: در حوزه پیشگیری از اعتیاد یکی از آسیب های نوپدید در پهنه مجازی، حضور تبلیغات مثبت در خصوص برخی مواد مخدر است که خزنده و خطرناک قبح مصرف مواد را می شکند و اغلب کانون های اشاعه این تبلیغات نیز از کانال های بیگانه هستند.
مشایخی یادآور شد: متاسفانه در برخی از کانال های پرمخاطب تبلیغاتی منتشر می شود که آسیب بدترین مخدرها مثل ماری جوانا و گل را کمتر از پسته شامی معرفی می کند و این درحالیست که هیچ شیوه ضد تبلیغی اثرگذاری برای آن ارائه نشده است.
وی گفت: شیوه های تبلیغ محیطی در حوزه بازدارندگی آسیب های سنتی و نوپدید نیز مشکلاتی دارد و باید از بعد روانی و علمی در تبلیغات محیطی و دوره های مهارت آموزی و هشدار دهنده به صورت تخصصی دیده شود تا خطر نگر نباشند.
*** آسیب های نوپدید و خلاء سواد رسانه ای
رئیس اداره وضعی معاونت اجتماعی دادگستری استان مرکزی نیز گفت: نبود سواد رسانه ای در جامعه موجب شده تا تمامی فعالیت دستگاه ها در کاهش آسیب های اجتماعی ابتر باقی بماند و با وجود همه تلاش ها بسیاری از شاخص های آسیب زا در جامعه رشد فزاینده ای پیدا کنند، فرهنگ سازی رسانه ای در فضای مجازی باید در کلان کشور در سطح وزارتخانه ها عملیاتی شود و به دستگاه های مسئول استانی و شهرستانی نیز تصری باید و گفتمان واحدی در این عرصه لحاظ شود.
حمید جودکی اظهار کرد: پیشگیری و کنترل آسیب های اجتماعی در جامعه نیازمند برنامه جامع علمی است و همه دستگاه ها باید در این موضوع همکاری داشته باشند.
رئیس اداره وضعی معاونت اجتماعی دادگستری استان مرکزی گفت: خانواده ها باید برای کنترل فرزندان در فضای مجازی چشم امید از حاکمیت بردارند و خود به شکل مستقیم وارد عرصه مراقبت و پیشگیری شوند، خانواده باید با مسلح شدن به سواد رسانه ای از آسیب های غیرقابل جبران فضای مجازی مطلع شوند.
وی اظهار کرد: خانواده ها و حاکمیت در قبال توانمندی برای فضای مجاری هم عرض یکدیگر باید حرکت کنند، دانش و آگاهی والدین در استفاده درست از فضای مجازی ناکافی است بنابراین خانواده ها در شرایط فعلی توان مدیریت برای حضور فرزندان در فضای مجازی را به تنهایی ندارند.
جودکی افزود: رواج اغلب آسیب های اجتماعی از بستر خانواده آغاز می شود بنابراین باید راه نفوذ و مقابله نیز از جایگاه خانواده با توانمندسازی اعضای آن فراهم شود.
رئیس اداره وضعی معاونت اجتماعی دادگستری استان مرکزی گفت: فرهنگ سازی رسانه ای به عنوان مهمترین اولویت دستگاه های متولی در حوزه فضای مجازی مورد کم توجهی برخی مسئولان کلان کشور قرار گرفته است و همین موضوع باعث شده تا نقاط ضعف فضای مجازی از نقاط قوت آن بیشتر نمود پیدا کند.
جودکی یادآور شد: بخش مهمی از آسیب های اجتماعی در مجموعه وظایف بهزیستی گنجانده شده است اما محول شدن حجم متنوعی از وظایف به بهزیستی عاملی است تا کار از دست این دستگاه حمایتی خارج و آمار آسیب ها رشد چشمگیری پیدا کند، چند دستگاه متولی برای مقابله با آسیب های اجتماعی تعریف شده است اما عزم ملی متناسب با حجم معضلات اجتماعی با همکاری درون بخشی دستگاه ها ضروری است.
جودکی اظهار کرد: موازی کاری در لایه های مدیریتی در حوزه آسیب های اجتماعی موجب شده تا دامنه آسیب گسترده و مقابله با آن به کندی و در نتیجه، شدت آسیب ها مضاغف شود و باوجود اقدامات پیشگیرانه توسط نهادهای مختلف از جمله دادگستری و بهزیستی هم چنان برخی آسیب های اجتماعی رشد فزاینده ای دارند.
وی ادامه داد: فرزندان با الگوبردای از والدین، بیشتر وقت خود را در فضای مجازی می گذراند و با نداشتن مدیریت زمان با پرسه زدن در کانال های تلگرامی برای خود سرگرمی فراهم می کنند.
رئیس اداره وضعی معاونت اجتماعی دادگستری استان مرکزی گفت: دستگاه های متولی با انجام وظایف محوله باید در کاهش آسیب های اجتماعی اهتمام جدی داشته باشند و از انجام فعالیت موازی پرهیز کنند.
