محمدعلی: «49 سال از خدا عمر گرفتم، 29 ساله بودم که به مصرف انواع مواد مخدر صنعتی و سنتی مثل گراس، تریاک، هروئین، شیشه اعتیاد پیدا کردم و در این بین 6 سال به صورت مستمر نیز در زندان متادون مصرف کردم. معتقدم عوارض متادون بسیار بیشتر از مواد مخدر دیگر همانند تریاک و هروئین است و یک فرد معتاد روزی 6 گرم ماده مخدر تریاک و هروئین تزریق کند بهتر از مصرف متادون است چون آثار تخریبی آن بیشتر از دیگر مواد است، متأسفانه مراکز متادون درمانی به صورت مستمر اقدام به ارائه این مواد مخدر به معتادان می‌کنند که خود آسیب‌زاست و سیستم داخلی را از بین می‌برد در حالی که مدل تأثیرگذار آن زمانی است که فرد معتاد برای کنار گذاشتن ماده مخدر از قبیل تریاک و غیره برای مدت دو الی سه روز از این ماده نگه‌دارنده استفاده کند. مراکز متادون درمانی در ابتدا برای مراجعه‌کنندگان خود 10 تا 20 سی.سی متادون ارائه می‌کنند و می‌گویند به مرور میزان آن را کاهش خواهیم داد در حالی که هیچگاه کاهش اتفاق نیافتاده و به مرور میزان آن افزایش می‌یابد و به هیچ عنوان قطع مصرف صورت نمی‌گیرد، همین امر باعث می‌شود که بدن پف کرده و کلیه و کبد از کار می‌افتد چون یبوست شدید ایجاد می‌کند. بنده به عنوان فردی که 6 سال به صورت مستمر مصرف متادون داشتم معتقدم هدف مراکز متادون درمانی فقط ترک اعتیاد بیماران نیست و بیشتر به فکر فروش داروهای خودشان هستند چون عوارض به مراتب بدتری نسبت به مواد مخدر دیگر دارد. مصرفکنندگان متادونی که برای ترک به کمپ مراجعه می‌کنند به دلیل عوارض شدید آن تا 8 روز سم‌زدایی آن‌ها طول می‌کشد و تا 20 روز دیگر هم آثار و تبعاتش نمایان است، ولی فردی که 6 گرم مواد مخدر را ترزیق کرده بود سه روزه سم‌زدایی انجام و سم آن از بدنش خارج شد.
اثرگذاری حدود 6 تا 7 گرم هروئین با 5 سی.سی متادون برابری می‌کند
امیر: «30 سالمه و فوق دیپلم دارم، از 15 سالگی مصرف مواد مخدر را با قرص متادون شروع کردم و به مرور به مصرف مواد مخدر گراس، حشیش، تریاک، شیشه، هروئین رو آوردم. قرص متادون همه جا قابل دست‌رس هست و از سوی دیگر به دلیل قیمت پایین آن بیشتر جوانان به مصرف این قرص تمایل بیشتری نشان می‌دهند ولی نمی‌دانند که آثار تخریبی آن به مراتب بدتر از دیگر مواد مخدر است چرا که میزان اثرگذاری حدود 6 تا 7 گرم هروئین با 5 سی سی متادون برابری می‌کند و از سوی دیگر دفع آن بسیار سخت انجام می‌شود و خارج کردن سم آن از بدن تا 40 روز زمان می‌برد.»
40 بار برای ترک اعتیادم به کمپ آمدم ولی موفق به ترک نشدم
پیمان: «32 سالمه و از 17 سالگی به مصرف انواع مواد مخدر روی آوردم ولی برای درمانم از هر روشی استفاده کردم و در دوران 16 سال اعتیادم حدود 40 بار برای ترک به کمپ آمدم و حتی خون بدنم را عوض کردم ولی به نتیجه نرسیدم، حتی روشی که به «ابوالفضل درمانی» معروف است نیز امتحان کردم و هزینه دادم ولی متأسفانه جواب نگرفتم و پس از چند روز مجدد به مصرف مواد مخدر کشیده شدم. نیت خیر مراکز متادون درمانی در نجات معتادان از دام اعتیاد را تکذیب نمی‌کنم، همین که معتاد برای تهیه مواد مورد نیاز حتی قرص متادون دست به هر کاری نمی‌زند و بدون ایجاد خطر برای خود و اطرافیان و جامعه به مرکز رفته و قرص و یا شربت می‌گیرد اقدام درستی است ولی این‌که یک فرد چگونه از این مراکز دریافت خدمت کند به خودش بستگی دارد، من زمانی که به مرکز متادون‌درمانی مراجعه می‌کردم حدود 18 ماه پاک بودم.»
مطالبی که خواندید نظرات سه نفر در رده‌های سنی مختلف است که سابقه طولانی مدتی در مصرف مواد مخدر داشته و از مراکز متادون درمانی نیز در دوره‌‌های زمانی مختلف برای ترک اعتیاد خود بهره برده‌اند از همین رو برای بررسی عملکرد و کارآرایی مراکز متادون درمانی و یا همان mmt ها که به گفته برخی از منتقدان که بخشی از آن‌ها همان مصرفکنندگان مواد مخدر هستند در حال حاضر به مرکز متادون فروشی و بنگاه اقتصادی تبدیل شده‌اند و نیز طرح این سوالات که (جایگاه مراکز متادون درمانی در درمان اعتیاد کجاست؟ وضعیت توزیع داروهای مخدر در این مراکز چگونه است؟ آیا متادون تأثیری در درمان اعتیاد دارد؟) مورد بررسی قرار داده و در ادامه نظرات یکی از افرادی که در حال حاضر از مرکز متادون درمانی خدمات دریافت می‌کند، اشاره می‌شود:
خانواده‌ام نمی‌دانند من برای ترک اعتیادم به مرکز mmt می‌آیم
سینا که در حال حاضر قرص b2 خود را از یکی از مراکز متادون درمانی سطح شهر تأمین می‌کند با ترس و دلهره حاضر به گفت‌وگو شده و دلیل ترسش را خبردار شدن خانواده‌اش از اعتیادش عنوان می‌کند و می‌گوید: خانواده‌ام نمی‌دانند که من قرص مصرف می‌کنم و برای ترک اعتیادم به مرکز متادون درمانی می‌آیم.
این جوان 30 ساله با تحصیلات فوق دیپلم در پاسخ به خبرنگار صدای زنجان در مورد اثرگذاری خدماتی که از مرکز متادون درمانی دریافت کرده و انتظارش از این مرکز این‌گونه بیان می‌کند: حدود یک سال است که برای تهیه قرص b2 به این مرکز می‌آیم ولی هیچ روند بهبودی حاصل نشده است، انتظار داشتم پس از این مدت میزان مصرفم را کاهش دهم ولی این امر رخ نداده است، متأسفانه یکی از ایرادات مرکز این است که در طول درمان، روان درمانی صورت نمی‌گیرد و هیچ ارتباطی با پزشک ندارم، فکر می‌کنم همین باعث شده تا درمانم زمان‌بر شود.»
در زنجان مرکز متادون درمانی وضعیت قرمز نداشتیم
به طور یقین دانشگاه علوم پزشکی به عنوان نهاد متولی در ایجاد مراکز متادون درمانی، با اتخاذ برخی اهرم‌های نظارتی بتواند مانع از بروز تخلفات در این مراکز شود از همین رو علیرضا آرمانی‌کیا، روانپزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی در زمینه نحوه نظارت علوم‌پزشکی بر فعالیت مراکز متادون درمانی و یا همان mmt به صدای زنجان می‌گوید: حتماً نظارت بر این مراکز از سوی علوم‌پزشکی انجام می‌شود به طوری که در سال حداقل هر 2 ماه یکبار بازرسان علوم پزشکی از این مراکز بازدید کرده و براساس چک لیست‌هایی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و نتایج گزارشات را به معاونت درمان علوم پزشکی ارائه می‌شود و همین چک لیست‌ها مبنای امتیازدهی به این مراکز در سطح کشور است و وضعیت آن‌ها با سه رنگ سبز، زرد و قرمز اعلام می‌شوند که در این بین مراکزی که وضعیت قرمزی داشته باشند از ادامه فعالیت آن‌ها جلوگیری می‌شود، خوشبختانه در زنجان این مورد وجود نداشته است، مراکز وضعیت زرد نیز نیاز به تذکر و اصلاح داشته که چندین مورد از این دست در زنجان بود که سهمیه‌شان برای ارائه خدمت به بیماران و ظرفیت پذیرش آنان کاهش یافته که در زنجان چند مورد شناسایی شده بود که تذکرات کتبی لازم را دریافت کرده‌اند، در این بین خوشبختانه بیشتر مراکز متادون درمانی فعال در استان وضعیت سبز را دریافت کرده‌اند که به معنای فعالیت بهتر این مراکز در زنجان است و به عنوان یکی از استان‌های موفق در حوزه فعالیت مراکز mmt بودیم.
