به گزارش خبرنگار ایرنا، 30 اردیبهشت با پیشنهاد سازمان ثبت احوال در سال 1394 به مناسبت سالگرد ابلاغ سیاست های کلی جمعیت از سوی رهبر انقلاب در سال 1393 به عنوان روز ملی جمعیت نامگذاری شد.
پس از این که در دهه 80 برخی کارشناسان و صاحبنظران هشدارهایی مبنی بر نگران کننده بودن آینده جمعیتی ایران به دلیل رواج تک فرزندی در جامعه مطرح کردند، در اوایل دهه جاری، این موضوع با جدیت بیشتری مورد توجه قرار گرفت و برنامه ریزی برای افزایش فرزندآوری در جامعه آغاز شد که ابلاغ سیاست های کلی جمعیت و تعیین روزی به نام جمعیت بخشی از این برنامه ها هستند.
** بیم و امیدهای جمعیتی
مدت هاست که گفته می شود هرم سنی جمعیت ایران به سمت سالمندی در حال حرکت است و این روند در برخی استان ها مانند گیلان و مازندران به دلیل پایین بودن نرخ باروری نسبت به بقیه استان های کشور بیشتر احساس می شود. در شرایطی که میانگین جمعیت سالمند ایران حدود 10 درصد از جمعیت اعلام شده است، در گیلان 13 درصد جمعیت را سالمندان تشکیل می دهند و در مازندران 12 درصد جمعیت از قشر سالمند هستند. از سوی دیگر پایین بودن نرخ باروری و بالا بودن تعداد خانواده های تک فرزند در این دو استان تا حدودی این نگرانی را افزایش می دهد.
اما با وجود همه این مسائل، از دیدگاه جمعیت شناسان، شرایط سنی جمعیت ایران در حال حاضر مطلوب است و کشورمان یکی از بهترین موقعیت های جمعیتی را در دنیا دارد.
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران یکی از همین صاحب نظران است که اعتقاد دارد وضعیت جمعیتی ایران در شرایطی عالی قرار دارد.
دکتر یعقوب فروتن با تأکید بر این که نباید در حوزه مسائل جمعیتی، هراسان و هیجانی اطلاع رسانی کنیم، به خبرنگار ایرنا گفت: وقتی وضعیت جمعیتی کشور را در منطقه خاور میانه و حتی در عرصه جهانی با سایر کشورها مقایسه می‌کنیم می‌بینیم که شرایط جمعیتی بسیار مطلوبی داریم.
وی افزود : خوشبختانه در کشور ما از نظر سایز و حجم جمعیت و روندی که تا حدود یک الی دو دهه آینده داریم، وضعیت جمعیت ما بسیار مناسب است. بنابراین از رسانه ها می خواهم که به این موقعیت عالی جمعیتی ایران در شرایط کنونی توجه ویژه ای داشته باشند.
** ترکیب مناسب جمعیت ایران
وی ساخت و ترکیب جمعیت ایران را از نظر سن، ساختی بسیار امیدوار و پویا برشمرد و افزود : ما در دانش جمعیت شناسی به این موقعیت که در حال حاضر جامعه ایران از نظر هرم سنی جمعیت دارد، «بهار جمعیتی» می‌گوییم. یعنی یک پنجره جمعیت‌شناختی فرصت برای کشور ما به وجود آمده و از چند سال پیش کشور ما دقیقا در این پنجره جمعیت‌شناسی فرصت قرار دارد.
عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران با اشاره به متولد شدن تعداد زیادی فرزند در ایران طی یک بازه زمانی ، توضیح داد : خوشبختانه اکنون در بهار جمعیتی ایران قرار داریم و پنجره جمعیت شناسی فرصت هنوز به روی کشور ما باز است ، به این معنا که دو سه دهه قبل، بچه هایی به دنیا آمدند و به مرور پا به سن گذاشتند. بچه های به دنیا آمده در سال های قبل، آرام آرام به سمت فعالیت های اقتصادی می روند. اگر به هرم سنی کشور نگاه کنیم، جمعیتی در حدود سنین 20 تا 35 سال برجستگی دارد. به این وضعیت این در اصطلاح جمعیت شناسی Golden Stage یا مرحله طلایی جمعیت گفته می شود. خوشبختانه کشور ما در این موقعیت قرار دارد و برنامه ریزی های دقیق تر و بیشتری نیاز است که از این فرصت ها بیشتر استفاده شود.
