«فهیمه» شیلنگ آب را از میان چمن های پارک برمی‌دارد و می‌گیرد روی سرش. آب سرد سرازیر می شود روی روسری و مانتوی کهنه اش. با خودش زمزمه می کند: «آخیش کمی خنک شدم».
ساعت حدود 3 بعدازظهر است. هوای اهواز مدتی است، بوی شرجی نمی دهد. دما بیش از 20 درجه سردتر شده اما هنوز هم گرمای آفتاب ظهر، پارک کوچک و میدان اصلی شهر را خلوت می کند.
«مغزهای کوچک زنگ زده» از سردر سینما، آویزان است. چند کارگر روی چمن های نمناک پارک دراز کشیده اند، یکی دو زن دیگر هم زیر سایه درختان نشسته اند. «فهیمه» مثل هر روز، از آب تنی که فارغ می شود، ساک و کیفش را برمی دارد و در سکوت به گوشه ای می خزد.
«خیلی وقت ها از فرط گرما به این پارک پناه می آورم، چون هیچ جایی برای زندگی و خواب ندارم. گاهی هم می روم زیر یکی از پل ها، پیش بعضی از زن هایی که مثل خودم، هستند. زمستان و تابستان و باران و خاک هم ندارد، شب ها هر جا شد، بیتوته می کنیم.» این را فهیمه می گوید و با خنده تلخی ادامه می دهد: «مثلا یکی از همین زنها شب ها می رود به سالن اورژانس یکی از بیمارستان ها و آنجا روی نیمکت می خوابد، بعضی وقت ها هم به باجه های عابربانک می رویم و چند ساعتی را آنجا می گذرانیم؛ گرمای هوا را نمی شود تحمل کرد، الان هم که زمستان می آید و دردسرهای خودش را دارد.»

*پاتوق هایی برای زنان بی خانمان
«بی خانمانی» پدیده ای روبه گسترش در شهرهاست. شهروندانی که محلی برای سکونت و یا شب خوابی ندارند را به «بی خانمان» یا «کارتن خواب» تعبیر می کنند. بی خانمان ها بخش مهمی از اقشار آسیب پذیر شهرها به شمار می آیند. در این میان زنان بی خانمان شرایط دشوارتری را تجربه می کنند. پناهگاه و محل امن برای این زنان ، اگر چه در برخی کلانشهرها به مساله ای اجتماعی برای مدیران شهری تبدیل شده اما در اهواز هنوز در فهرست هیچکدام از برنامه ها جایی ندارد.
یک فعال حوزه زنان در این باره می گوید: تاکنون 2هزار و 700 نفر زن بی خانمان در اهواز شناسایی شده است که این افراد هیچگونه محلی برای شب خوابی ندارند.
او که خواست نامش فاش نشود، می افزاید: شرایط آب و هوایی به ویژه گرمای هوا در تابستان و نبود پناهگاه امن برای این زنان باعث شده در سطح شهر برای خود پاتوق هایی داشته باشند، اکنون بیش از 80 پاتوق برای زن های آسیب دیده در اهواز شناسایی شده است.
وی تصریح می کند: در اهواز تنها یک مرکز DIC (مرکز گذری کاهش آسیب زنان) وجود دارد که از ساعت 8 تا 14 در روزهای غیرتعطیل فعالیت می کند به این معنی که زنان کارتن خواب در ساعت هایی که گرمای هوا به اوج می رسد و شب ها از اقامت در این مرکز محروم هستند، همچنین یک «شلتر» (پناهگاه) نیز در اهواز وجود دارد که بعد از مدت ها تعطیلی اخیرا راه اندازی شده اما به دلیل قوانین سختگیرانه ای که اعمال می کند و گذاشتن شرط داشتن نامه از مقام قضایی، امکان استفاده زن های کارتن خواب از این مرکز به حداقل رسیده است.
این فعال حوزه زنان، با انتقاد از متولیان مسائل زنان در استان از جمله بهزیستی و اداره کل امور زنان استانداری می گوید: شهرداری اهواز نیز از وظیفه خود در قبال زنان به کلی شانه خالی کرده است، این نهاد، تنها یک مرکز ساماندهی متکدیان برای نگهداری 48 ساعته آنها راه اندازی کرده و هیچ محلی به عنوان پناهگاه یا خانه امن برای شب خوابی زنان ندارد، این در حالیست که در تهران و شهرهای بزرگ اماکنی به عنوان «گرمخانه» یا «مددسرا» تاسیس شده و تعداد زیادی از زنان آسیب پذیر در آنها ساماندهی شده اند.