این مسئول در مورد بررسی عملکرد و تأثیرگذاری فعالیت‌های مراکز متادون درمانی در بهبود بیمارانی که به آنان مراجعه می‌کنند نیز عنوان کرد: چندین بار عملکرد این مراکز مورد ارزیابی قرار گرفته و حتی تحقیقات کشوری از میزان تأثیرگذاری این مراکز در ترک اعتیاد بیماران خدمات‌گیرنده از این مراکز انجام شده است.
به گفته آرمانی‌کیا بر طبق تحقیقات انجام شده در کشور از میزان اثربخشی مراکز متادون درمانی بر پاکی کامل بیمارانی که به آنان مراجعه می‌کنند، حدود 20 درصد از مجموع این مراکز در زنجان موفق شدند مراجعه‌کنندگان را به پاکی کامل برسانند از سوی دیگر در 80 درصد این مراکز که بیماران مراجعه کردند یا درمان‌شان استمرار پیدا کرده و یا مشکلاتشان افزایش یافته و در مدت زمان مقرر تعیین شده در پروتکل نتوانستند به پاکی کامل برسند.
طبق پروتکل مراکز mmt، معتاد در مدت 6 ماه و 180 روز باید به پاکی کامل برسد
وی با بیان این‌که طبق پروتکل تعریف شده بر مراکز متادون درمانی، معتاد از زمان مراجعه به مدت 6 ماه و در 180 روز باید به پاکی کامل برسد ولی در 80 درصد مراکز متادون درمانی استان این هدف محقق نمی‌شود، بیان کرد: هر چند مشکلات عدیده موجود در کشور که گریبانگیر همه است نیز مانع از عدم موفقیت کلان این مراکز می‌شود، باید بپذیریم ایران به ویژه از سمت استان‌های شمال غربی محل ترانزیت مواد مخدر به اروپاست و درصد قابل توجهی از این ترانزیت از ایران است از سوی دیگر این افراد اکثراً به لحاظ اشتغال و نداشتن درآمد مکفی با مشکل مواجهند و از سیستم درمانی خارج می‌شوند.
این مسئول در واکنش به این سوال که آیا هزینه درمانی معتادانی که به مراکز متادون درمانی مراجعه می‌کنند به قدری بالاست که قادر به ادامه درمان نباشند، خاطرنشان کرد: هزینه درمان این افراد در مراکز متادون درمانی بالا نیست ولی وقتی این بیماران پاک شده و از سیستم درمان خارج می‌شوند نیاز به شغل، ازدواج و حمایت پس از ترک اعتیاد دارند چرا که این افراد اغلب با آسیب‌های جدی اجتماعی از قبیل طلاق، خشونت، سرقت و ... مواجهند و نیازمند حمایت هستند.
به لحاظ علمی ترک متادون راحتتر از ماده مخدر کراک، شیشه، هروئین و غیره است
این روانپزشک در پاسخ به عدم اعمال روش‌های روان درمانی در طول درمان و این‌که آیا با روش متادون درمانی که خود ماده مخدر بوده و وابستگی در فرد ایجاد می‌کند و به گفته معتادان ترک آن بسیار سخت‌تر از مواد مخدر دیگر بوده برای ترک اعتیاد موافق است یا خیر عنوان کرد: به طور یقین بنده به عنوان یک روانپزشک معتقدم به لحاظ علمی ترک متادون راحتتر از ماده مخدر کراک، شیشه، هروئین و غیره است.
وی دلایل مختلفی را عامل افزایش طول مدت درمان معتادان در این مراکز عنوان کرد و گفت: حدود 70 درصد از هزینه‌های دریافتی برای ارائه خدماتی چون مشاوره است و فقط 30 درصد آن برای دریافت دارو مد نظر قرار گرفته و مراجعه‌کنندگان باید خدمات مشاوره را دریافت کنند، از سوی دیگر در صورتی که فردی نیاز به روانپزشک داشته باشد در مراکز درمانی بیمارستانی همانند شهید بهشتی نیز این افراد را در قالب گروه درمانی به صورت رایگان پذیرش می‌شوند از همین رو اگر مرکز متادون درمانی افرادی را که نیاز به دریافت خدمات روانپزشکی در سطح بالاتر دارند به بیمارستان شهید بهشتی معرفی کنند افراد به صورت رایگان خدمات روان درمانی را دریافت می‌کنند که لازمه این امر معرفی افراد از سوی مراکز متادون درمانی است.
بیماران تخلفات مراکز متادون درمانی را به علوم پزشکی گزارش کنند
آرمانی‌کیا خطاب به بیمارانی که به مراکز متادون درمانی برای دریافت خدمات مراجعه می‌کنند از آنان خواست تا در صورتی که به مرکز mmt مراجعه کرده و خدمات روانشناختی دریافت نکرده باشد به معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی معرفی کنند تا رسیدگی لازم صورت گیرد .
این مسئول در پاسخ به این سوال که آیا به عنوان یک روانپزشک روند فعالیت فعلی و شیوه کار مراکز متادون درمانی و ارائه خدمات به بیماران را تأیید می‌کند یا خیر، یادآور شد: «بله تأیید می‌کنم، چرا که این موضوع از چند جهت قابل بررسی است، همانطور که پیش از این نیز عنوان کردم افزایش طول مدت درمان به بیش از 6 ماه در این مراکز به برخی عوامل بیرونی اجتماعی و نبود مراقبت‌های پس از درمان مرتبط است از سوی دیگر هدف اصلی فعالیت مراکز متادون درمانی فقط تحویل دارو به بیماران نیست چرا که داروخانه نیز می‌توانست این نقش را ایفا کند بلکه رویکرد محوری در این مراکز کاهش آسیب اجتماعی فرد مصرف‌کننده متادون و خروج این افراد از محیط‌های پردردسر به محیط‌های علمی‌تر است چرا که تهیه این داروها از مسیر قاچاقچیان و یا محیط‌های تزریق که آسیب‌های فراوانی به همراه دارد خود می‌تواند عاملی برای ابتلاء آنان به بیماری‌های عفونی همانند اچ آی وی شود ولی در این روش حداقل از محیط‌های آسیب‌زا خارج و به محیط درمانی وارد می‌شوند حال این‌که به لحاظ علمی چه اقداماتی در این مراکز باید انجام شود در پروتکل درمانی مشخص شده و مراکزی که در انجام این وظایف کوتاهی می‌کنند به علوم‌پزشکی معرفی شوند.»
آرمانی‌کیا در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط خاص افراد مراجعه‌کننده به مراکز متادون درمانی و مطالبه‌گر نبودن این قشر و پنهان‌کاریشان در مصرف قرص‌های اعتیادآور متادون، آیا علوم‌پزشکی اهرم‌های نظارتی برای شناسایی تخلفات رخ داده در مراکز متادون درمانی را دارند یا خیر، ابراز کرد: ما به گزارشات مردمی در شناسایی تخلفات مراکز مذکور اکتفا نکرده و با ارائه چک‌لیست‌هایی که در آن نظرات افرادی که خدمات از این مراکز دریافت می‌کنند عملکرد مورد بررسی قرار می‌گیرد، از سوی دیگر در صورتی که باب مراجعه حضوری بیماران به علوم‌پزشکی برای پیگیری و مطالبه بسته باشد می‌توانند با ثبت شکایات خود از طریق سامانه اینترنتی مراتب را به معاونت درمان اعلام کنند.
