سواد زندگی؛ تربیت فرزندان / سناریوی 1- سرویس مدرسه پشت در است، دختر اما از پوشیدن لباس خودداری می کند، زانوهایش را بغل کرده و نشسته روی مبل. مادر خواهش می کند، التماس می کند و با بوق سرویس از کوره در می رود، به دخترش ناسزا می گوید بازویش را محکم می کشد و بلندش می کند و به زور لباس را تنش می کند. بچه گریان سوار سرویس می شود.
سناریوی 2- پسر بچه خواهر کوچکش را اذیت کرده و موهای عروسک مورد علاقه ی او را با قیچی چیده است. مادر به پسرش می گوید اگر به جای آزار دادن خواهرش از او در پارک مراقبت کند می تواند در عوض نیم ساعت بیشتر دوچرخه بازی کند.
سناریوی 3- پدر نیمه شب از خواب بیدار می شود تا لیوانی آب از یخچال بنوشد. نوجوان 14 ساله اش را می بیند که روی تراس سیگار می کشد. فردا بعد از صبحانه موضوع را با او در میان می گذارد، عوارض و پیامدهای سیگار کشیدن را به او توضیح می دهد و پیشنهاد می کند که در باشگاه ورزشی x ثبت نام کند.
شما در شرایط و موقعیت هایی مشابه برای تغییر و اصلاح رفتار فرزندانتان چه می کنید؟ آیا او را تنبیه می کنید و ناسزایش می گویید، یا برای انجام ندادن آن رفتار قول پاداش به او می دهید و یا سعی می کنید با صحبت کردن و توضیح دادن مسأله و پیشنهاد جایگزین او را از ادامه رفتارش باز بدارید؟
واقعیت آن است در بسیاری از مواقع با تشویق و پاداش یا ارائه توضیح نمی توانید بچه تان را از تکرار رفتار ناشایست بازدارید و چاره ای جز تنبیه نیست. راه های زیادی برای تنبیه وجود دارد ولی روانشناسان تربیتی دریافته اند که همه ی آن ها از دو حالت خارج نیستند: نمایش قدرت و خودداری از محبت.
"نمایش قدرت" چنانکه از نامش بر می آید مبتنی بر برتری قدرت و اقتدار والدین است و بنابراین تنها زمانی مؤثر است که والدین اقتدار داشته باشند. چشم غره رفتن، تهدید کلامی یا فرستادن کودک به اتاق خود از جمله نمونه های نمایش قدرت خوب است.
البته انواع تنبیه بدنی و داد و فریاد کردن و ناسزا گفتن نیز در این دسته است اما نه تنها به تدریج تأثیر خود را از دست می دهند بلکه نتایج و پیامدهای بسیار نامطلوبی دارد. از این رو "تنبیه بدنی" و "ناسزا گویی" را باید به عنوان دو خط قرمز در تنبیه به خاطر داشت و در هیچ موقعیتی از آن عدول نکرد.
"دریغ کردن محبت" دسته بزرگ دیگری از تنبیه ها را در بر می گیرد که در آن کودک را به خاطر ناامید یا عصبانی کردن بزرگترها گرفتار غم یا گناه یا شرمساری کند. با قهر کردن، بی اعتنایی، یا نشان دادن غم و ناامیدی خود به کودک به او می فهمانید که به خاطر رفتار ناشایست او محبت تان را از او دریغ کرده اید.
البته این دو دسته از تنبیه تنها زمانی موثر است که در اولی والدین اقتدار کافی برای تحت تأثیر قرار دادن کودک داشته باشند و در دومی ارتباط شما با کودک آنقدر برای او اهمیت داشته باشد که اختلال در آن موجب پشیمانی او شود.
لارنس اشتاینبرگ در کتاب 10 اصل ثابت فرزند پروری می گوید که هرگونه تنبیهی تنها زمانی مؤثر و فایده بخش خواهد بود که سه قانون طلایی را رعایت کند:
1- ناخوشایند بودن
2- ثبات و صراحت داشتن
3- کوتاه بودن فاصله ی تنبیه و رفتار نامطلوب.
سه قانون طلایی تنبیه
1- ناخوشایند بودن: قانون اول برای تأثیر تنبیه این است که هر تنبیهی باید ناخوشایند باشد. مثلاً اگر می خواهید با گرفتن چیزی فرزندتان را تنبیه کنید باید چیزی را انتخاب کنید که کودک کمبود آن را به شدت احساس کند و زمانش آنقدر باشد که دلش برای آن پر بکشد.