جودکی افزود: قوه قضاییه به عنوان متولی پیشگیری از وقوع جرم همواره حضور موثری داشته است اما همکاری سایر نهادها و دستگاه ها برای نتیجه بخش بودن اقدامات ضروری است.
وی اظهار کرد: دستگاه قضایی با وجود فقدان اعتبارات در این حوزه بزرگترین پویش را با عنوان سامانه جامع آماری دستگاه قضایی (سجا) با هدف کاهش زمان رسیدگی به پرونده ها در محاکم را کلید زده است.
بر اساس اعلام فامسا استان مرکزی اعتیاد، طلاق و مفاسد اخلاقی به ترتیب بیشترین فراوانی را در بین آسیب های اجتماعی در استان مرکزی دارد که درصد قابل توجهی از علل طلاق را آسیب های اجتماعی نوپدید شامل می شود.
با اجرای سند کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی که با همکاری 47 دستگاه با اجرای یک هزار و 300 برنامه در سال جاری انجام شد، میزان طلاق در این استان پنج درصد کاهش یافته است.
همچنین امسال 9 هزار زوج جوان نیز 6 ساعت در دروه های آموزشی مشاوره خانوادگی و بهداشتی با هدف تبیین جایگاه خانواده و جلوگیری از هرگونه آسیب اجتماعی شرکت کردند.
6991/6013/تهیه کنندگان: معصومه ابراهیمی و مژگان حیدری *** انتشاردهنده:مژگان حیدری
انتهای پیام آسیب های نوپدید در جوامع در حال گذار امری طبیعی محسوب می شود اما، دامنه آثار مخرب این آسیب ها بنا به پیش آمادگی و حساسیت و به نسبت مدیریت هدفمند در جامعه میزبان، اقدام برای فرهنگ سازی و بومی کردن جریان فناوری نوین متفاوت است.
غفلت از رشد فناوری روز موجب می شود که این ابزار به جای خدمت، در خلاء برنامه هدفمند و هدایت اصولی کاربران با معضلاتی چون کمرنگ شدن مرزهای حقیقی در مناسبات زیستی، ساختارشکنی در گفتار و کردار، انزوا طلبی همراه شود.
آنچه تاکنون در قالب آسیب شناسی فناوری های نو توسط کارشناسان علوم اجتماعی در ایران جمع بندی شده این است که زنجیره ای از آسیب هایی نو پدید نظیر اعتیاد اینترنتی، تجاوز به حریم خصوصی افراد، سرقت اسناد هویتی و فردی، پایمال شدن حق تالیف در عرصه مجازی، عشق های غیرمجاز مجازی، کلاهبرداری های تحت وب، هرزه نگاری، ازدواج سفید، طلاق سرخ تاکنون محرز شده و نیاز است تا با شیوه های علمی در این آسیب ها مداخله داشت و با عینک تیزبینی و رصد تحولات اجتماعی برای پیشگیری و مهار آسیب های جدید برنامه ریزی کرد.
آسیب در فرآیند فناوری نوین به این دلیل ایجاد می شود که پیش زمینه های کارآمدی آن به درستی دیده نشده و از این منظر خبرگزاری ایرنای اراک در میزگردی دیدگاه های صاحب نظران و مسئولان در این خصوص را جویا شده است.
*** آسیب های نوپدید مولد نامبارک غفلت از درون زایی فناوری نوین
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک گفت: آسیب های نوپدید عارضه خاص کشورهای در حال توسعه است که در علم جامعه شناسی قابل پیش بینی است اما، باید با پیوست های برنامه ای و مدیریتی در زمان طلایی برای پیشگیری و مهار آن ها اقدام شود.
مریم یارمحمد توسکی افزود: خاستگاه آسیب های نوپدید انقلاب الکترونیکی است و سرعت بالای تحولات مدرن با خود لایه های رنگارنگ تغییر را دارد که اگر در فرصت مناسب برای درون زایی آن تلاش نشود و گفتمان موثر و تمهیدات پیش آمادگی دیده نشوند، جامعه درگیر مسائل متنابه آن خواهد بود.
وی بیان کرد: فضای مجازی و فناوری تحت وب در سال های اخیر به دلیل ارزانی و قابل دسترس بودن با استقبال لایه های مختلف جمعیتی مواجه شده و دسترسی به شاهراهی عریض از ارتباطات مجازی که مبادی اطلاعات آن مجاری رسمی و غیررسمی را شامل می شود، لزوم مدیریت اصولی این بخش را دوچندان کرده و این درحالیست که سیاستگذاری و برنامه ها در این بخش برای کشور و استان با کندی همراه است.
این جامعه شناس گفت: اگرچه عرصه مجازی میهمانی چند ساله در بین جامعه ایرانی است اما، در همین فرصت کم توانسته هویت و زیست اجتماعی خود را جا بیندازد و تا اعماق خانواده و دورافتاده ترین مناطق شهری و روستایی نیز نفوذ کند.