وی در پاسخ به این موضوع که بسیاری از بیماران به حقوق خود نسبت به خدماتی که از مراکز متادون درمانی دریافت می‌کنند آشنایی نداشته و نمی‌دانند که علاوه بر دریافت قرص متادون باید خدمات روانشناختی نیز دریافت کنند، افزود: بله این موضوع نیز مطرح بوده و این آگاه‌سازی‌ها نیاز به انجام فعالیت‌های فرهنگی از طریق رسانه‌ها و غیره است و از سوی دیگر فعالیت‌های حوزه فرهنگی انجام شده در شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر نیز در این بخش حائز اهمیت است.
این‌که مراکز متادون درمانی به بنگاه‌های اقتصادی تبدیل شده‌اند را قبول ندارم
آرمانی‌کیا در واکنش به تبدیل شدن مراکز متادون درمانی به بنگاه اقتصادی که هدف از فعالیت در آن دستیابی به سود بیشتر است، خاطرنشان کرد: « این‌که مراکز متادون درمانی به بنگاه‌های اقتصادی تبدیل شده‌اند را قبول نداریم، مثل این است که بگویید فعالیت مطب‌ها جنبه اقتصادی دارد در حالی که در کنار آن سرویس درمانی نیز ارائه می‌شود در آن صورت باید همه مراکز درمانی خصوصی را باید زیر سوال ببریم.»
به گفته این مسئول در حال حاضر 70 مرکز متادون درمانی در استان فعالیت دارند که نسبت به سال‌های گذشته در شهرستان‌ها افزایش داشته است چرا که رویکرد علوم پزشکی ایجاد این مراکز در تمامی شهرستان‌های زنجان از قبیل طارم، ایجرود، ماهنشان، خدابنده، سلطانیه و غیره بوده است تا تمامی مناطق محروم استان دست‌رسی آسان به این مراکز متادون درمانی داشته باشند و از مهاجرت به شهرهای بزرگ خودداری کنند.
فعلاً مجوز ایجاد مرکز متادون درمانی صادر نمی‌کنیم
علیرضا آرمانی‌کیا، روانپزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با اشاره به این‌که در حال حاضر در حوزه تعداد مراکز متادون درمانی استان کمبود نداریم، خاطرنشان کرد: متقاضی برای ایجاد این مراکز در استان وجود دارد ولی فعلاً سیاست بر افزایش تعداد این مراکز نیست و در صورت نیاز با توجه به شرایط موجود منطقه در کمیته مربوطه اعطا مجوز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی در واکنش به اظهارات مراجعه‌کنندگان به مراکز متادون درمانی در این زمینه که برخی از عطاری‌ها با این مراکز در ارتباط بوده و قرص متادون را این مراکز گرفته و به صورت آزاد به فروش می‌رسانند نیز این‌گونه اظهار کرد: در صورت وجود این‌گونه مباحث نیز نیاز به رسیدگی و نظارت کمیسیون‌های مشترکی متشکل از علوم انتظامی، قضایی، اطلاعات که یک عضو آن دانشگاه علوم پزشکی است.
توزیع متادون در عطاری‌ها قاچاق محسوب می‌شود
این مسئول در پایان با اشاره به این‌که در مجموع توزیع این‌گونه داروها در مراکز غیرمجاز از جمله عطاری‌ها کاملاً قاچاق محسوب شده و طبق قوانین قاچاق باید برخورد شده و نظارت‌های لازم بر این داروها صورت گیرد، متذکر شد: متأسفانه در برخی موارد مقداری مواد افزودنی سرطان‌زا و یا آب برای افزایش حجم بیشتر به این داروها اضافه می‌کنند که باید مورد توجه باشد.
در ادامه گزارش موسوی‌زاده، درمانگر اعتیاد و مدیر یک مرکز متادون درمانی در زنجان نیز به بیان دیدگاه‌های خود در خصوص عملکرد این مراکز و انتقاداتی که درباره فعالیت صنف او وجود دارد، می‌پردازد.
واژه درست «درمان» اعتیاد است نه «ترک» اعتیاد.
این درمانگر اعتیاد معتقد است که چیزی به اسم ترک اعتیاد وجود ندارد و واژه ترک اعتیاد غلط است چون اعتیاد عادت نیست که بخواهیم و بتوانیم آن را ترک کنیم بلکه اعتیاد نوعی بیماری است و نمی‌توان بیماری را ترک کرد، به مانند این است که بگویید باید فرد، بیماری فشار خون خود را ترک کند، بنابراین واژه درست «درمان» اعتیاد است نه «ترک» اعتیاد.
به گفته این درمانگر اعتیاد، برداشت‌های غلط کنونی به واسطه تصورات غلطی است که از گذشته داریم، چرا که به عنوان مثال فردی که هیچ اطلاعی از صورت مسئله اعتیاد ندارد روش‌های مختلفی را برای درمان آن پیشنهاد می‌دهد در حالی که تا وقتی صورت مسئله را ندانی نمی‌توانی خود مسئله را برطرف کرد.
وی صورت مسئله اعتیاد را این‌گونه تشریح می‌کند که وقتی کالایی که تولید داخلی دارد بخواهید از خارج وارد کنید تولید داخل ورشکسته می‌شود از همین رو تقریباً تمام مواد مخدر و محرک در مغز ما تولید می‌شود و زمانی که بخواهید از راه دهان وارد کند تولید داخل اتفاق نمی‌افتد از سوی دیگر بدون ماده مخدر نیز نمی‌توان زندگی کرد، وقتی کارخانه داخلی تولید نداشته باشد و بدون آن ماده نیز نتوان زندگی کرد تنها راهکار این است که از بیرون این ماده مخدر به بدن برسد.
موسوی‌زاده با اشاره به این‌که برخی از افراد به صورت ناآگاهانه و غیرکارشناسی این‌گونه اظهار نظر می‌کنند که متادون درمانی درست نیست چرا که در این مراکز برای ترک اعتیاد معتادان مجدداً از متادون که ماده مخدر است استفاده می‌کنند بنابراین هیچ فرقی در درمان آن‌ها ندارد، گفت: این عقیده بسیار غلط است چرا که ماده مخدر مورد نیاز بدن که در بدن فرد تولید نمی‌شود باید به نوعی از بیرون تأمین شود.
وی معتقد است که در درمان اعتیاد باید کاری کنیم که تولید مواد مخدر طبیعی بدن به جای خود برگردد چرا که در صورت بروز این اتفاق دیگر فرد به کسب مواد مخدر از خارج بدن بی‌نیاز می‌شود از همین رو هدف از درمان اعتیاد به تعادل رساندن سیستم واسطه‌های بیمار است چرا که در این حالت بیمار نیاز به دریافت مواد مخدر بدن از بیرون ندارد.
ترک اعتیاد با یک ماه قرنطینه کردن، کمپ بردن، دارو دادن و یا دعا نوشتن امکان‌پذیر نیست
این پزشک با اشاره به این‌که راه‌اندازی تولید مواد مخدر داخل بدن زمان‌بر است از همین رو با یک ماه قرنطینه کردن، کمپ بردن، دارو دادن و یا دعا نوشتن و غیره این مشکل برطرف نمی‌شود و باید فرد بیمار شرایط لازم برای بازگشت را داشته باشد، یادآور شد: فرد بیمار با سه شرط به حالت عادی بر می‌گردد اول این‌که مصرف‌کننده باید در جلساتی که سبب تغییر نگرش او به جامعه شده و جهان‌بینی‌اش اصلاح شود باید شرکت کند، این موضوع حداقل باید سه بار در هفته و حداقل یک سال انجام شود چرا که تا زمانی که نگرش، باور یک فرد اصلاح نشود فرد نمی‌تواند از بیماری خلاص شود از همین رو به این روش‌ها مداخلات غیردارویی گفته می‌شود.
وی در ادامه با بیان این‌که در روش باید به این نکته توجه کنیم که بیش از 90 درصد مصرفکنندگان مواد مخدر نیاز به دارو دارند و از همین رو دارو در درمان اعتیاد حیاتی است و به مانند این است که به فرد بگویید نفس نکش در حالی که اگر نفس نکشد می‌میرد، از بین داروهای مخدری که کم ضررتر بوده و در صورت تجویز پزشک می‌تواند کمک‌کننده باشد، داروی اوپیوم و یا شربت و قرص متادون و قرص زیرزبانی است، بیان کرد: این داروها باید در یک ساعت، دوز و برنامه مشخص توسط پزشک تجویز شود چرا که اگر دارو را طبق دستور استفاده نکنید به سم تبدیل می‌شود.