نکته مهم آن است که کودک زمانی از رفتار نامطلوب دست می کشد که واقعاً رنجیده شود.
2- ثبات و صراحت داشتن: قانون دوم تنبیه مفید آن است که تنبیه صریح و همیشگی باشد. اگر کودک شما ببیند که برای یک رفتار مشخص گاهی تنبیه می شود و گاهی نمی شود، تنبیه شما اتلاف وقت خواهد بود. مثلاً کودکی که حرف های زشت می زند به خاطر هر حرف زشت اگر بخشی از پول توجیبی اش کسر شود به تدریج این رفتار را کنار می گذارد، اما اگر یک بار کسر شود و دو بار نشود او تنبیه را جدی نمی گیرد.
3- کوتاه بودن تنبیه و رفتار نامطلوب: قانون سوم یک تنبیه مؤثر آن است که بین رفتار ناشایست و تنبیهی که فرزندتان به خاطر آن تحمل می کند کمترین فاصله زمانی وجود داشته باشد. این امر باعث می شود فرزند شما تأثیر مشخص رفتارش را در یابد. اگر بین رفتار و تنبیه فاصله بیفتد کودک در تشخیص دلیل تنبیه دچار آشفتگی می شود.
توصیه های بسیار مهم
• در مواقع ضروری تنبیه بلامانع است به شرط آنکه از نوع بدنی، ناسزاگویی و خشن نباشد.
• رفتار موردی و مشخصی را هدف بگیرد نه هویت فرزند را. نباید بگویید تو را دوست ندارم یا تو بچه بدی هستی، بلکه باید بگویید فلان رفتار تو را دوست ندارم یا فلان رفتارت بد است.
• اگر خشمگین هستید کمی تامل کنید، چند نفس عمیق بکشید و بعد برای تنبیه تصمیم بگیرید.
• همیشه بگویید دقیقاً برای کدام تخلف تنبیه می کنید و رفتار مورد انتظار را نیز مشخص کنید.
خواندن این چند مطلب را هم پیشنهاد می کنیم:
22 پیشنهاد آسان برای ایجاد "حس ارزشمندی" در فرزند شما
12 کار مهم برای "مسؤولیت پذیر کردن فرزندان"
دو نکته ساده برای «آرامش کنونی» و «اطمینان آینده» در روابط والدین و فرزندان
سه دوره سنی برای نوازش: "نوازش بدنی" فرزندان مان چگونه باشد
www.savadezendegi.com
سناریوی 2- پسر بچه خواهر کوچکش را اذیت کرده و موهای عروسک مورد علاقه ی او را با قیچی چیده است. مادر به پسرش می گوید اگر به جای آزار دادن خواهرش از او در پارک مراقبت کند می تواند در عوض نیم ساعت بیشتر دوچرخه بازی کند.
سناریوی 3- پدر نیمه شب از خواب بیدار می شود تا لیوانی آب از یخچال بنوشد. نوجوان 14 ساله اش را می بیند که روی تراس سیگار می کشد. فردا بعد از صبحانه موضوع را با او در میان می گذارد، عوارض و پیامدهای سیگار کشیدن را به او توضیح می دهد و پیشنهاد می کند که در باشگاه ورزشی x ثبت نام کند.
شما در شرایط و موقعیت هایی مشابه برای تغییر و اصلاح رفتار فرزندانتان چه می کنید؟ آیا او را تنبیه می کنید و ناسزایش می گویید، یا برای انجام ندادن آن رفتار قول پاداش به او می دهید و یا سعی می کنید با صحبت کردن و توضیح دادن مسأله و پیشنهاد جایگزین او را از ادامه رفتارش باز بدارید؟
واقعیت آن است در بسیاری از مواقع با تشویق و پاداش یا ارائه توضیح نمی توانید بچه تان را از تکرار رفتار ناشایست بازدارید و چاره ای جز تنبیه نیست. راه های زیادی برای تنبیه وجود دارد ولی روانشناسان تربیتی دریافته اند که همه ی آن ها از دو حالت خارج نیستند: نمایش قدرت و خودداری از محبت.
"نمایش قدرت" چنانکه از نامش بر می آید مبتنی بر برتری قدرت و اقتدار والدین است و بنابراین تنها زمانی مؤثر است که والدین اقتدار داشته باشند. چشم غره رفتن، تهدید کلامی یا فرستادن کودک به اتاق خود از جمله نمونه های نمایش قدرت خوب است.