*کلانشهر بی «مددسرا»
مساله بی خانمان ها از آذر ماه سال 1382 با مرگ 40 نفر در تهران (که این آمار بعدها تغییر کرد)، و چاپ گزارش آن در یکی از روزنامه ها به صورت جدی طرح شد. بعد از این حادثه دردناک بود که مکان هایی به عنوان سرپناه موسوم به «گرمخانه» یا «مددسرا» شکل گرفت. شهرداری تهران راه اندازی مددسراها را از سال 1383 با برپایی 2 چادر آغاز کرد و اکنون 21 مددسرا را زیرپوشش دارد. این اقدام در سایر شهرهای بزرگ کشور نیز به نوعی اجرا شد اما در اهواز همچنان خبری نیست.
مدیرکل امور زنان و خانواده استانداری خوزستان نیز در این باره می گوید: در حال حاضر زنان کارتن خوابی که از سطح شهر جمع آوری می شوند، به اردوگاه موقت متکدیان شهرداری منتقل شده و بعد از ارائه یک سری خدمات تحویل خانواده ها می شوند.
سیده فرانک موسوی می افزاید: در اهواز، مکانی مشابه «گرمخانه» در شهرهای سردسیر نداریم، تنها دو واحد DIC خدمات بهداشتی (زیر نظر دانشگاه علوم پزشکی) ارائه می دهد و یک شلتر (زیرنظر بهزیستی) فعال است که آنهم نگهداری شبانه روزی انجام نمی دهد و زنان فقط یک شب تا صبح، می توانند در آن اقامت کنند.
وی با بیان اینکه ساز و کاری برای حمایت از زنان بی سرپرست و یا کارتن خواب، در استان وجود ندارد، تاکید می کند: ما دستگاه اجرایی نیستیم، بلکه دستگاه های متولی همچون بهزیستی و علوم پزشکی باید به این مساله ورود و آن را سازماندهی کنند.

*زنان «بی پناه»
مدیرکل امور اجتماعی استانداری خوزستان اما معتقد است: تعداد زنان کارتن خواب در اهواز خیلی کم است، با این حال صحنه هایی که از حضور آنها در شهر ایجاد می شود احساسات جامعه را جریحه دار می کند.
محمدصادق کریمی کیا می گوید: در اهواز 40 تا 50 زن کارتن خواب را شناسایی کردیم که 6 پاتوق اصلی دارند، به دلیل ناهنجاری هایی که می تواند در فضای عمومی ایجاد شود ساماندهی این افراد ضروری است.
وی با تاکید بر ضرورت و نیاز ایجاد پناهگاه و خانه های امن برای زنان کارتن خواب یا آسیب دیده می افزاید: هم اکنون یک شلتر روزانه و یک شلتر شبانه در اهواز فعال هستند و اولین خانه امن (برای نگهداری موقت زنانی که تحت خشونت خانگی هستند) سه ماه پیش راه اندازی شده است اما هنوز مددسراهایی برای زنان آسیب دیده نداریم و شهرداری موظف است در کنار مرکز نگهداری از متکدیان، مددسراهایی آماده کند، اما تا کنون در این زمینه خوب عمل نکرده است.
کریمی کیا اظهار می کند: فضای عمومی جامعه باید تامین کننده نیازهای افراد باشد و زمانی که تعدادی از افراد خارج از چارچوب جامعه قرار می گیرند، این مساله هم برای آنها و هم برای سایر مردم تبعاتی به دنبال دارد؛ در این میان باید توجه داشت که با وجود جامعه مرد سالار ایران، تبعات این آسیب ها برای زنان بیش از مردان است؛ به طوری که ما برای زنان لفظ کامل «بی پناه» را خواهیم داشت.