متادون صرفاً برای بیمارانی که مصرف هروئین دارند باید تجویز شود
این درمانگر اعتیاد با تأکید بر این‌که بسیاری از خانواده‌ها بر این باورند که مصرف متادون در طول درمان از سوی بیمار باید هر چه سریع‌تر قطع شود در حالی که باید روند اصولی خود را طی کند، برخی‌ها هم نظرشان بر است که یک عده هستند که اصلاً مصرف متادون ندارند و حالشان هم خوب است، این‌ها استثنائات است، خاطرنشان کرد: نکته‌ای که باید در این بین خانواده‌ها و نیز مصرفکنندگان مواد مخدر به آن توجه ویژه داشته باشند این‌که متادون صرفاً برای بیمارانی که مصرف هروئین دارند باید مورد استفاده قرار گیرد و تجویز آن برای مصرفکنندگان حشیش و غیره کار اشتباهی است و هیچ پزشکی آن را توصیه نمی‌کند، چرا که به این نوع بیماران شربت تریاک تجویز می‌شود.
به گفته این پزشک برخی از مصرفکنندگان مواد مخدر برای ترک اعتیاد خود به صورت خودسرانه اقدام به مصرف قرص متادون کرده و آن‌ها را از عطاری‌ها تهیه می‌کنند ولی ما در مرکز متادون درمانی سیاست خاصی داریم و تاکنون بیماری نبوده که به مرکز ما مراجعه کرده و درخواست قرص متادون را داشته باشد و ما نیز در اختیارش قرار دهیم.
وی در واکنش به این موضوع که به گفته برخی از مصرفکنندگان مواد مخدر تعدادی از مراکز متادون درمانی بدون هیچگونه سوالی از فرد و آگاهی از نوع مصرف موادش به او قرص متادون می‌دهند، ابراز کرد: این کار اشتباهی است چرا که وقتی بیمار به مرکز متادون درمانی مراجعه می‌کند توسط پزشک برای او پرونده تشکیل شده و نوع مصرف مواد مخدر فرد نیز در آن قید شده و صرفاً و فقط برای مصرف‌کنندگانی متادون تجویز می‌شود که معتاد به هروئین باشند و لاغیر.مگر در مواردی که فرد میزانی مصرف خوراکی شیره داره و پس از چندین بار اقدام به ترک موفق نشده است مجبوریم از داروی قوی‌تری مثل متادون استفاده کنیم هر چند این جزو استثنائات است و افرادی که مصرف ماده مخدر تریاک دارند بهترین، کاملترین، جامع‌ترین، کم‌عارضه‌ترین و مناسب‌ترین دارو برایشان شربت تریاک است.
متادون درمانی با هدف داروفروشی تأسیس نشده‌اند
این درمانگر اعتیاد با اشاره به این‌که ما در مرکز متادون درمانی هم برای خانم و هم آقایان چندین جلسه در هفته برگزار کرده و افراد رها شده از دام اعتیاد تجربیات و راهنمایی‌های لازم را با بیماران در حال درمان به اشتراک می‌گذارند، افزود: یک مرکز موفق متادون درمانی، مرکزی نیست که صرفاً اقدام به فروش متادون کند چون این مراکز با هدف داروفروشی تأسیس نشده‌اند بلکه باید با برگزاری جلسات مختلف در طول درمان برای فرد بیمار و خانواده او بخصوص همسرانشان و اجبار آن‌ها برای شرکت در این جلسات، موفقیت بیشتری در درمان بیمارانشان کسب کنند از همین رو در حال حاضر مرکز ما بیش از 250 رها شده از دام اعتیاد دارد.
وی با تأکید بر این‌که اگر فرد مصرف‌کننده‌ای به مرکز ما مراجعه کرده و با پرداخت پول طلب دریافت متادون کند به هیچ عنوان در اختیارش قرار نمی‌گیرد چرا که برای طی مسیر درمان باید حتماً خانواده‌ها همراهی کرده و حضور در کلاس‌های آموزشی نیز اجباری است، بیان کرد: یکی از آفت‌های مراکز متادون درمانی تبدیل آن‌ها به مکانی برای فروش متادون است.
عطاری‌ها متادون عرضه می‌کنند
این درمانگر اعتیاد با بیان این‌که یکی از مشکلاتی که سبب شده تا از در حوزه درمان اعتیاد موفق‌های لازم را آن‌گونه که انتظار می‌رود کسب نکنیم فعالیت متادون فروشی‌هاست، خاطرنشان کرد: متأسفانه متادون در برخی عطاری‌ها عرضه می‌شود که کار کاملاً غلطی است.
موسوی‌زاده در واکنش به موضوع فروش قرص‌های متادون از سوی برخی از مراکز متادون درمانی به عطاری‌ها این‌گونه عنوان کرد که بعید می‌دانم متادون از مرکز درمانی خارج شود چرا که حجم قرص‌های سهمیه‌ای ارائه شده به مراکز متادون درمانی به میزانی نیست که بتوانند به عطاری‌ها نیز بفروشند از سوی دیگر متادون‌های به فروش رفته در این مراکز با عطاری‌ها و غیره متفاوت است به گونه‌ای که قرص متادون 60 میلی‌گرم به هیچ عنوان در مراکز درمانی یافت نمی‌شود در حالی که در عطاری‌ها عرضه می‌شود، اظهار کرد: «برای ما خیلی عجیب است که داروهایی که در مراکز درمان اعتیاد وجود دارند آنهایی نیستند که در عطاری‌ها هستند ولی عطاری‌ها قدرت بالاتر دارند و داروهایی عرضه می‌کنند که متفاوت با چیزی است که دولت به مراکز درمانی می‌دهد حال سوال اینجاست که این داروها چگونه از عطاری‌هاست سر درآورده است.»
وی با اشاره به این‌که یکی از باصلاحیت‌‌ترین مراکز برای درمان اعتیاد مراکز دارای مجوز هستند، گفت: خود بیماران نیز باید توجه لازم را داشته و جلوی سوء‌استفاده برخی مراکز درمانی رابگیرند.
این درمانگر اعتیاد به اهمیت دارودرمانی در درمان اعتیاد تأکید داشته و عنوان می‌کند که در این روش درمان باید مداخلات غیردارویی نیز مد نظر قرار گیرد، یادآور شد: یکی از مهم‌ترین بخش درمان اعتیاد حضور خانواده‌ها در کنار بیمارشان در طول درمان است که این نکته مهم در مرکز متادون درمانی ما مورد توجه قرار گرفته و حضور خانواده به ویژه همسر در کنار مریض در طول درمان الزامی است.
انکار سبب تشدید اعتیاد می‌شود
به گفته این پزشک در درمان اعتیاد سه ضلع اصلی جلسات غیردارویی، دارودرمانی و مشارکت خانواده‌ها باید مد نظر قرار گیرد و در صورت عدم توجه به یک ضلع نتیجه لازم به دست نمی‌آید، از همین رو مرکز متادون درمانی ما با رعایت این سه ضلع توانسته به عنوان مرکز نمونه کشوری مطرح شود چون تا زمانی که این سه ضلع کامل نشود فرد مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد از همین رو افرادی که تحت این سه ضلع و در مدت حداقل یک سال درمان شوند محال است که مجدد به مصرف اعتیاد روی آورند.
وی با اشاره به این‌که متأسفانه برخی از مصرفکنندگان مواد مخدر در هنگام مراجعه به مرکز متادون درمانی اصرار بر پنهان‌کاری اعتیادشان از خانواده خود دارند و این موضوع از سوی برخی از خانواده‌ها نیز رخ می‌دهد در حالی که کاملاً اشتباه است، افزود: خانواده‌ها و حتی معتادان باید بدانند که انکار سبب تشدید اعتیاد می‌شود.
این مسئول در پاسخ به سوالی در زمینه فعالیت‌های غیراستاندارد برخی از مراکز متادون درمانی که هیچ خروجی ندارند نیز این‌گونه عنوان کرد: به همه مراکز در زمان دریافت مجوز گفته می‌شود که ملزم به رعایت دارودرمانی، مداخلات غیر دارویی و همراهی خانواده‌ها در طول درمان هستند حال این‌که رعایت نمی‌کنند موضوع دیگری است.
