از این‌رو خوشنویسی با نگارش ساده مطالب و حتی طراحی حروف و صفحه‌آرایی متفاوت است. همچنین از آنجایی که این هنر جنبه‌هایی از سنت را در دل خود دارد باید تا‌حدی آن‌را از تایپوگرافی که مبتنی‌بر ارزش‌های گرافیکی مدرن و کارهای چاپی است، متمایز کرد.
خوشنویسی تقریباً در تمام فرهنگ‌ها به‌چشم می‌خورد، اما در مشرق زمین و به‌ویژه در سرزمین‌های اسلامی و ایران در قله هنرهای بصری واقع است. خوشنویسی اسلامی و بیش‌از آن خوشنویسی ایرانی تعادلی است حیرت‌انگیز میان تمامی اجزا و عناصر تشکیل‌دهنده آن.
تعادل میان مفید و قابل مصرف بودن از یک‌سو و پویایی و تغییر شکل یابندگی آن ازسوی دیگر، تعادل میان قالب و محتوا که با آراستگی و ملایمت تام‌وتمام می‌تواند شکل مناسب را برای معانی مختلف فراهم آورد. خوشنویسی اسلامی و ایرانی براساس قالب‌ها و قواعد و نظام‌های بسیار مشخصی شکل می‌گیرد و هریک از حروف قلم‌های مختلف از نظام شکلی خاص و تا حدود زیادی غیرقابل تغییر، برخوردارند.
امروزه در همه‌جای ایران آموزش خوشنویسی توسط اساتید و مراکز بسیاری تدریس می‌شود. استان زنجان نیز از این امر مستثنی نبوده و در این زمینه دارای اساتید و هنرمندان بزرگی است.
به‌همین‌منظور روزنامه مردم‌نو به سراغ نقی ریاحی، استاد خوشنویس زنجانی رفته و در این زمینه گفت‌وگویی انجام داده است که ماحصل آن‌را در ادامه می‌خوانید.
**از چه زمانی خوشنویسی را آغاز کرده‌اید؟
بنده در سال 1359 زمانی که وارد آموزش‌وپرورش شدم به پیشنهاد یکی‌از همکارانم با انجمن خوشنویسان ایران آشنا شدم. سپس به تهران رفته و در کلاس‌های استاد امیرخانی شرکت کردم و فعالیت خود را در این زمینه به‌صورت آگاهانه و همراه با مربی آغاز کردم.
البته من قبل‌از آن نیز خوشنویسی را بدون مربی در خانه انجام می‌دادم و درواقع می‌توانم بگویم که خوشنویسی در خاندان ما تقریباً ارثی بود و من علاقه زیادی به این‌کار داشتم.
سال 1361 بنده موفق به کسب گواهینامه ممتاز در هنر خوشنویسی شدم و به دستور استاد امیرخانی انجمن خوشنویسان زنجان را در استان، تأسیس کردم.
بعداز آن نیز تمرین و فعالیت‌های گوناگون من در این زمینه آغاز شد. برگزاری اولین نمایشگاه انفرادی در کتابخانه سهروردی استان در سال 1370، برگزاری دومین نمایشگاه انفرادی در خط شکسته در سال 1371، انتخاب به‌عنوان عضو هیئت تشخیص خط شکسته انجمن خوشنویسان ایران در سال 1371، شرکت در جشنواره بین‌المللی خوشنویسان جهان اسلام و چاپ آثارم در کتاب مربوطه، کسب مقام اول «خط شکسته» در جشنواره بین‌المللی خوشنویسی غدیر تبریز در سال 1380، گرفتن مدرک فوق‌‌ممتاز خوشنویسی در سال 1386، گرفتن مدرک استادی خوشنویسی در سال 1388، کسب مقام اول جشنواره فرهنگی هنری امام حسین شمالغرب در سال 1390 و تربیت 70 هنرجو که دارای گواهینامه ممتاز هستند ازجمله فعالیت‌های من در زمینه خوشنویسی تاکنون بوده است.
سبک‌های قدیم و جدید در خوشنویسی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ باتوجه به اینکه این هنر رفته‌رفته به سمت نرم‌افزاری‌شدن نیز می‌رود.