توسکی ادامه داد: کاربران فضای مجازی آن را ابزاری سریع، آسان و جذاب در ارتباطات می بینند اما، نبود مهارت و سواد رسانه ای لازم در این بخش موجب شده که ظرفیت های خودمراقبتی در حوزه آسیب ها و مشکلات ناشی از آن پایین باشد و مصادیق متعددی از آسیب های نوپدید در سال های اخیر بروز کند.
وی بیان کرد: برای مثال پدیده خودکشی های رایانه ای 'نهنگ آبی ' از مصادیقی بود که در فضای مجازی مطرح شد اما در عرصه جامعه رخ داد و در بسیاری از کانال ها و شبکه های اجتماعی نیز گروه هایی شکل گرفته که تبلیغات هنجارشکن دارند و این موضوع در شرایطی است که تدابیر موثر هشدار و بازدارنده برای مصون سازی جامعه در حد انتظار نیست.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک یادآور شد: فناوری نو با هدف مسئله سازی ایجاد نشده و تکلیف آن خدمت به بشریت است و این تصمیم سازان و دولت ها هستند که با هوشیاری، تدبیر، هدایتگری آن را باید به دست بگیرند و آسیب ها را تا کمترین سطح بیاورند.
یارمحمد توسکی افزود: برخورد قهری و حذف ابزار فناوری چاره مهار و کاهش آسیب نیست و تنها کشور را در روند توسعه باز داشته و با اختلال مواجه می کند، درحال حاضر بسیاری از کاربران فضای مجازی از موهبت های این ابزار نو در فعالیت های اقتصادی بهره می برند و محدودیت در این عرصه برای کشوری که بیکاری دغدغه آن است نه تنها مشکلی را حل نمی کند بلکه خود آسیب زا است.
وی ادامه داد: یکی از مزایای فضای مجازی در تقویت مشارکت و انسجام ملی را در زلزله اخیر کرمانشاه مشاهده کردیم و اگر این ارتباطات در سطح وسیع نمی توانست ابعاد زلزله را نشر دهد، میزان کمک ها در این سطح نبود بنابراین فضای مجازی ابزاری دولبه است که سراسر منفی نیست بلکه نیاز است راهبری اصولی بر جریان سازی آن حاکم شود تا سلامت و نشاط ارتباطی را رقم بزند.
این جامعه شناس خاطرنشان کرد: در برخی از مدارس از سوی دانش آموزان رفتارهایی دیده می شود که در زمره آسیب های نوپدید جای می گیرد و باید علل ماهیتی و روانشناسی آن تا دیر نشده توسط روانشناسان و جامعه شناسان و حلقه مدیریتی کشور ارزیابی و نسخه موثری در پیشگیری از رواج آن ارائه شود.
یارمحمد توسکی با اشاره به ارتباط تنگاتنگ سرمایه اجتماعی با آسیب های اجتماعی خاطرنشان کرد: پژوهش های علمی بیانگر آن است که استان مرکزی در برخی شاخص های سرمایه اجتماعی با مشکلاتی مواجه است که این مهم می تواند آسیب های خود را در کاهش انسجام اجتماعی و پیوست های آن بروز دهد و احتمال بروز آسیب های سنتی و نوپدید با اشکال پیچیده تر و ترکیبی را فراهم آورد و مدیریت اجتماعی در استان مرکزی باید با اولویت و حساسیت خاص در مقوله آسیب ها مداخله گری کند.
این جامعه شناس اظهار کرد: طلاق توافقی یا مصلحتی و طلاق سرخ از دیگر آسیب های نوظهور هستند که با هدف امتیازگیری و یا آزادی عمل در ولنگاری روابط رخ می دهد و اگر از اکنون برای این پدیده ها تدابیر پیشگیری و مداخله نباشد در آینده نه چندان دور به معضلی جدی در جامعه تبدیل می شود.
یارمحمد توسکی عنوان کرد: سه راس مثلث سلامت اجتماعی را نهادها و متولیان، فرهنگی، آموزشی و اجرایی، سیستم های حمایتی، انتظامی و امدادی و آسیب دیدگان و آسیب پذیران تشکیل می دهد و اگر این شاکله با برنامه ضعیف و مدیریت ناکارا در کنشگری مواجه شود عمق و اشکال آسیب های سنتی و نو در جامعه روز به روز بیشتر خواهد شد.
وی توضیح داد: تقویت اعتماد عمومی و مشارکت های اجتماعی همراه با سطح مطلوبی از آزادی مدنی کلید مهار آسیب های اجتماعی است و اگر مردم به اندازه کافی در تصمیم گیری ها نقش داشته باشند و آموزش های مهارتی و فرهنگی دریافت کنند کمتر از جاده سلامت خارج خواهند شد.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک بیان کرد: حاشیه نشینی یکی از علل آسیب زایی اجتماعی است و در شهرهای اراک و ساوه حدود نیمی از جمعیت در این بافت ها جای گرفته اند که بالقوه پتانسیل آسیب دارند و اگر این حاشیه نشینی با مولفه های کمبود امکانات، آموزش، نقص در شاخص های اخلاقی و فرهنگی همراه باشد آسیب زایی به شدت افزایش می یابد.