در حال حاضر آفت جامعه ما در درمان اعتیاد این است که هر کسی ساز خودش را می‌زند
وی با بیان این موضوع که نباید درمان اعتیاد را صرفاً دارودرمانی و یا بردن به کمپ بدانیم بلکه درمان اعتیاد به مثابه یک ارکستر و گروه موسیقی است که همه باید هماهنگ اجرا کنند، گفت: « در حال حاضر آفت جامعه ما در درمان اعتیاد این است که هر کسی ساز خودش را می‌زند با فرض این‌که همه آن‌ها کارشان را به درستی انجام می‌دهند ولی یادشان می‌رود که اجرای تکی صدای موزون و هماهنگی ندارد و باید به هم وصل شده و تحت یک نظارت و مدیریت استاد گروه به اجرا بپردازند ولی در واقعیت مراکز درمانی، کمپ‌ها، سازمان‌های مرتبط، نیروی انتظامی و غیره به صورت جزیره‌ای در حوزه درمان اعتیاد وارد کار شده از همین رو نتیجه لازم حاصل نمی‌شود.
* الهام احمدی، روزنامه صدای زنجان، 97،12،5.
3088/6085
انتهای پیام اثرگذاری حدود 6 تا 7 گرم هروئین با 5 سی.سی متادون برابری می‌کند
امیر: «30 سالمه و فوق دیپلم دارم، از 15 سالگی مصرف مواد مخدر را با قرص متادون شروع کردم و به مرور به مصرف مواد مخدر گراس، حشیش، تریاک، شیشه، هروئین رو آوردم. قرص متادون همه جا قابل دست‌رس هست و از سوی دیگر به دلیل قیمت پایین آن بیشتر جوانان به مصرف این قرص تمایل بیشتری نشان می‌دهند ولی نمی‌دانند که آثار تخریبی آن به مراتب بدتر از دیگر مواد مخدر است چرا که میزان اثرگذاری حدود 6 تا 7 گرم هروئین با 5 سی سی متادون برابری می‌کند و از سوی دیگر دفع آن بسیار سخت انجام می‌شود و خارج کردن سم آن از بدن تا 40 روز زمان می‌برد.»
40 بار برای ترک اعتیادم به کمپ آمدم ولی موفق به ترک نشدم
پیمان: «32 سالمه و از 17 سالگی به مصرف انواع مواد مخدر روی آوردم ولی برای درمانم از هر روشی استفاده کردم و در دوران 16 سال اعتیادم حدود 40 بار برای ترک به کمپ آمدم و حتی خون بدنم را عوض کردم ولی به نتیجه نرسیدم، حتی روشی که به «ابوالفضل درمانی» معروف است نیز امتحان کردم و هزینه دادم ولی متأسفانه جواب نگرفتم و پس از چند روز مجدد به مصرف مواد مخدر کشیده شدم. نیت خیر مراکز متادون درمانی در نجات معتادان از دام اعتیاد را تکذیب نمی‌کنم، همین که معتاد برای تهیه مواد مورد نیاز حتی قرص متادون دست به هر کاری نمی‌زند و بدون ایجاد خطر برای خود و اطرافیان و جامعه به مرکز رفته و قرص و یا شربت می‌گیرد اقدام درستی است ولی این‌که یک فرد چگونه از این مراکز دریافت خدمت کند به خودش بستگی دارد، من زمانی که به مرکز متادون‌درمانی مراجعه می‌کردم حدود 18 ماه پاک بودم.»
مطالبی که خواندید نظرات سه نفر در رده‌های سنی مختلف است که سابقه طولانی مدتی در مصرف مواد مخدر داشته و از مراکز متادون درمانی نیز در دوره‌‌های زمانی مختلف برای ترک اعتیاد خود بهره برده‌اند از همین رو برای بررسی عملکرد و کارآرایی مراکز متادون درمانی و یا همان mmt ها که به گفته برخی از منتقدان که بخشی از آن‌ها همان مصرفکنندگان مواد مخدر هستند در حال حاضر به مرکز متادون فروشی و بنگاه اقتصادی تبدیل شده‌اند و نیز طرح این سوالات که (جایگاه مراکز متادون درمانی در درمان اعتیاد کجاست؟ وضعیت توزیع داروهای مخدر در این مراکز چگونه است؟ آیا متادون تأثیری در درمان اعتیاد دارد؟) مورد بررسی قرار داده و در ادامه نظرات یکی از افرادی که در حال حاضر از مرکز متادون درمانی خدمات دریافت می‌کند، اشاره می‌شود:
خانواده‌ام نمی‌دانند من برای ترک اعتیادم به مرکز mmt می‌آیم
سینا که در حال حاضر قرص b2 خود را از یکی از مراکز متادون درمانی سطح شهر تأمین می‌کند با ترس و دلهره حاضر به گفت‌وگو شده و دلیل ترسش را خبردار شدن خانواده‌اش از اعتیادش عنوان می‌کند و می‌گوید: خانواده‌ام نمی‌دانند که من قرص مصرف می‌کنم و برای ترک اعتیادم به مرکز متادون درمانی می‌آیم.
این جوان 30 ساله با تحصیلات فوق دیپلم در پاسخ به خبرنگار صدای زنجان در مورد اثرگذاری خدماتی که از مرکز متادون درمانی دریافت کرده و انتظارش از این مرکز این‌گونه بیان می‌کند: حدود یک سال است که برای تهیه قرص b2 به این مرکز می‌آیم ولی هیچ روند بهبودی حاصل نشده است، انتظار داشتم پس از این مدت میزان مصرفم را کاهش دهم ولی این امر رخ نداده است، متأسفانه یکی از ایرادات مرکز این است که در طول درمان، روان درمانی صورت نمی‌گیرد و هیچ ارتباطی با پزشک ندارم، فکر می‌کنم همین باعث شده تا درمانم زمان‌بر شود.»
در زنجان مرکز متادون درمانی وضعیت قرمز نداشتیم
به طور یقین دانشگاه علوم پزشکی به عنوان نهاد متولی در ایجاد مراکز متادون درمانی، با اتخاذ برخی اهرم‌های نظارتی بتواند مانع از بروز تخلفات در این مراکز شود از همین رو علیرضا آرمانی‌کیا، روانپزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی در زمینه نحوه نظارت علوم‌پزشکی بر فعالیت مراکز متادون درمانی و یا همان mmt به صدای زنجان می‌گوید: حتماً نظارت بر این مراکز از سوی علوم‌پزشکی انجام می‌شود به طوری که در سال حداقل هر 2 ماه یکبار بازرسان علوم پزشکی از این مراکز بازدید کرده و براساس چک لیست‌هایی مورد ارزیابی قرار می‌گیرند و نتایج گزارشات را به معاونت درمان علوم پزشکی ارائه می‌شود و همین چک لیست‌ها مبنای امتیازدهی به این مراکز در سطح کشور است و وضعیت آن‌ها با سه رنگ سبز، زرد و قرمز اعلام می‌شوند که در این بین مراکزی که وضعیت قرمزی داشته باشند از ادامه فعالیت آن‌ها جلوگیری می‌شود، خوشبختانه در زنجان این مورد وجود نداشته است، مراکز وضعیت زرد نیز نیاز به تذکر و اصلاح داشته که چندین مورد از این دست در زنجان بود که سهمیه‌شان برای ارائه خدمت به بیماران و ظرفیت پذیرش آنان کاهش یافته که در زنجان چند مورد شناسایی شده بود که تذکرات کتبی لازم را دریافت کرده‌اند، در این بین خوشبختانه بیشتر مراکز متادون درمانی فعال در استان وضعیت سبز را دریافت کرده‌اند که به معنای فعالیت بهتر این مراکز در زنجان است و به عنوان یکی از استان‌های موفق در حوزه فعالیت مراکز mmt بودیم.
این مسئول در مورد بررسی عملکرد و تأثیرگذاری فعالیت‌های مراکز متادون درمانی در بهبود بیمارانی که به آنان مراجعه می‌کنند نیز عنوان کرد: چندین بار عملکرد این مراکز مورد ارزیابی قرار گرفته و حتی تحقیقات کشوری از میزان تأثیرگذاری این مراکز در ترک اعتیاد بیماران خدمات‌گیرنده از این مراکز انجام شده است.