اوج ترقی خوشنویسی به زمان ناصرالدین شاه قاجار، خصوصاً میرزا غلامرضای اصفهانی و میرزامحمدرضای کلهر برمی‌گردد. میرزا غلامرضای اصفهانی کسی بود که به سیاه‌مشق ارزش هنری بخشید و میرزا محمدرضای کلهر نیز اولین کسی بود که آموزش خط نستعلیق را به فرم جدید بنیان‌گذاری کرد و «نقطه» را ملاک سنجش قرار داد. بعد از آن نیز این هنر رفته‌رفته گسترش یافت و با تأسیس انجمن خوشنویسان ایران در سال 1329 خطوط نستعلیق، شکسته و ... آموزش داده شد و علاقه‌مندان زیادی را بهخود جذب کرد.
اوج این علاقه‌مندی و نفرات مراجعه‌کننده به این هنر در دهه 70 تا اواسط دهه 80 بود، به‌طوری که ما در آن زمان فقط نزدیک به 350 برگه امتحانی بین آزمون‌دهندگان توزیع می‌کردیم.
با پیشرفت تکنولوژی، گرایش نسبت به این هنر نیز سمت‌وسوی دیگری بهخود گرفت و نرم‌افزار خود را، بین این هنر جای داد. هرچند که این نرم‌افزاری‌شدن باعث آسان‌ترشدن بازار کار برای ناشران شد، به‌طوری که هم‌اکنون اگر هنرمند خوشنویسی تنها به «ترکیب» مسلط باشد می‌تواند کار ناشر را راه بیندازد، ولی این موضوع به هیچ‌عنوان به‌معنای تسلیم‌شدن هنر خوشنویسی دستی نیست و کیفیت همواره سرجای خود باقیست.
جایگاه این رشته هنری را در زنجان چگونه می‌بینید؟ اگر مسئولان استان همکاری لازم را در این خصوص انجام دهند، این رشته می‌تواند جایگاه بهتری نسبت به جایگاه کنونی‌اش داشته باشد.
خوشنویسی با نمایشگاه، جشنواره و تبلیغات است که می‌تواند خود را نشان دهد. هر چقدر این‌گونه فعالیت‌ها بیشتر باشد قطعاً مراجعه‌کننده و علاقه‌مند نیز بیشتر می‌شود.
فروش آثار هنری موضوعی است که مسئولان باید آن‌را درنظر بگیرند. یک خوشنویس تا چه اندازه در نمایشگاه شرکت کند و آثار خود را جمع کند و در خانه بگذارد؟
هرچند که دولت در این مسیر قدمی برداشت و حتی نیم‌درصد بودجه کشور را به خرید آثار هنری تخصیص دادند و این امر به‌صورت بخشنامه به استان‌ها ابلاغ شد، ولی تنها دو دوره این اقدام عملی شد، درصورتی که انتظار می‌رود این‌کار همه‌ساله اجرا شود؛
چراکه باعث می‌شود هنرمندان خوشنویس خصوصاً جوانان، انگیزه پیدا کنند و فعالیت‌های بیشتری در این زمینه انجام دهند.
هم‌اکنون در بسیاری از شهرهای کشورمان در گالری‌ها نوبت‌گیری می‌کنند، حتی برای انتشار آثار یک بیوگرافی کوتاهی از هنرمندان و آثارشان وجود دارد که در کتابی جمع‌آوری شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است، ولی متأسفانه در استان زنجان هنوز این امر اتفاق نیفتاده است.
بارهاوبارها این موضوع از طرف ما به مسئولان مربوطه استان پیشنهاد داده شده‌است و حتی قول آن‌را نیز به ما داده‌اند که چند مورد آن نیز عملی شد، ولی هربار مسئله کمبود بودجه را مطرح می‌کنند.
در بیشتر استان‌ها جشنواره‌های بزرگی مثل جشنواره‌های رضوی، جشنواره غدیر، جشنواره فرهنگی هنری امام حسین(ع) برگزار می‌شود و این موضوع در پیشرفت و ترقی این هنر تأثیر می‌گذارد. انتشار آثار حداقل کاری است که مسئولان استان می‌توانند در این زمینه انجام دهند.