یارمحمد توسکی گفت: وظیفه متولیان و تصمیم گیران اجرایی، فرهنگی و اجتماعی است که سهم پذیری اجتماعی را در همه لایه های جمعیتی تنظیم کرده و افزایش دهند و نیاز است نگاه جدیدی در ترغیب و تنبیه هنجارشکنان تعریف شود و به جای زندان طیفی از محرومیت ها و طرد اجتماعی از امتیازات جایگزین شود تا فرد آسیب دیده به صورت عملی در خودپالایی آسیب وارد شود.
وی اظهار کرد: با رشد فناوری نوین فاصله نسلی در نهاد خانواده ایرانی در دهه های اخیر کوتاه شده و انتظارات و مناسبات اعضای خانواده دستخوش تغییراتی شده اند به طوری که فاصله نسل ها در درک عمیق از هم به هفت تا هشت سال رسیده و فشار زیادی در خانواده ها وجود دارد که در این شرایط توانمندسازی افراد در عبور از بحران و آسیب نیازی جدی است.
عضو هیات علمی دانشگاه آزاد اسلامی اراک ادامه داد: تکلیف گروه های مرجع فکری و تشکل های مردم نهاد در راهبری و مدیریت فضای مجازی و آسیب های نوظهور بسیار سنگین است اما برخی از این گروه ها خود از انسجام و قدرت کافی بهره مند نیستند و این نیز عاملی است که می تواند به بروز و گسترش دامنه آسیب های نوپدید بیفزاید.
یارمحمد توسکی عنوان کرد: ساز و کار پژوهش کاربردی در حوزه اجتماعی در کشور با نواقصی همراه است و می طلبد مسئولان با حمایت علمی و اصولی، این بخش را توانمند کنند تا با ایده پردازی، شناخت بهنگام پدیده های نو و نسخه مداخلات اثربخش به کمک ترمیم آسیب های اجتماعی بشتابند.
***آموزش و پیشگیری کشور پا به پای رشد فناوری به پیش نمی رود
یک روانشناس و معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان مرکزی نیز در این نشست گفت: ایران در حدفاصل پرش از سنت به مدرنیته است و درهم ریختگی در برخی هنجارها و مولفه های اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در آن دور از انتظار نیست اما باید به گونه ای مدیریت شود تا فرآیند تطبیق با ویژگی های نو در بازه زمانی کوتاه تری محقق شود.
کیانوش امینی افزود: ضریبی از آسیب های اجتماعی در هر جامعه ای قابل پیش بینی است و باید کوشید که این آسیب ها به آنومی نرسد و از اکنون باید دورنمای آسیب های نوپدید و بازپدید در دایره تفکر و برنامه ریزی قرار گیرد تا بتوان ضمن پیشگیری و مهار آسیب های احتمالی طیفی از خودپالایی آسیب ها را نیز در جامعه ایجاد کرد.
وی توضیح داد: توانمندسازی مردم در مواجه به اشکال فناوری نو تکلیف تصمیم سازان و مسئولان است و باید خلاء آموزشی را در این زمینه از بین برد و با توانمندی مردم قدرت تشخیص آنان را در حوزه اطلاعات عرصه مجازی افزایش داد وگرنه با ایجاد محدودیت ، فیلتر و یا پاک کردن صورت مسئله از آسیب ها کاسته نمی شود.
معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان مرکزی خاطرنشان کرد: فضای مجازی ادامه زندگی واقعی است و نمی توان وجود آن را نادیده گرفت چراکه در فرصت کوتاه حضور خود توانسته با کارویژه های مثبتی در اشتغالزایی، تسهیل در خرید و ارتباطات آثار زیادی در زندگی مردم داشته باشد و این هنر مسئولان است که خانواده ها را توانمند کنند که با صرفه در وقت در بهره گیری از فضای مجازی در گام نخست اطلاعات و کاربری مناسب را داشته باشند و در گام های بعدی زمان های صرفه جویی شده را با فعالیت های مفید در رشد فکری و عملی پر کنند.
امینی گفت: در بسیاری از کشورها آموزش های خاص در این زمینه از سنین کودکی و در نهاد خانواده و آموزش آغاز می شود و سواد رسانه ای افراد را بالا می برند، اینکه فرد در شبانه روز چه میزان از فضای مجازی استفاده می کند باید بسته به نیاز و بهره اش نهادینه شود و فرصت سوزی های زیادی که با اطلاعات پالایش نشده در حال حاضر بین کاربران وجود دارد نیازمند مدیریت است تا آسیب زا نشود.