به گفته آرمانی‌کیا بر طبق تحقیقات انجام شده در کشور از میزان اثربخشی مراکز متادون درمانی بر پاکی کامل بیمارانی که به آنان مراجعه می‌کنند، حدود 20 درصد از مجموع این مراکز در زنجان موفق شدند مراجعه‌کنندگان را به پاکی کامل برسانند از سوی دیگر در 80 درصد این مراکز که بیماران مراجعه کردند یا درمان‌شان استمرار پیدا کرده و یا مشکلاتشان افزایش یافته و در مدت زمان مقرر تعیین شده در پروتکل نتوانستند به پاکی کامل برسند.
طبق پروتکل مراکز mmt، معتاد در مدت 6 ماه و 180 روز باید به پاکی کامل برسد
وی با بیان این‌که طبق پروتکل تعریف شده بر مراکز متادون درمانی، معتاد از زمان مراجعه به مدت 6 ماه و در 180 روز باید به پاکی کامل برسد ولی در 80 درصد مراکز متادون درمانی استان این هدف محقق نمی‌شود، بیان کرد: هر چند مشکلات عدیده موجود در کشور که گریبانگیر همه است نیز مانع از عدم موفقیت کلان این مراکز می‌شود، باید بپذیریم ایران به ویژه از سمت استان‌های شمال غربی محل ترانزیت مواد مخدر به اروپاست و درصد قابل توجهی از این ترانزیت از ایران است از سوی دیگر این افراد اکثراً به لحاظ اشتغال و نداشتن درآمد مکفی با مشکل مواجهند و از سیستم درمانی خارج می‌شوند.
این مسئول در واکنش به این سوال که آیا هزینه درمانی معتادانی که به مراکز متادون درمانی مراجعه می‌کنند به قدری بالاست که قادر به ادامه درمان نباشند، خاطرنشان کرد: هزینه درمان این افراد در مراکز متادون درمانی بالا نیست ولی وقتی این بیماران پاک شده و از سیستم درمان خارج می‌شوند نیاز به شغل، ازدواج و حمایت پس از ترک اعتیاد دارند چرا که این افراد اغلب با آسیب‌های جدی اجتماعی از قبیل طلاق، خشونت، سرقت و ... مواجهند و نیازمند حمایت هستند.
به لحاظ علمی ترک متادون راحتتر از ماده مخدر کراک، شیشه، هروئین و غیره است
این روانپزشک در پاسخ به عدم اعمال روش‌های روان درمانی در طول درمان و این‌که آیا با روش متادون درمانی که خود ماده مخدر بوده و وابستگی در فرد ایجاد می‌کند و به گفته معتادان ترک آن بسیار سخت‌تر از مواد مخدر دیگر بوده برای ترک اعتیاد موافق است یا خیر عنوان کرد: به طور یقین بنده به عنوان یک روانپزشک معتقدم به لحاظ علمی ترک متادون راحتتر از ماده مخدر کراک، شیشه، هروئین و غیره است.
وی دلایل مختلفی را عامل افزایش طول مدت درمان معتادان در این مراکز عنوان کرد و گفت: حدود 70 درصد از هزینه‌های دریافتی برای ارائه خدماتی چون مشاوره است و فقط 30 درصد آن برای دریافت دارو مد نظر قرار گرفته و مراجعه‌کنندگان باید خدمات مشاوره را دریافت کنند، از سوی دیگر در صورتی که فردی نیاز به روانپزشک داشته باشد در مراکز درمانی بیمارستانی همانند شهید بهشتی نیز این افراد را در قالب گروه درمانی به صورت رایگان پذیرش می‌شوند از همین رو اگر مرکز متادون درمانی افرادی را که نیاز به دریافت خدمات روانپزشکی در سطح بالاتر دارند به بیمارستان شهید بهشتی معرفی کنند افراد به صورت رایگان خدمات روان درمانی را دریافت می‌کنند که لازمه این امر معرفی افراد از سوی مراکز متادون درمانی است.
بیماران تخلفات مراکز متادون درمانی را به علوم پزشکی گزارش کنند
آرمانی‌کیا خطاب به بیمارانی که به مراکز متادون درمانی برای دریافت خدمات مراجعه می‌کنند از آنان خواست تا در صورتی که به مرکز mmt مراجعه کرده و خدمات روانشناختی دریافت نکرده باشد به معاونت درمان دانشگاه علوم پزشکی معرفی کنند تا رسیدگی لازم صورت گیرد .
این مسئول در پاسخ به این سوال که آیا به عنوان یک روانپزشک روند فعالیت فعلی و شیوه کار مراکز متادون درمانی و ارائه خدمات به بیماران را تأیید می‌کند یا خیر، یادآور شد: «بله تأیید می‌کنم، چرا که این موضوع از چند جهت قابل بررسی است، همانطور که پیش از این نیز عنوان کردم افزایش طول مدت درمان به بیش از 6 ماه در این مراکز به برخی عوامل بیرونی اجتماعی و نبود مراقبت‌های پس از درمان مرتبط است از سوی دیگر هدف اصلی فعالیت مراکز متادون درمانی فقط تحویل دارو به بیماران نیست چرا که داروخانه نیز می‌توانست این نقش را ایفا کند بلکه رویکرد محوری در این مراکز کاهش آسیب اجتماعی فرد مصرف‌کننده متادون و خروج این افراد از محیط‌های پردردسر به محیط‌های علمی‌تر است چرا که تهیه این داروها از مسیر قاچاقچیان و یا محیط‌های تزریق که آسیب‌های فراوانی به همراه دارد خود می‌تواند عاملی برای ابتلاء آنان به بیماری‌های عفونی همانند اچ آی وی شود ولی در این روش حداقل از محیط‌های آسیب‌زا خارج و به محیط درمانی وارد می‌شوند حال این‌که به لحاظ علمی چه اقداماتی در این مراکز باید انجام شود در پروتکل درمانی مشخص شده و مراکزی که در انجام این وظایف کوتاهی می‌کنند به علوم‌پزشکی معرفی شوند.»
آرمانی‌کیا در پاسخ به این سوال که با توجه به شرایط خاص افراد مراجعه‌کننده به مراکز متادون درمانی و مطالبه‌گر نبودن این قشر و پنهان‌کاریشان در مصرف قرص‌های اعتیادآور متادون، آیا علوم‌پزشکی اهرم‌های نظارتی برای شناسایی تخلفات رخ داده در مراکز متادون درمانی را دارند یا خیر، ابراز کرد: ما به گزارشات مردمی در شناسایی تخلفات مراکز مذکور اکتفا نکرده و با ارائه چک‌لیست‌هایی که در آن نظرات افرادی که خدمات از این مراکز دریافت می‌کنند عملکرد مورد بررسی قرار می‌گیرد، از سوی دیگر در صورتی که باب مراجعه حضوری بیماران به علوم‌پزشکی برای پیگیری و مطالبه بسته باشد می‌توانند با ثبت شکایات خود از طریق سامانه اینترنتی مراتب را به معاونت درمان اعلام کنند.
وی در پاسخ به این موضوع که بسیاری از بیماران به حقوق خود نسبت به خدماتی که از مراکز متادون درمانی دریافت می‌کنند آشنایی نداشته و نمی‌دانند که علاوه بر دریافت قرص متادون باید خدمات روانشناختی نیز دریافت کنند، افزود: بله این موضوع نیز مطرح بوده و این آگاه‌سازی‌ها نیاز به انجام فعالیت‌های فرهنگی از طریق رسانه‌ها و غیره است و از سوی دیگر فعالیت‌های حوزه فرهنگی انجام شده در شورای هماهنگی مبارزه با مواد مخدر نیز در این بخش حائز اهمیت است.
این‌که مراکز متادون درمانی به بنگاه‌های اقتصادی تبدیل شده‌اند را قبول ندارم
آرمانی‌کیا در واکنش به تبدیل شدن مراکز متادون درمانی به بنگاه اقتصادی که هدف از فعالیت در آن دستیابی به سود بیشتر است، خاطرنشان کرد: « این‌که مراکز متادون درمانی به بنگاه‌های اقتصادی تبدیل شده‌اند را قبول نداریم، مثل این است که بگویید فعالیت مطب‌ها جنبه اقتصادی دارد در حالی که در کنار آن سرویس درمانی نیز ارائه می‌شود در آن صورت باید همه مراکز درمانی خصوصی را باید زیر سوال ببریم.»