همچنین سال‌هاست که من و همکارانم بر روی این موضوع تأکید داریم که در استان زنجان افرادی وجود دارند که نه به‌صورت تخصصی آموزش دیده‌اند و نه با انجمن خوشنویسان آشنایی دارند، ولی هنر و استعداد بسیار زیادی در زمینه خوشنویسی دارند و اگر در مسیر درست هدایت شوند، قطعاً به میرعماد آینده تبدیل خواهند شد. کشف، حمایت و هدایت این‌گونه افراد به کمک سازمان‌هایی چون آموزش‌وپرورش، اداره ارشاد و صداوسیما انجام می‌گیرد.
برخی از این هنرمندان ازنظر مالی در شرایط مناسبی نیستند، برخی آگاهی لازم را در این زمینه ندارند، برخی قادر به برگزاری نمایشگاه نیستند و ...، ولی همه آنان نقطه مشترکی به نام «استعداد خوشنویسی» در وجودشان دارند.
بنده بارهاوبارها به‌عنوان داور در جشنواره‌ها و مسابقات شرکت کرده و سال‌هاست که در زمینه خوشنویسی تدریس می‌کنم، در طول این سال‌ها خوشنویسانی را مشاهده کردم که تنها با نگاه‌کردن به یک دستخط آن‌چنان خوب نوشته‌اند که حاصل کارشان از دستخط اصلی نیز بهتر شده است یا حداقل این توانایی و استعداد در وجودشان هست که با تمرین و ممارست به یک خوشنویس بزرگ تبدیل شوند.
سخن پایانی؟
بحث تأسیس دانشکده خوشنویسی هم موضوعی است که باید بدان توجه کرد.
سال‌هاست که این موضوع در هیئت دولت و سیمنارهای مختلف مطرح شده و در این خصوص قطعنامه نیز داده شده و به امضای مسئولان خوشنویس کشور رسیده است. به‌نظرم اگر این امر محقق شود، قطعاً مسیر خوشنویسی وارد مرحله جدیدی خواهد شد.
هم‌اکنون مدارکی که به خوشنویسان داده می‌شود فقط جنبه هنری دارد و قابل استخدام‌شدن هم نیست، این موضوع کار را در مورد جوانان قدری کم‌رنگ و سخت می‌کند، هرچند افرادی هم وجود دارند که هنر را فقط برای هنر می‌دانند و درواقع این‌گونه افراد هستند که در این زمینه ترقی و پیشرفت می‌کنند.
منبع: معصومه عباسی - روزنامه مردم‌نو
3216/6085
انتهای پیام خوشنویسی تقریباً در تمام فرهنگ‌ها به‌چشم می‌خورد، اما در مشرق زمین و به‌ویژه در سرزمین‌های اسلامی و ایران در قله هنرهای بصری واقع است. خوشنویسی اسلامی و بیش‌از آن خوشنویسی ایرانی تعادلی است حیرت‌انگیز میان تمامی اجزا و عناصر تشکیل‌دهنده آن.
تعادل میان مفید و قابل مصرف بودن از یک‌سو و پویایی و تغییر شکل یابندگی آن ازسوی دیگر، تعادل میان قالب و محتوا که با آراستگی و ملایمت تام‌وتمام می‌تواند شکل مناسب را برای معانی مختلف فراهم آورد. خوشنویسی اسلامی و ایرانی براساس قالب‌ها و قواعد و نظام‌های بسیار مشخصی شکل می‌گیرد و هریک از حروف قلم‌های مختلف از نظام شکلی خاص و تا حدود زیادی غیرقابل تغییر، برخوردارند.
امروزه در همه‌جای ایران آموزش خوشنویسی توسط اساتید و مراکز بسیاری تدریس می‌شود. استان زنجان نیز از این امر مستثنی نبوده و در این زمینه دارای اساتید و هنرمندان بزرگی است.
به‌همین‌منظور روزنامه مردم‌نو به سراغ نقی ریاحی، استاد خوشنویس زنجانی رفته و در این زمینه گفت‌وگویی انجام داده است که ماحصل آن‌را در ادامه می‌خوانید.
**از چه زمانی خوشنویسی را آغاز کرده‌اید؟
بنده در سال 1359 زمانی که وارد آموزش‌وپرورش شدم به پیشنهاد یکی‌از همکارانم با انجمن خوشنویسان ایران آشنا شدم. سپس به تهران رفته و در کلاس‌های استاد امیرخانی شرکت کردم و فعالیت خود را در این زمینه به‌صورت آگاهانه و همراه با مربی آغاز کردم.