به گفته این پژوهشگر جمعیت شناسی، همزمان که این قشر رشد می کنند و بزرگتر می شوند، زاد و ولد جدید کاهش پیدا می کند و قاعده هرم سنی جمعیت محدود می شود.
فروتن به تجربه کشورهای موفق آسیای شرقی از بهره گیری از پنجره جمعیت شناختی فرصت و مرحله طلایی جمعیت اشاره کرد و گفت : این وضعیت دقیقا تجربه‌ای است که کشورهای آسیای شرقی مانند کره جنوبی، هنگ‌کنگ، تایوان وسنگاپور در دو سه دهه اخیر از آن بهره بردند و امروز موفق هستند. سنگاپور با کمتر از 6 میلیون نفر جمعیت امروز یکی از قطب های بزرگ اقتصاد جهان است.
موقعیت طلایی توسعه
پرسش این است که چطور یک کشور با این حجم جمعیت محدود توانست قطب اقتصادی بزرگ جهان شود؟ آن ها این تجربه و موقعیت کنونی کشور ما را در دهه 90 داشتند و توانستند از این پنجره جمعیت شناسی فرصت که برای آن ها ایجاد شد به نحو مساعدی استفاده کنند.
این جمعیت شناس توضیح داد : این یک واقعیت است که اگر جامعه ای نتواند قدر بهار جمعیتی را بداند، با چالش مواجه می شود. ما هنوز می توانیم خوشبین باشیم، چون هرم سنی جمعیتی بسیار مناسبی داریم. البته نگاه ما این نیست که آینده را نبینیم. ما نیز بر این باوریم که نباید به دوردست جمعیتی کشورمان بی تفاوت باشیم. قطعا همین جمعیت که امروز در سنین جوانی قرار دارد، در سال های آینده به سمت سالخوردگی جمعیت می رود. اما نباید جامعه را تهییج و هراسان کنیم. ما می گوییم روی دیگر ماجرا جوان بودن جامعه ما در شرایط کنونی است.
این استاد دانشگاه گفت : ساخت سنی جمعیت ما بسیار خوب است که بخش عمده آن ها دانش آموخته دانشگاه هستند. نباید این استعداد و پتانسیل بالقوه اولیه به لحاظ ساخت سنی را از دست بدهیم. این یک موقعیت طلایی برای جامعه است و باید فرصت هایی را برای اشتغال این نسل پویا ایجاد کنیم تا فرصت شکوفایی برای آنها فراهم شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران با درخواست از رسانه ها مبنی بر پرهیز از تقویت کردن نگاه نگران کننده به شرایط جمعیتی ایران در حال حاضر، اظهار داشت: به عنوان یک معلم جمعیت شناسی عنوان می کنم که اگر موقعیت هراسان را در جامعه ایجاد کنیم، مثل این است که از موقعیت خوب به خاطر دغدغه های احتمالی چندین سال بعد بهره نگیریم. ما همین الان این موقعیت خوب را داریم و اگر همین را دریابیم می توانیم ذخیره خوبی را به لحاظ اقتصادی و سرمایه اجتماعی برای کشور ایجاد کنیم و از آن بهره بگیریم.
** امکان تبدیل فرصت به تهدید
فروتن وجود نگرانی برای سال های آینده و مسائلی مانند کاهش نرخ باروری را نیز منطقی دانست و تصریح کرد: به هر حال جمعیت یک پتانسیل بالقوه است و بستگی دارد که چطور از آن استفاده کنیم. جامعه ایران با میانگین سنی حدود 30 سال به بلوغ جمعیتی رسیده و می تواند در مقابل تهدیدهای اجتماعی مختلف به خوبی بایستد ، اما در عین حال معتقدیم که این موقعیت جمعیتی شبیه به کوه یخی است که بخش اصلی آن را نمی بینیم.