وی توضیح داد: موازی کاری در دستگاه های اجرایی در حوزه مدیریت آسیب ها و پاس کاری امور بین متولیان خود آسیبی اساسی است که باید یک بار برای همیشه برطرف شود.
معاون پیشگیری اداره کل بهزیستی استان مرکزی اظهار کرد: کارکرد نهاد خانواده نیازمند حمایت و تقویت اساسی است چرا که خانواده نقش کلیدی در پیشگیری و مهار آسیب های اجتماعی سنتی و نوپدید دارد و اگر در توانمندی خانواده غفلت شود یکی از حلقه های اصلی زنجیره مدیریت آسیب مغفول مانده است.
امینی اظهار کرد: تکیه بر پیشگیری ویژگی کشورهای توسعه یافته است و اگر قرار است ایران در افق آینده موفق و با دامنه آسیب و تنش کم باشد باید توانمندسازی از سن پایین در تمامی زمینه ها جدی گرفته و برای آن سرمایه گذاری شود، برجسته سازی بعد پرورش در کنار آموزش در مدارس و دانشگاه ها و خانواده ها امری الزامیست و از همه مهمتر باید گفتمان واحد ، نسخه مترقی و اجرایی و اعتقاد به مشارکت جمعی در آسیب شناسی و آسیب زایی متناسب با تحولات فناوری روز برای کشور و استان مرکزی تعریف شود.
این روانشناس یادآور شد: توجه به مدیریت هیجان در جامعه و تعمیق مهارت های خودمراقبتی و تصمیم عقلایی از مسائلی است که می تواند دامنه آسیب های نوپدید را که اجتناب ناپذیرند محدودتر کند و این مهم باید در سطوح مختلف جامعه مدنظر باشد.
*** فهم مشترک در آسیب های نوپدید در متولیان ایجاد نشده است
مشاور استاندار و مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری مرکزی گفت: متولیان حوزه اجتماعی هنوز به فهم مشترک در برخورد با آسیب های نوپدید نرسیده اند و این مسئله خود آهنگ برنامه ها و مداخلات را در این عرصه کند می کند.
زهرا فرجی افزود: وضعیت آسیب های اجتماعی در ایران خوب نیست و به همین دلیل رهبر معظم انقلاب از دو سال پیش در این حوزه ورود پیدا کرده است و می طلبد که دستگاه های متولی با انسجام بیشتر و برنامه های کارآمد در این زمینه چاره اندیشی کنند.
وی ادامه داد: عبور از شرایط کنونی کشور با کمترین هزینه، مدیریت هوشمندانه را می طلبد و باید بتوان آسیب های پنهان و احتمالی آینده را حدس زد و با استفاده از توان مردمی، ظرفیت های قانونی و نظام تعلیم و تربیت و خانواده هم شرایط کنونی را سامان داد و هم از آسیب های نوظهور پیشگیری کرد.
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده عنوان کرد: آسیب از ناکارآمدی سیستم و کاردکردهای آن برمی خیزد و نیاز است که با دانش روز و راهبری ظرفیت ها هر آسیب نوپدید را شناسایی و رصد کرد و مدیریت مجزا، علمی و دقیقی را برای آن اعمال کرد.
فرجی گفت: در برخورد با آسیب اجتماعی اقدامات قهری و بازدارنده آخرین راه است و با توجه به اینکه 30 درصد از جمعیت استان را جوانان 15 تا 29 سال شامل می شوند ، نیاز است تا پیش آمادگی و آموزش های اصولی برای این اقشار در حوزه آسیب های نوپدید اجرایی شود.
وی افزود: در گذار از جامعه سنتی به مدرن، کارکردهای نهاد خانواده ایرانی تغییراتی پیدا کرده که متولیان باید به سرعت این تحولات را جمع بندی کرده و خانواده ها را برای مشارکت جویی در پیشگیری و مهار آسیب های نوپدید تجهیز و توانمند کنند.
مشاور امور زنان و خانواده استاندار مرکزی گفت: در حوزه رفتارشناسی فضای مجازی خانواده هنوز الگوی مشخصی ندارد و در این شرایط نمی توان انتظار داشت که هدایتگری مهار آسیب برای خود و مراحل تربیتی فرزندان را داشته باشد.
فرجی یادآور شد: فناوری نو آسیب زا نیست ای نحوه به کارگیری آن از سوی کاربران است که مشکل آفرین می شود و باید نظام های حقوقی و اخلاقی جامعه با حضور آگاهانه و با برنامه های اثربخش آن را مدیریت کنند.
وی گفت: فرهنگ سازی پیش زمینه موفقیت در هر موضوعی است که در این گام برای مدیریت فضای مجازی در کشور کمی غفلت کرده ایم و نمی توان تمامی هنجارشکنی در عرصه دنیای حقیقی را به فضای مجازی نسبت داد بدون اینکه با هوشیاری در زمان موثر آن ورود پیدا کرده باشیم.