البته انواع تنبیه بدنی و داد و فریاد کردن و ناسزا گفتن نیز در این دسته است اما نه تنها به تدریج تأثیر خود را از دست می دهند بلکه نتایج و پیامدهای بسیار نامطلوبی دارد. از این رو "تنبیه بدنی" و "ناسزا گویی" را باید به عنوان دو خط قرمز در تنبیه به خاطر داشت و در هیچ موقعیتی از آن عدول نکرد.
"دریغ کردن محبت" دسته بزرگ دیگری از تنبیه ها را در بر می گیرد که در آن کودک را به خاطر ناامید یا عصبانی کردن بزرگترها گرفتار غم یا گناه یا شرمساری کند. با قهر کردن، بی اعتنایی، یا نشان دادن غم و ناامیدی خود به کودک به او می فهمانید که به خاطر رفتار ناشایست او محبت تان را از او دریغ کرده اید.
البته این دو دسته از تنبیه تنها زمانی موثر است که در اولی والدین اقتدار کافی برای تحت تأثیر قرار دادن کودک داشته باشند و در دومی ارتباط شما با کودک آنقدر برای او اهمیت داشته باشد که اختلال در آن موجب پشیمانی او شود.
لارنس اشتاینبرگ در کتاب 10 اصل ثابت فرزند پروری می گوید که هرگونه تنبیهی تنها زمانی مؤثر و فایده بخش خواهد بود که سه قانون طلایی را رعایت کند:
1- ناخوشایند بودن
2- ثبات و صراحت داشتن
3- کوتاه بودن فاصله ی تنبیه و رفتار نامطلوب.
سه قانون طلایی تنبیه
1- ناخوشایند بودن: قانون اول برای تأثیر تنبیه این است که هر تنبیهی باید ناخوشایند باشد. مثلاً اگر می خواهید با گرفتن چیزی فرزندتان را تنبیه کنید باید چیزی را انتخاب کنید که کودک کمبود آن را به شدت احساس کند و زمانش آنقدر باشد که دلش برای آن پر بکشد.
نکته مهم آن است که کودک زمانی از رفتار نامطلوب دست می کشد که واقعاً رنجیده شود.
2- ثبات و صراحت داشتن: قانون دوم تنبیه مفید آن است که تنبیه صریح و همیشگی باشد. اگر کودک شما ببیند که برای یک رفتار مشخص گاهی تنبیه می شود و گاهی نمی شود، تنبیه شما اتلاف وقت خواهد بود. مثلاً کودکی که حرف های زشت می زند به خاطر هر حرف زشت اگر بخشی از پول توجیبی اش کسر شود به تدریج این رفتار را کنار می گذارد، اما اگر یک بار کسر شود و دو بار نشود او تنبیه را جدی نمی گیرد.
3- کوتاه بودن تنبیه و رفتار نامطلوب: قانون سوم یک تنبیه مؤثر آن است که بین رفتار ناشایست و تنبیهی که فرزندتان به خاطر آن تحمل می کند کمترین فاصله زمانی وجود داشته باشد. این امر باعث می شود فرزند شما تأثیر مشخص رفتارش را در یابد. اگر بین رفتار و تنبیه فاصله بیفتد کودک در تشخیص دلیل تنبیه دچار آشفتگی می شود.
توصیه های بسیار مهم
• در مواقع ضروری تنبیه بلامانع است به شرط آنکه از نوع بدنی، ناسزاگویی و خشن نباشد.
• رفتار موردی و مشخصی را هدف بگیرد نه هویت فرزند را. نباید بگویید تو را دوست ندارم یا تو بچه بدی هستی، بلکه باید بگویید فلان رفتار تو را دوست ندارم یا فلان رفتارت بد است.
• اگر خشمگین هستید کمی تامل کنید، چند نفس عمیق بکشید و بعد برای تنبیه تصمیم بگیرید.
• همیشه بگویید دقیقاً برای کدام تخلف تنبیه می کنید و رفتار مورد انتظار را نیز مشخص کنید.
خواندن این چند مطلب را هم پیشنهاد می کنیم:
22 پیشنهاد آسان برای ایجاد "حس ارزشمندی" در فرزند شما
12 کار مهم برای "مسؤولیت پذیر کردن فرزندان"
دو نکته ساده برای «آرامش کنونی» و «اطمینان آینده» در روابط والدین و فرزندان
سه دوره سنی برای نوازش: "نوازش بدنی" فرزندان مان چگونه باشد
www.savadezendegi.com
دیدگاه تان را بنویسید