البته من قبل‌از آن نیز خوشنویسی را بدون مربی در خانه انجام می‌دادم و درواقع می‌توانم بگویم که خوشنویسی در خاندان ما تقریباً ارثی بود و من علاقه زیادی به این‌کار داشتم.
سال 1361 بنده موفق به کسب گواهینامه ممتاز در هنر خوشنویسی شدم و به دستور استاد امیرخانی انجمن خوشنویسان زنجان را در استان، تأسیس کردم.
بعداز آن نیز تمرین و فعالیت‌های گوناگون من در این زمینه آغاز شد. برگزاری اولین نمایشگاه انفرادی در کتابخانه سهروردی استان در سال 1370، برگزاری دومین نمایشگاه انفرادی در خط شکسته در سال 1371، انتخاب به‌عنوان عضو هیئت تشخیص خط شکسته انجمن خوشنویسان ایران در سال 1371، شرکت در جشنواره بین‌المللی خوشنویسان جهان اسلام و چاپ آثارم در کتاب مربوطه، کسب مقام اول «خط شکسته» در جشنواره بین‌المللی خوشنویسی غدیر تبریز در سال 1380، گرفتن مدرک فوق‌‌ممتاز خوشنویسی در سال 1386، گرفتن مدرک استادی خوشنویسی در سال 1388، کسب مقام اول جشنواره فرهنگی هنری امام حسین شمالغرب در سال 1390 و تربیت 70 هنرجو که دارای گواهینامه ممتاز هستند ازجمله فعالیت‌های من در زمینه خوشنویسی تاکنون بوده است.
سبک‌های قدیم و جدید در خوشنویسی چه تفاوتی با یکدیگر دارند؟ باتوجه به اینکه این هنر رفته‌رفته به سمت نرم‌افزاری‌شدن نیز می‌رود.
اوج ترقی خوشنویسی به زمان ناصرالدین شاه قاجار، خصوصاً میرزا غلامرضای اصفهانی و میرزامحمدرضای کلهر برمی‌گردد. میرزا غلامرضای اصفهانی کسی بود که به سیاه‌مشق ارزش هنری بخشید و میرزا محمدرضای کلهر نیز اولین کسی بود که آموزش خط نستعلیق را به فرم جدید بنیان‌گذاری کرد و «نقطه» را ملاک سنجش قرار داد. بعد از آن نیز این هنر رفته‌رفته گسترش یافت و با تأسیس انجمن خوشنویسان ایران در سال 1329 خطوط نستعلیق، شکسته و ... آموزش داده شد و علاقه‌مندان زیادی را بهخود جذب کرد.
اوج این علاقه‌مندی و نفرات مراجعه‌کننده به این هنر در دهه 70 تا اواسط دهه 80 بود، به‌طوری که ما در آن زمان فقط نزدیک به 350 برگه امتحانی بین آزمون‌دهندگان توزیع می‌کردیم.
با پیشرفت تکنولوژی، گرایش نسبت به این هنر نیز سمت‌وسوی دیگری بهخود گرفت و نرم‌افزار خود را، بین این هنر جای داد. هرچند که این نرم‌افزاری‌شدن باعث آسان‌ترشدن بازار کار برای ناشران شد، به‌طوری که هم‌اکنون اگر هنرمند خوشنویسی تنها به «ترکیب» مسلط باشد می‌تواند کار ناشر را راه بیندازد، ولی این موضوع به هیچ‌عنوان به‌معنای تسلیم‌شدن هنر خوشنویسی دستی نیست و کیفیت همواره سرجای خود باقیست.
جایگاه این رشته هنری را در زنجان چگونه می‌بینید؟ اگر مسئولان استان همکاری لازم را در این خصوص انجام دهند، این رشته می‌تواند جایگاه بهتری نسبت به جایگاه کنونی‌اش داشته باشد.
خوشنویسی با نمایشگاه، جشنواره و تبلیغات است که می‌تواند خود را نشان دهد. هر چقدر این‌گونه فعالیت‌ها بیشتر باشد قطعاً مراجعه‌کننده و علاقه‌مند نیز بیشتر می‌شود.