وی افزود : وقتی ساختار سنی جمعیت جوان است، باید نیازهای این قشر برآورده شود و اگر برآورده نشود این فرصت به تهدید تبدیل خواهد شد و آسیب های اجتماعی متعددی ممکن است گریبان جامعه را بگیرد.
او ادامه داد : قابل انکار نیست که این پنجره جمعیتی همیشه به روی ایران باز نخواهد بود و اگر به درستی از این فرصت استفاده و نیازها و امکانات مورد نیاز جمعیت جوان فراهم نشود، پدیده جمعیتی «رشد تورمی جمعیت جوانان» را ایجاد می کند که پیامدهای اجتماعی منفی متعددی به بار می آورد.
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران درباره آمارهای نرخ باروری جامعه گفت: در حال حاضر میزان باروری کل کشور ما یک است که بازتابی از شرایط اقتصادی و جامعه محسوب می شود. اگر نیازهای شغلی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه به درستی فراهم شود، قطعا دیگر نیازی به دعوت جوانان به ازدواج و فرزندآوری نخواهد بود و در نهایت نگرانی های جمعیتی آینده هم از بین می رود. لازمه این وضعیت برنامه ریزی برای به کارگیری درست جمعیت جوان و پویای مازندران است.
فروتن با اشاره به در دست انجام بودن یک پژوهش جمعیتی با گستره ملی در دانشگاه مازندران، گفت: طبق پژوهش های انجام شده، بر خلاف برخی کشورهای غربی، در جمعیت ایران که خوشبختانه امروز جمعیتی جوان است، در همین شرایط اقتصادی هم تمایل به فرزندآوری وجود دارد. چون در جامعه ما فرزندآوری یک ارزش است. تمایل مردم ایران فارغ از این که چه سن و تحصیلاتی دارند به سمت بی فرزندی تقریباً صفر است. حتی تمایل به تک فرزندی هم در کل جامعه کم است و تمایل بیشتری برای دو فرزندی وجود دارد. دو فرزندی حد جایگزینی باروری محسوب می شود.
9927/1654
انتهای پیام پس از این که در دهه 80 برخی کارشناسان و صاحبنظران هشدارهایی مبنی بر نگران کننده بودن آینده جمعیتی ایران به دلیل رواج تک فرزندی در جامعه مطرح کردند، در اوایل دهه جاری، این موضوع با جدیت بیشتری مورد توجه قرار گرفت و برنامه ریزی برای افزایش فرزندآوری در جامعه آغاز شد که ابلاغ سیاست های کلی جمعیت و تعیین روزی به نام جمعیت بخشی از این برنامه ها هستند.
** بیم و امیدهای جمعیتی
مدت هاست که گفته می شود هرم سنی جمعیت ایران به سمت سالمندی در حال حرکت است و این روند در برخی استان ها مانند گیلان و مازندران به دلیل پایین بودن نرخ باروری نسبت به بقیه استان های کشور بیشتر احساس می شود. در شرایطی که میانگین جمعیت سالمند ایران حدود 10 درصد از جمعیت اعلام شده است، در گیلان 13 درصد جمعیت را سالمندان تشکیل می دهند و در مازندران 12 درصد جمعیت از قشر سالمند هستند. از سوی دیگر پایین بودن نرخ باروری و بالا بودن تعداد خانواده های تک فرزند در این دو استان تا حدودی این نگرانی را افزایش می دهد.
اما با وجود همه این مسائل، از دیدگاه جمعیت شناسان، شرایط سنی جمعیت ایران در حال حاضر مطلوب است و کشورمان یکی از بهترین موقعیت های جمعیتی را در دنیا دارد.
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران یکی از همین صاحب نظران است که اعتقاد دارد وضعیت جمعیتی ایران در شرایطی عالی قرار دارد.
دکتر یعقوب فروتن با تأکید بر این که نباید در حوزه مسائل جمعیتی، هراسان و هیجانی اطلاع رسانی کنیم، به خبرنگار ایرنا گفت: وقتی وضعیت جمعیتی کشور را در منطقه خاور میانه و حتی در عرصه جهانی با سایر کشورها مقایسه می‌کنیم می‌بینیم که شرایط جمعیتی بسیار مطلوبی داریم.