مدیرکل دفتر امور زنان و خانواده استانداری مرکزی توضیح داد: برخی آسیب ها اکنون در لایه های زیرین در حال تولد و رشد هستند و نباید با فرصت سوزی اجازه داد که به سطح بیایند و در سایه غفلت از پیشگیری، سخت درمان شوند.
فرجی اظهار کرد: واقعیت آن است که کودکان در درون خانواده و حتی در محل استراحت و بازی خود نیز امروز درگیر فضای مجازی هستند بدون آنکه نظارت اصولی خانواده بر چگونگی بهره گیری آنان از این درگاه اطلاعاتی بزرگ تعریف شده باشد و یا حتی پالایشی در اطلاعات در دسترس آنان باشد.
وی گفت: یکی از موضوعاتی که می تواند در پیشگیری و مهار آسیب های نوظهور موفق جلوه کند، نقش دین است چرا که میزان درونی شدن اعتقادات و تعهد اخلاقی افراد در کاهش انحراف و آسیب بسیار موثر است.
مشاور امور زنان و خانواده استانداری مرکزی افزود: نیاز است که برنامه های مداخله ای و پیشگیری از آسیب های اجتماعی بازنگری شوند و کارویژه های تاریخ گذشته آن حذف شده و مهارت های جدید مبنتی بر پژوهش های علمی و کاربردی جایگزین شوند چرا که بدون مهندسی مجدد شیوه ها آسیب های نوپدید و بازپدید خواهند تاخت.
فرجی گفت: موازی کاری پاشته آشیل مدیریت آسیب های اجتماعی در کشور است و شاید زمان آن رسیده که از تشتت و تفرق فاصله بگیریم و با تعیین متولی واحد و به کار گیری توان همه بخش ها طرح نوعی در مدیریت آسیب های اجتماعی درافکنیم.
*** ضعف برنامه، پیشگیری و آینده نگری در آسیب های اجتماعی نوظهور
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری مرکزی نیز در این میزگرد گفت: رشد آسیب های اجتماعی به صورت گسترده باعث شده تا مقام معظم رهبری به موضوع ورود کنند و ستاد کشوری در این زمینه و شورای اجتماعی شکل بگیرد و همچنین مرکز امور اجتماعی به سازمان امور اجتماعی تغییر یافته است.
جواد اتابکی افزود: روند آسیب های نوپدید در ایران سرعت زیادی دارد، آسیب های ناشی از فضای مجازی زمانی در جامعه ما جایگاهی نداشتند اما اکنون نگاه کارشناسان و خانواده ها را به عنوان مشکل جدی به خود جلب کرده است.
وی اظهار کرد: آنچه به صورت کودتای خزنده در حال انجام است، این موضوع است که کودکان و نوجوانان در اتاق خود، پا به دنیای خطرناکی می گذارند و خانواده ها با این تصور که فرزندان در فضای امن خانه هستند، از خطراتی که آنان را تهدید می کندغفلت دارند.
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی گفت: با توجه به توسعه آسیب ها که اثر مستقیمی در بروز آسیب های اجتماعی از جمله طلاق، خشونت و پرخاشگری دارد باید برنامه ریزی دقیقی برای پیشگیری و مقابله با آن ها انجام شود.
اتابکی افزود: فضای مجازی پهنه ای گسترده و غیرقابل کنترل دارد اما آموزش به ویژه در خانواده ها می تواند از شدت و دامنه آسیب ها بکاهد.
وی اظهار کرد: در حالی که بیش از 40 میلیون کاربر فضای مجازی در ایران فعالیت دارند فقط 20 درصد از خانواده ها در دوره های آموزش پیشگیری و مقابله با آسیب های اجتماعی در فضای مجازی شرکت می کنند.
وی با یادآوری اینکه، در روسیه 10 درصد و در ایتالیا 6 درصد مردم عضو کانال های تلگرامی هستند، اظهار کرد: 28 درصد جمعیت ایران در 600 هزار کانال تلگرامی فعالیت می کنند که 22 درصد از این کانال ها در حوزه اجتماعی، 11 درصد جنسی و 16 درصد با موضوعاتی متفرقه چون آشپزی فعال هستند.
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری استان مرکزی گفت: استفاده از ظرفیت رسانه ها در آموزش صحیح از فضای مجازی به آگاه سازی و کاهش آسیب های اجتماعی کمک قابل توجهی می کند.
اتابکی افزود: نسل جوان به حضور در شبکه های مجازی اعتیاد پیدا کرده است و انجام هرگونه برخورد سلبی نتیجه بخش نیست بلکه باید آموزش در حوزه آسیب های اجتماعی را شاه کلید حل مسئله دانست.
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری مرکزی گفت: ورود دیرهنگام دستگاه های متولی به حوزه آسیب های اجتماعی از ضعف های مدیریتی است و این شیوه غلط است که تا رسیدن به مرحله بحران سکوت پیشه می شود.