به گفته این مسئول در حال حاضر 70 مرکز متادون درمانی در استان فعالیت دارند که نسبت به سال‌های گذشته در شهرستان‌ها افزایش داشته است چرا که رویکرد علوم پزشکی ایجاد این مراکز در تمامی شهرستان‌های زنجان از قبیل طارم، ایجرود، ماهنشان، خدابنده، سلطانیه و غیره بوده است تا تمامی مناطق محروم استان دست‌رسی آسان به این مراکز متادون درمانی داشته باشند و از مهاجرت به شهرهای بزرگ خودداری کنند.
فعلاً مجوز ایجاد مرکز متادون درمانی صادر نمی‌کنیم
علیرضا آرمانی‌کیا، روانپزشک و عضو هیئت علمی دانشگاه علوم پزشکی زنجان با اشاره به این‌که در حال حاضر در حوزه تعداد مراکز متادون درمانی استان کمبود نداریم، خاطرنشان کرد: متقاضی برای ایجاد این مراکز در استان وجود دارد ولی فعلاً سیاست بر افزایش تعداد این مراکز نیست و در صورت نیاز با توجه به شرایط موجود منطقه در کمیته مربوطه اعطا مجوز مورد بررسی قرار می‌گیرد.
وی در واکنش به اظهارات مراجعه‌کنندگان به مراکز متادون درمانی در این زمینه که برخی از عطاری‌ها با این مراکز در ارتباط بوده و قرص متادون را این مراکز گرفته و به صورت آزاد به فروش می‌رسانند نیز این‌گونه اظهار کرد: در صورت وجود این‌گونه مباحث نیز نیاز به رسیدگی و نظارت کمیسیون‌های مشترکی متشکل از علوم انتظامی، قضایی، اطلاعات که یک عضو آن دانشگاه علوم پزشکی است.
توزیع متادون در عطاری‌ها قاچاق محسوب می‌شود
این مسئول در پایان با اشاره به این‌که در مجموع توزیع این‌گونه داروها در مراکز غیرمجاز از جمله عطاری‌ها کاملاً قاچاق محسوب شده و طبق قوانین قاچاق باید برخورد شده و نظارت‌های لازم بر این داروها صورت گیرد، متذکر شد: متأسفانه در برخی موارد مقداری مواد افزودنی سرطان‌زا و یا آب برای افزایش حجم بیشتر به این داروها اضافه می‌کنند که باید مورد توجه باشد.
در ادامه گزارش موسوی‌زاده، درمانگر اعتیاد و مدیر یک مرکز متادون درمانی در زنجان نیز به بیان دیدگاه‌های خود در خصوص عملکرد این مراکز و انتقاداتی که درباره فعالیت صنف او وجود دارد، می‌پردازد.
واژه درست «درمان» اعتیاد است نه «ترک» اعتیاد.
این درمانگر اعتیاد معتقد است که چیزی به اسم ترک اعتیاد وجود ندارد و واژه ترک اعتیاد غلط است چون اعتیاد عادت نیست که بخواهیم و بتوانیم آن را ترک کنیم بلکه اعتیاد نوعی بیماری است و نمی‌توان بیماری را ترک کرد، به مانند این است که بگویید باید فرد، بیماری فشار خون خود را ترک کند، بنابراین واژه درست «درمان» اعتیاد است نه «ترک» اعتیاد.
به گفته این درمانگر اعتیاد، برداشت‌های غلط کنونی به واسطه تصورات غلطی است که از گذشته داریم، چرا که به عنوان مثال فردی که هیچ اطلاعی از صورت مسئله اعتیاد ندارد روش‌های مختلفی را برای درمان آن پیشنهاد می‌دهد در حالی که تا وقتی صورت مسئله را ندانی نمی‌توانی خود مسئله را برطرف کرد.
وی صورت مسئله اعتیاد را این‌گونه تشریح می‌کند که وقتی کالایی که تولید داخلی دارد بخواهید از خارج وارد کنید تولید داخل ورشکسته می‌شود از همین رو تقریباً تمام مواد مخدر و محرک در مغز ما تولید می‌شود و زمانی که بخواهید از راه دهان وارد کند تولید داخل اتفاق نمی‌افتد از سوی دیگر بدون ماده مخدر نیز نمی‌توان زندگی کرد، وقتی کارخانه داخلی تولید نداشته باشد و بدون آن ماده نیز نتوان زندگی کرد تنها راهکار این است که از بیرون این ماده مخدر به بدن برسد.
موسوی‌زاده با اشاره به این‌که برخی از افراد به صورت ناآگاهانه و غیرکارشناسی این‌گونه اظهار نظر می‌کنند که متادون درمانی درست نیست چرا که در این مراکز برای ترک اعتیاد معتادان مجدداً از متادون که ماده مخدر است استفاده می‌کنند بنابراین هیچ فرقی در درمان آن‌ها ندارد، گفت: این عقیده بسیار غلط است چرا که ماده مخدر مورد نیاز بدن که در بدن فرد تولید نمی‌شود باید به نوعی از بیرون تأمین شود.
وی معتقد است که در درمان اعتیاد باید کاری کنیم که تولید مواد مخدر طبیعی بدن به جای خود برگردد چرا که در صورت بروز این اتفاق دیگر فرد به کسب مواد مخدر از خارج بدن بی‌نیاز می‌شود از همین رو هدف از درمان اعتیاد به تعادل رساندن سیستم واسطه‌های بیمار است چرا که در این حالت بیمار نیاز به دریافت مواد مخدر بدن از بیرون ندارد.
ترک اعتیاد با یک ماه قرنطینه کردن، کمپ بردن، دارو دادن و یا دعا نوشتن امکان‌پذیر نیست
این پزشک با اشاره به این‌که راه‌اندازی تولید مواد مخدر داخل بدن زمان‌بر است از همین رو با یک ماه قرنطینه کردن، کمپ بردن، دارو دادن و یا دعا نوشتن و غیره این مشکل برطرف نمی‌شود و باید فرد بیمار شرایط لازم برای بازگشت را داشته باشد، یادآور شد: فرد بیمار با سه شرط به حالت عادی بر می‌گردد اول این‌که مصرف‌کننده باید در جلساتی که سبب تغییر نگرش او به جامعه شده و جهان‌بینی‌اش اصلاح شود باید شرکت کند، این موضوع حداقل باید سه بار در هفته و حداقل یک سال انجام شود چرا که تا زمانی که نگرش، باور یک فرد اصلاح نشود فرد نمی‌تواند از بیماری خلاص شود از همین رو به این روش‌ها مداخلات غیردارویی گفته می‌شود.
وی در ادامه با بیان این‌که در روش باید به این نکته توجه کنیم که بیش از 90 درصد مصرفکنندگان مواد مخدر نیاز به دارو دارند و از همین رو دارو در درمان اعتیاد حیاتی است و به مانند این است که به فرد بگویید نفس نکش در حالی که اگر نفس نکشد می‌میرد، از بین داروهای مخدری که کم ضررتر بوده و در صورت تجویز پزشک می‌تواند کمک‌کننده باشد، داروی اوپیوم و یا شربت و قرص متادون و قرص زیرزبانی است، بیان کرد: این داروها باید در یک ساعت، دوز و برنامه مشخص توسط پزشک تجویز شود چرا که اگر دارو را طبق دستور استفاده نکنید به سم تبدیل می‌شود.
متادون صرفاً برای بیمارانی که مصرف هروئین دارند باید تجویز شود
این درمانگر اعتیاد با تأکید بر این‌که بسیاری از خانواده‌ها بر این باورند که مصرف متادون در طول درمان از سوی بیمار باید هر چه سریع‌تر قطع شود در حالی که باید روند اصولی خود را طی کند، برخی‌ها هم نظرشان بر است که یک عده هستند که اصلاً مصرف متادون ندارند و حالشان هم خوب است، این‌ها استثنائات است، خاطرنشان کرد: نکته‌ای که باید در این بین خانواده‌ها و نیز مصرفکنندگان مواد مخدر به آن توجه ویژه داشته باشند این‌که متادون صرفاً برای بیمارانی که مصرف هروئین دارند باید مورد استفاده قرار گیرد و تجویز آن برای مصرفکنندگان حشیش و غیره کار اشتباهی است و هیچ پزشکی آن را توصیه نمی‌کند، چرا که به این نوع بیماران شربت تریاک تجویز می‌شود.