وی افزود : خوشبختانه در کشور ما از نظر سایز و حجم جمعیت و روندی که تا حدود یک الی دو دهه آینده داریم، وضعیت جمعیت ما بسیار مناسب است. بنابراین از رسانه ها می خواهم که به این موقعیت عالی جمعیتی ایران در شرایط کنونی توجه ویژه ای داشته باشند.
** ترکیب مناسب جمعیت ایران
وی ساخت و ترکیب جمعیت ایران را از نظر سن، ساختی بسیار امیدوار و پویا برشمرد و افزود : ما در دانش جمعیت شناسی به این موقعیت که در حال حاضر جامعه ایران از نظر هرم سنی جمعیت دارد، «بهار جمعیتی» می‌گوییم. یعنی یک پنجره جمعیت‌شناختی فرصت برای کشور ما به وجود آمده و از چند سال پیش کشور ما دقیقا در این پنجره جمعیت‌شناسی فرصت قرار دارد.
عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران با اشاره به متولد شدن تعداد زیادی فرزند در ایران طی یک بازه زمانی ، توضیح داد : خوشبختانه اکنون در بهار جمعیتی ایران قرار داریم و پنجره جمعیت شناسی فرصت هنوز به روی کشور ما باز است ، به این معنا که دو سه دهه قبل، بچه هایی به دنیا آمدند و به مرور پا به سن گذاشتند. بچه های به دنیا آمده در سال های قبل، آرام آرام به سمت فعالیت های اقتصادی می روند. اگر به هرم سنی کشور نگاه کنیم، جمعیتی در حدود سنین 20 تا 35 سال برجستگی دارد. به این وضعیت این در اصطلاح جمعیت شناسی Golden Stage یا مرحله طلایی جمعیت گفته می شود. خوشبختانه کشور ما در این موقعیت قرار دارد و برنامه ریزی های دقیق تر و بیشتری نیاز است که از این فرصت ها بیشتر استفاده شود.
به گفته این پژوهشگر جمعیت شناسی، همزمان که این قشر رشد می کنند و بزرگتر می شوند، زاد و ولد جدید کاهش پیدا می کند و قاعده هرم سنی جمعیت محدود می شود.
فروتن به تجربه کشورهای موفق آسیای شرقی از بهره گیری از پنجره جمعیت شناختی فرصت و مرحله طلایی جمعیت اشاره کرد و گفت : این وضعیت دقیقا تجربه‌ای است که کشورهای آسیای شرقی مانند کره جنوبی، هنگ‌کنگ، تایوان وسنگاپور در دو سه دهه اخیر از آن بهره بردند و امروز موفق هستند. سنگاپور با کمتر از 6 میلیون نفر جمعیت امروز یکی از قطب های بزرگ اقتصاد جهان است.
موقعیت طلایی توسعه
پرسش این است که چطور یک کشور با این حجم جمعیت محدود توانست قطب اقتصادی بزرگ جهان شود؟ آن ها این تجربه و موقعیت کنونی کشور ما را در دهه 90 داشتند و توانستند از این پنجره جمعیت شناسی فرصت که برای آن ها ایجاد شد به نحو مساعدی استفاده کنند.
این جمعیت شناس توضیح داد : این یک واقعیت است که اگر جامعه ای نتواند قدر بهار جمعیتی را بداند، با چالش مواجه می شود. ما هنوز می توانیم خوشبین باشیم، چون هرم سنی جمعیتی بسیار مناسبی داریم. البته نگاه ما این نیست که آینده را نبینیم. ما نیز بر این باوریم که نباید به دوردست جمعیتی کشورمان بی تفاوت باشیم. قطعا همین جمعیت که امروز در سنین جوانی قرار دارد، در سال های آینده به سمت سالخوردگی جمعیت می رود. اما نباید جامعه را تهییج و هراسان کنیم. ما می گوییم روی دیگر ماجرا جوان بودن جامعه ما در شرایط کنونی است.