اتابکی افزود: درحالی که فضای مجازی مزایا و معایبی برای کابران به همراه دارد با تبیین مزیت های این فناوری نوین می توان از عواقب خطرناک احتمالی آن جلوگیری کرد.
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری مرکزی گفت: درحالی که موضوع آسیب های اجتماعی در ستاد فرهنگی، اجتماعی، مدیریت و ساماندهی آسیب‌های اجتماعی ' فامسا ' استان در حال بررسی است اما پیگیری ها در این موضوع، خروجی آن در حد انتظار نیست چون برخی شاخص ها در حال افزایش است.
اتابکی افزود: دولتمردان در ترویج فرهنگ سواد رسانه ای ضعیف عمل کرده اند و آموزش و پرورش به عنوان دستگاهی که با قشر نوجوان ارتباط مستقیم دارد می تواند در آگاهی سازی بیشترین تاثیرگذاری را داشته باشد.
وی اظهار کرد: آموزش و پرورش در مقابله و پیشگیری از آسیب های اجتماعی باید پررنگ تر ظاهر شودو می طلبد همپای رشد فناوری آگاهی بخشی به نسل نوجوان داشته باشد.
کارشناس دفتر امور اجتماعی استانداری مرکزی با یادآوری برخی آسیب های اجتماعی نوپدید نظیر ازدواج سفید، گفت: ازدواج سفید به عنوان پدیده اجتماعی خطرناک می تواند در فرهنگ جامعه آثار سوء خود را بگذارد و کانون گرم خانواده را تهدید کند و ترویج ازدواج آسان و حمایت از جوانان می تواند در راستای مقابله با پدیده شوم ازدواج سفید راهگشا باشد و باید با برنامه ریزی منسجم و هدفمند مانع وقوع چنین پدیده نامطلوب فرهنگی در جامعه اسلامی شد.
اتابکی گفت: اعتیاد به فضای مجازی در حدی است که ارتباطات فامیلی را تحت الشعاع قرار داده و به جای ارتباط چهره به چهره در میهمانی ها اغلب به خانواده ها به انتشار عکس و فیلم بسنده می کنند و نداشتن تعامل خانوادگی به آفت در بین بستگان منجر شده است.
*** کاربری احساسی از فضای مجازی آسیب زا است
کارشناس دفتر آسیب های اجتماعی اداره کل بهزیستی استان مرکزی گفت: فضای مجازی عرصه ای است که باید استفاده از آن مدیریت شود و بهره گیری احساسی و فاقد نظارت کافی از آن آسیب زا است.
میلاد مشایخی افزود: جریان اطلاعات آزاد، شفافیت و آسانی ارتباطات در فضای مجازی باعث شده که اقبال عمومی در بین کاربران ایجاد شود و اگر اتاق های فکر موثر، خوراک اطلاعات و مدیریت مناسب در آن نباشد بهره برداران آن که اغلب آنان نسل جوان هستند آسیب می بینند.
وی بیان کرد: کشور ما همگام با فناوری نوین نتوانسته شبکه های بومی و ابزار متناسب با دامنه پذیرش بالا را ایجاد کند و نیاز است که مدیریت در این حوزه در 2 جبهه زیرساخت های فناوری و فرهنگ سازی و مصون سازی با هم به پیش برود.
کارشناس دفتر آسیب های اجتماعی اداره کل بهزیستی استان مرکزی ادامه داد: در حوزه پیشگیری از اعتیاد یکی از آسیب های نوپدید در پهنه مجازی، حضور تبلیغات مثبت در خصوص برخی مواد مخدر است که خزنده و خطرناک قبح مصرف مواد را می شکند و اغلب کانون های اشاعه این تبلیغات نیز از کانال های بیگانه هستند.
مشایخی یادآور شد: متاسفانه در برخی از کانال های پرمخاطب تبلیغاتی منتشر می شود که آسیب بدترین مخدرها مثل ماری جوانا و گل را کمتر از پسته شامی معرفی می کند و این درحالیست که هیچ شیوه ضد تبلیغی اثرگذاری برای آن ارائه نشده است.
وی گفت: شیوه های تبلیغ محیطی در حوزه بازدارندگی آسیب های سنتی و نوپدید نیز مشکلاتی دارد و باید از بعد روانی و علمی در تبلیغات محیطی و دوره های مهارت آموزی و هشدار دهنده به صورت تخصصی دیده شود تا خطر نگر نباشند.
*** آسیب های نوپدید و خلاء سواد رسانه ای
رئیس اداره وضعی معاونت اجتماعی دادگستری استان مرکزی نیز گفت: نبود سواد رسانه ای در جامعه موجب شده تا تمامی فعالیت دستگاه ها در کاهش آسیب های اجتماعی ابتر باقی بماند و با وجود همه تلاش ها بسیاری از شاخص های آسیب زا در جامعه رشد فزاینده ای پیدا کنند، فرهنگ سازی رسانه ای در فضای مجازی باید در کلان کشور در سطح وزارتخانه ها عملیاتی شود و به دستگاه های مسئول استانی و شهرستانی نیز تصری باید و گفتمان واحدی در این عرصه لحاظ شود.