به گفته این پزشک برخی از مصرفکنندگان مواد مخدر برای ترک اعتیاد خود به صورت خودسرانه اقدام به مصرف قرص متادون کرده و آن‌ها را از عطاری‌ها تهیه می‌کنند ولی ما در مرکز متادون درمانی سیاست خاصی داریم و تاکنون بیماری نبوده که به مرکز ما مراجعه کرده و درخواست قرص متادون را داشته باشد و ما نیز در اختیارش قرار دهیم.
وی در واکنش به این موضوع که به گفته برخی از مصرفکنندگان مواد مخدر تعدادی از مراکز متادون درمانی بدون هیچگونه سوالی از فرد و آگاهی از نوع مصرف موادش به او قرص متادون می‌دهند، ابراز کرد: این کار اشتباهی است چرا که وقتی بیمار به مرکز متادون درمانی مراجعه می‌کند توسط پزشک برای او پرونده تشکیل شده و نوع مصرف مواد مخدر فرد نیز در آن قید شده و صرفاً و فقط برای مصرف‌کنندگانی متادون تجویز می‌شود که معتاد به هروئین باشند و لاغیر.مگر در مواردی که فرد میزانی مصرف خوراکی شیره داره و پس از چندین بار اقدام به ترک موفق نشده است مجبوریم از داروی قوی‌تری مثل متادون استفاده کنیم هر چند این جزو استثنائات است و افرادی که مصرف ماده مخدر تریاک دارند بهترین، کاملترین، جامع‌ترین، کم‌عارضه‌ترین و مناسب‌ترین دارو برایشان شربت تریاک است.
متادون درمانی با هدف داروفروشی تأسیس نشده‌اند
این درمانگر اعتیاد با اشاره به این‌که ما در مرکز متادون درمانی هم برای خانم و هم آقایان چندین جلسه در هفته برگزار کرده و افراد رها شده از دام اعتیاد تجربیات و راهنمایی‌های لازم را با بیماران در حال درمان به اشتراک می‌گذارند، افزود: یک مرکز موفق متادون درمانی، مرکزی نیست که صرفاً اقدام به فروش متادون کند چون این مراکز با هدف داروفروشی تأسیس نشده‌اند بلکه باید با برگزاری جلسات مختلف در طول درمان برای فرد بیمار و خانواده او بخصوص همسرانشان و اجبار آن‌ها برای شرکت در این جلسات، موفقیت بیشتری در درمان بیمارانشان کسب کنند از همین رو در حال حاضر مرکز ما بیش از 250 رها شده از دام اعتیاد دارد.
وی با تأکید بر این‌که اگر فرد مصرف‌کننده‌ای به مرکز ما مراجعه کرده و با پرداخت پول طلب دریافت متادون کند به هیچ عنوان در اختیارش قرار نمی‌گیرد چرا که برای طی مسیر درمان باید حتماً خانواده‌ها همراهی کرده و حضور در کلاس‌های آموزشی نیز اجباری است، بیان کرد: یکی از آفت‌های مراکز متادون درمانی تبدیل آن‌ها به مکانی برای فروش متادون است.
عطاری‌ها متادون عرضه می‌کنند
این درمانگر اعتیاد با بیان این‌که یکی از مشکلاتی که سبب شده تا از در حوزه درمان اعتیاد موفق‌های لازم را آن‌گونه که انتظار می‌رود کسب نکنیم فعالیت متادون فروشی‌هاست، خاطرنشان کرد: متأسفانه متادون در برخی عطاری‌ها عرضه می‌شود که کار کاملاً غلطی است.
موسوی‌زاده در واکنش به موضوع فروش قرص‌های متادون از سوی برخی از مراکز متادون درمانی به عطاری‌ها این‌گونه عنوان کرد که بعید می‌دانم متادون از مرکز درمانی خارج شود چرا که حجم قرص‌های سهمیه‌ای ارائه شده به مراکز متادون درمانی به میزانی نیست که بتوانند به عطاری‌ها نیز بفروشند از سوی دیگر متادون‌های به فروش رفته در این مراکز با عطاری‌ها و غیره متفاوت است به گونه‌ای که قرص متادون 60 میلی‌گرم به هیچ عنوان در مراکز درمانی یافت نمی‌شود در حالی که در عطاری‌ها عرضه می‌شود، اظهار کرد: «برای ما خیلی عجیب است که داروهایی که در مراکز درمان اعتیاد وجود دارند آنهایی نیستند که در عطاری‌ها هستند ولی عطاری‌ها قدرت بالاتر دارند و داروهایی عرضه می‌کنند که متفاوت با چیزی است که دولت به مراکز درمانی می‌دهد حال سوال اینجاست که این داروها چگونه از عطاری‌هاست سر درآورده است.»
وی با اشاره به این‌که یکی از باصلاحیت‌‌ترین مراکز برای درمان اعتیاد مراکز دارای مجوز هستند، گفت: خود بیماران نیز باید توجه لازم را داشته و جلوی سوء‌استفاده برخی مراکز درمانی رابگیرند.
این درمانگر اعتیاد به اهمیت دارودرمانی در درمان اعتیاد تأکید داشته و عنوان می‌کند که در این روش درمان باید مداخلات غیردارویی نیز مد نظر قرار گیرد، یادآور شد: یکی از مهم‌ترین بخش درمان اعتیاد حضور خانواده‌ها در کنار بیمارشان در طول درمان است که این نکته مهم در مرکز متادون درمانی ما مورد توجه قرار گرفته و حضور خانواده به ویژه همسر در کنار مریض در طول درمان الزامی است.
انکار سبب تشدید اعتیاد می‌شود
به گفته این پزشک در درمان اعتیاد سه ضلع اصلی جلسات غیردارویی، دارودرمانی و مشارکت خانواده‌ها باید مد نظر قرار گیرد و در صورت عدم توجه به یک ضلع نتیجه لازم به دست نمی‌آید، از همین رو مرکز متادون درمانی ما با رعایت این سه ضلع توانسته به عنوان مرکز نمونه کشوری مطرح شود چون تا زمانی که این سه ضلع کامل نشود فرد مورد پذیرش قرار نمی‌گیرد از همین رو افرادی که تحت این سه ضلع و در مدت حداقل یک سال درمان شوند محال است که مجدد به مصرف اعتیاد روی آورند.
وی با اشاره به این‌که متأسفانه برخی از مصرفکنندگان مواد مخدر در هنگام مراجعه به مرکز متادون درمانی اصرار بر پنهان‌کاری اعتیادشان از خانواده خود دارند و این موضوع از سوی برخی از خانواده‌ها نیز رخ می‌دهد در حالی که کاملاً اشتباه است، افزود: خانواده‌ها و حتی معتادان باید بدانند که انکار سبب تشدید اعتیاد می‌شود.
این مسئول در پاسخ به سوالی در زمینه فعالیت‌های غیراستاندارد برخی از مراکز متادون درمانی که هیچ خروجی ندارند نیز این‌گونه عنوان کرد: به همه مراکز در زمان دریافت مجوز گفته می‌شود که ملزم به رعایت دارودرمانی، مداخلات غیر دارویی و همراهی خانواده‌ها در طول درمان هستند حال این‌که رعایت نمی‌کنند موضوع دیگری است.
در حال حاضر آفت جامعه ما در درمان اعتیاد این است که هر کسی ساز خودش را می‌زند
وی با بیان این موضوع که نباید درمان اعتیاد را صرفاً دارودرمانی و یا بردن به کمپ بدانیم بلکه درمان اعتیاد به مثابه یک ارکستر و گروه موسیقی است که همه باید هماهنگ اجرا کنند، گفت: « در حال حاضر آفت جامعه ما در درمان اعتیاد این است که هر کسی ساز خودش را می‌زند با فرض این‌که همه آن‌ها کارشان را به درستی انجام می‌دهند ولی یادشان می‌رود که اجرای تکی صدای موزون و هماهنگی ندارد و باید به هم وصل شده و تحت یک نظارت و مدیریت استاد گروه به اجرا بپردازند ولی در واقعیت مراکز درمانی، کمپ‌ها، سازمان‌های مرتبط، نیروی انتظامی و غیره به صورت جزیره‌ای در حوزه درمان اعتیاد وارد کار شده از همین رو نتیجه لازم حاصل نمی‌شود.
* الهام احمدی، روزنامه صدای زنجان، 97،12،5.
3088/6085
کپی شد