این استاد دانشگاه گفت : ساخت سنی جمعیت ما بسیار خوب است که بخش عمده آن ها دانش آموخته دانشگاه هستند. نباید این استعداد و پتانسیل بالقوه اولیه به لحاظ ساخت سنی را از دست بدهیم. این یک موقعیت طلایی برای جامعه است و باید فرصت هایی را برای اشتغال این نسل پویا ایجاد کنیم تا فرصت شکوفایی برای آنها فراهم شود.
عضو هیأت علمی دانشگاه مازندران با درخواست از رسانه ها مبنی بر پرهیز از تقویت کردن نگاه نگران کننده به شرایط جمعیتی ایران در حال حاضر، اظهار داشت: به عنوان یک معلم جمعیت شناسی عنوان می کنم که اگر موقعیت هراسان را در جامعه ایجاد کنیم، مثل این است که از موقعیت خوب به خاطر دغدغه های احتمالی چندین سال بعد بهره نگیریم. ما همین الان این موقعیت خوب را داریم و اگر همین را دریابیم می توانیم ذخیره خوبی را به لحاظ اقتصادی و سرمایه اجتماعی برای کشور ایجاد کنیم و از آن بهره بگیریم.
** امکان تبدیل فرصت به تهدید
فروتن وجود نگرانی برای سال های آینده و مسائلی مانند کاهش نرخ باروری را نیز منطقی دانست و تصریح کرد: به هر حال جمعیت یک پتانسیل بالقوه است و بستگی دارد که چطور از آن استفاده کنیم. جامعه ایران با میانگین سنی حدود 30 سال به بلوغ جمعیتی رسیده و می تواند در مقابل تهدیدهای اجتماعی مختلف به خوبی بایستد ، اما در عین حال معتقدیم که این موقعیت جمعیتی شبیه به کوه یخی است که بخش اصلی آن را نمی بینیم.
وی افزود : وقتی ساختار سنی جمعیت جوان است، باید نیازهای این قشر برآورده شود و اگر برآورده نشود این فرصت به تهدید تبدیل خواهد شد و آسیب های اجتماعی متعددی ممکن است گریبان جامعه را بگیرد.
او ادامه داد : قابل انکار نیست که این پنجره جمعیتی همیشه به روی ایران باز نخواهد بود و اگر به درستی از این فرصت استفاده و نیازها و امکانات مورد نیاز جمعیت جوان فراهم نشود، پدیده جمعیتی «رشد تورمی جمعیت جوانان» را ایجاد می کند که پیامدهای اجتماعی منفی متعددی به بار می آورد.
دانشیار گروه علوم اجتماعی دانشکده علوم انسانی و اجتماعی دانشگاه مازندران درباره آمارهای نرخ باروری جامعه گفت: در حال حاضر میزان باروری کل کشور ما یک است که بازتابی از شرایط اقتصادی و جامعه محسوب می شود. اگر نیازهای شغلی، اقتصادی و اجتماعی در جامعه به درستی فراهم شود، قطعا دیگر نیازی به دعوت جوانان به ازدواج و فرزندآوری نخواهد بود و در نهایت نگرانی های جمعیتی آینده هم از بین می رود. لازمه این وضعیت برنامه ریزی برای به کارگیری درست جمعیت جوان و پویای مازندران است.
فروتن با اشاره به در دست انجام بودن یک پژوهش جمعیتی با گستره ملی در دانشگاه مازندران، گفت: طبق پژوهش های انجام شده، بر خلاف برخی کشورهای غربی، در جمعیت ایران که خوشبختانه امروز جمعیتی جوان است، در همین شرایط اقتصادی هم تمایل به فرزندآوری وجود دارد. چون در جامعه ما فرزندآوری یک ارزش است. تمایل مردم ایران فارغ از این که چه سن و تحصیلاتی دارند به سمت بی فرزندی تقریباً صفر است. حتی تمایل به تک فرزندی هم در کل جامعه کم است و تمایل بیشتری برای دو فرزندی وجود دارد. دو فرزندی حد جایگزینی باروری محسوب می شود.
9927/1654
کپی شد