حمید جودکی اظهار کرد: پیشگیری و کنترل آسیب های اجتماعی در جامعه نیازمند برنامه جامع علمی است و همه دستگاه ها باید در این موضوع همکاری داشته باشند.
رئیس اداره وضعی معاونت اجتماعی دادگستری استان مرکزی گفت: خانواده ها باید برای کنترل فرزندان در فضای مجازی چشم امید از حاکمیت بردارند و خود به شکل مستقیم وارد عرصه مراقبت و پیشگیری شوند، خانواده باید با مسلح شدن به سواد رسانه ای از آسیب های غیرقابل جبران فضای مجازی مطلع شوند.
وی اظهار کرد: خانواده ها و حاکمیت در قبال توانمندی برای فضای مجاری هم عرض یکدیگر باید حرکت کنند، دانش و آگاهی والدین در استفاده درست از فضای مجازی ناکافی است بنابراین خانواده ها در شرایط فعلی توان مدیریت برای حضور فرزندان در فضای مجازی را به تنهایی ندارند.
جودکی افزود: رواج اغلب آسیب های اجتماعی از بستر خانواده آغاز می شود بنابراین باید راه نفوذ و مقابله نیز از جایگاه خانواده با توانمندسازی اعضای آن فراهم شود.
رئیس اداره وضعی معاونت اجتماعی دادگستری استان مرکزی گفت: فرهنگ سازی رسانه ای به عنوان مهمترین اولویت دستگاه های متولی در حوزه فضای مجازی مورد کم توجهی برخی مسئولان کلان کشور قرار گرفته است و همین موضوع باعث شده تا نقاط ضعف فضای مجازی از نقاط قوت آن بیشتر نمود پیدا کند.
جودکی یادآور شد: بخش مهمی از آسیب های اجتماعی در مجموعه وظایف بهزیستی گنجانده شده است اما محول شدن حجم متنوعی از وظایف به بهزیستی عاملی است تا کار از دست این دستگاه حمایتی خارج و آمار آسیب ها رشد چشمگیری پیدا کند، چند دستگاه متولی برای مقابله با آسیب های اجتماعی تعریف شده است اما عزم ملی متناسب با حجم معضلات اجتماعی با همکاری درون بخشی دستگاه ها ضروری است.
جودکی اظهار کرد: موازی کاری در لایه های مدیریتی در حوزه آسیب های اجتماعی موجب شده تا دامنه آسیب گسترده و مقابله با آن به کندی و در نتیجه، شدت آسیب ها مضاغف شود و باوجود اقدامات پیشگیرانه توسط نهادهای مختلف از جمله دادگستری و بهزیستی هم چنان برخی آسیب های اجتماعی رشد فزاینده ای دارند.
وی ادامه داد: فرزندان با الگوبردای از والدین، بیشتر وقت خود را در فضای مجازی می گذراند و با نداشتن مدیریت زمان با پرسه زدن در کانال های تلگرامی برای خود سرگرمی فراهم می کنند.
رئیس اداره وضعی معاونت اجتماعی دادگستری استان مرکزی گفت: دستگاه های متولی با انجام وظایف محوله باید در کاهش آسیب های اجتماعی اهتمام جدی داشته باشند و از انجام فعالیت موازی پرهیز کنند.
جودکی افزود: قوه قضاییه به عنوان متولی پیشگیری از وقوع جرم همواره حضور موثری داشته است اما همکاری سایر نهادها و دستگاه ها برای نتیجه بخش بودن اقدامات ضروری است.
وی اظهار کرد: دستگاه قضایی با وجود فقدان اعتبارات در این حوزه بزرگترین پویش را با عنوان سامانه جامع آماری دستگاه قضایی (سجا) با هدف کاهش زمان رسیدگی به پرونده ها در محاکم را کلید زده است.
بر اساس اعلام فامسا استان مرکزی اعتیاد، طلاق و مفاسد اخلاقی به ترتیب بیشترین فراوانی را در بین آسیب های اجتماعی در استان مرکزی دارد که درصد قابل توجهی از علل طلاق را آسیب های اجتماعی نوپدید شامل می شود.
با اجرای سند کنترل و کاهش آسیب های اجتماعی که با همکاری 47 دستگاه با اجرای یک هزار و 300 برنامه در سال جاری انجام شد، میزان طلاق در این استان پنج درصد کاهش یافته است.
همچنین امسال 9 هزار زوج جوان نیز 6 ساعت در دروه های آموزشی مشاوره خانوادگی و بهداشتی با هدف تبیین جایگاه خانواده و جلوگیری از هرگونه آسیب اجتماعی شرکت کردند.
6991/6013/تهیه کنندگان: معصومه ابراهیمی و مژگان حیدری *** انتشاردهنده:مژگان حیدری
کپی شد