فروش آثار هنری موضوعی است که مسئولان باید آن‌را درنظر بگیرند. یک خوشنویس تا چه اندازه در نمایشگاه شرکت کند و آثار خود را جمع کند و در خانه بگذارد؟
هرچند که دولت در این مسیر قدمی برداشت و حتی نیم‌درصد بودجه کشور را به خرید آثار هنری تخصیص دادند و این امر به‌صورت بخشنامه به استان‌ها ابلاغ شد، ولی تنها دو دوره این اقدام عملی شد، درصورتی که انتظار می‌رود این‌کار همه‌ساله اجرا شود؛
چراکه باعث می‌شود هنرمندان خوشنویس خصوصاً جوانان، انگیزه پیدا کنند و فعالیت‌های بیشتری در این زمینه انجام دهند.
هم‌اکنون در بسیاری از شهرهای کشورمان در گالری‌ها نوبت‌گیری می‌کنند، حتی برای انتشار آثار یک بیوگرافی کوتاهی از هنرمندان و آثارشان وجود دارد که در کتابی جمع‌آوری شده و در اختیار علاقه‌مندان قرار گرفته است، ولی متأسفانه در استان زنجان هنوز این امر اتفاق نیفتاده است.
بارهاوبارها این موضوع از طرف ما به مسئولان مربوطه استان پیشنهاد داده شده‌است و حتی قول آن‌را نیز به ما داده‌اند که چند مورد آن نیز عملی شد، ولی هربار مسئله کمبود بودجه را مطرح می‌کنند.
در بیشتر استان‌ها جشنواره‌های بزرگی مثل جشنواره‌های رضوی، جشنواره غدیر، جشنواره فرهنگی هنری امام حسین(ع) برگزار می‌شود و این موضوع در پیشرفت و ترقی این هنر تأثیر می‌گذارد. انتشار آثار حداقل کاری است که مسئولان استان می‌توانند در این زمینه انجام دهند.
همچنین سال‌هاست که من و همکارانم بر روی این موضوع تأکید داریم که در استان زنجان افرادی وجود دارند که نه به‌صورت تخصصی آموزش دیده‌اند و نه با انجمن خوشنویسان آشنایی دارند، ولی هنر و استعداد بسیار زیادی در زمینه خوشنویسی دارند و اگر در مسیر درست هدایت شوند، قطعاً به میرعماد آینده تبدیل خواهند شد. کشف، حمایت و هدایت این‌گونه افراد به کمک سازمان‌هایی چون آموزش‌وپرورش، اداره ارشاد و صداوسیما انجام می‌گیرد.
برخی از این هنرمندان ازنظر مالی در شرایط مناسبی نیستند، برخی آگاهی لازم را در این زمینه ندارند، برخی قادر به برگزاری نمایشگاه نیستند و ...، ولی همه آنان نقطه مشترکی به نام «استعداد خوشنویسی» در وجودشان دارند.
بنده بارهاوبارها به‌عنوان داور در جشنواره‌ها و مسابقات شرکت کرده و سال‌هاست که در زمینه خوشنویسی تدریس می‌کنم، در طول این سال‌ها خوشنویسانی را مشاهده کردم که تنها با نگاه‌کردن به یک دستخط آن‌چنان خوب نوشته‌اند که حاصل کارشان از دستخط اصلی نیز بهتر شده است یا حداقل این توانایی و استعداد در وجودشان هست که با تمرین و ممارست به یک خوشنویس بزرگ تبدیل شوند.
سخن پایانی؟
بحث تأسیس دانشکده خوشنویسی هم موضوعی است که باید بدان توجه کرد.
سال‌هاست که این موضوع در هیئت دولت و سیمنارهای مختلف مطرح شده و در این خصوص قطعنامه نیز داده شده و به امضای مسئولان خوشنویس کشور رسیده است. به‌نظرم اگر این امر محقق شود، قطعاً مسیر خوشنویسی وارد مرحله جدیدی خواهد شد.
هم‌اکنون مدارکی که به خوشنویسان داده می‌شود فقط جنبه هنری دارد و قابل استخدام‌شدن هم نیست، این موضوع کار را در مورد جوانان قدری کم‌رنگ و سخت می‌کند، هرچند افرادی هم وجود دارند که هنر را فقط برای هنر می‌دانند و درواقع این‌گونه افراد هستند که در این زمینه ترقی و پیشرفت می‌کنند.
منبع: معصومه عباسی - روزنامه مردم‌نو
3216/6085
کپی شد