*یک اردوگاه برای همه
جامعه شناسان بر این باورند که آسیب های اجتماعی از جمله تکدی گری و بی خانمانی پدیده های فردی یا انتزاعی نیستند، بلکه پدیده هایی اجتماعی هستند که منشاء آنها به کل جامعه برمی گردد. در واقع شکاف میان اقشار مختلف جامعه است که منجر به ظهور بیماری هایی به شکل جرم و آسیب های اجتماعی در جامعه می شود.
با این حال در غالب رویکردهای موجود، بی خانمانی، یک مساله فردی و نه اجتماعی شمرده می شود. در این رویکرد به جای آنکه ساختارهای اجتماعی مورد پاسخگویی نسبت به وضعیت کنونی بی خانمان ها قرار گیرند، این افراد بی خانمان هستند که مورد بازخواست، اتهام، دستگیری، جریمه و تنبیه قرار گرفته اند.
بر اساس گزارش سردارپور مسئول امور آسیب های اجتماعی، سازمان فرهنگی اجتماعی شهرداری اهواز، در نیمه نخست امسال 147 نفر زن از سطح این کلانشهر جمع آوری به اردوگاه متکدیان منتقل شده اند.
از این تعداد 99 نفر از آنها ایرانی و 18 نفر، کودک (زیر 18 سال) هستند.
48 نفر از افراد جمع آوری شده که خارجی بودند به پلیس مهاجرت، 36 نفر به بهزیستی، 2 نفر به شهرستان ها، 2 متکدی حرفه ای به زندان و 2 نفر به بیمارستان تحویل شده و 12 نفر نیز بعد از تعهد کتبی آزاد شدند.
در مجموع 47 نفر از این افراد، کارتن خواب بودند که 39 نفر از آنها معتاد و همگی ایرانی بودند.
معاون فرهنگی اجتماعی شهردار اهواز اما می گوید: ساماندهی کارتن خواب ها در چند کارگروه مطرح شده اما مصوبات آن اجرایی نشده و امسال نیز در بودجه شهرداری برای آن پیش بینی نشده است.
احمد سراج تصریح می کند: در حال حاضر شهرداری اهواز فقط اردوگاه موقت متکدیان را دارد و فاقد فضایی همچون گرمخانه و یا مددسرایی است که افراد آسیب دیده در تابستان از آن استفاده کنند، بنابراین انتظار داریم با توجه به شرایط اقلیمی این کلانشهر که هم سرمای زمستان را دارد و هم گرمای شدید در تابستان، مجموعه استان در این زمینه به شهرداری کمک کند.
وی می اظهار می کند: شهرداری اگر چه وظیفه ساماندهی کارتن خواب ها و متکدیان را دارد، ولی ساخت مددسرا و یا گرمخانه با شهرداری نیست و سایر دستگاه ها از جمله استانداری باید آن را بسازند و در اختیار شهرداری برای نگهداری از اقشار آسیب پذیر قرار دهند.
سراج می افزاید: بر اساس دستورالعمل شورای‌ عالی‌ اداری‌ در سال 1378 مبنی بر شناسایی و جمع آوری افراد متکدی، چندین دستگاه اجرایی مسئول ساماندهی کارتن خواب ها هستند که باید طبق آن به تعهدات خود عمل کنند، هم اکنون به جز در تهران که شهرداری، ساخت مددسراها و گرمخانه ها را به عهده گرفته در سایر کلانشهرها، دستگاه های اجرایی دیگر در ساخت مددسرا و ساماندهی کارتن خواب ها مشارکت دارند.
وی با بیان اینکه طبق این دستورالعمل افراد کارتن خواب و متکدی در یک گروه قرار می گیرند، اضافه می کند: هم اکنون شهرداری اهواز متکدیان را از سطح شهر جمع آوری و به اردوگاه موقت منتقل می کند و بر اساس وضعیت آنها را به مراکز بهزیستی و یا ترک اعتیاد و یا به خانواده هایشان تحویل می دهد.
سراج همچنین آمار فعالان حوزه زنان از تعداد زنهای بی خانمان را رد می کند و می گوید: کارتن خواب هایی که متکدی نیستند، دچار آسیب های جدی هستند به طور مثال 80 درصد این زنان معتاد و تعدادی از آنها به بیماری HIV و یا سل مبتلا هستند و برخی نیز از خانواده طرد شده اند.

*بی خانمانی در دمای 50 درجه
اهواز تابستان امسال هم، رکورددار گرمترین شهر کشور بود. آنطور که کارشناسان می گویند حداکثر دما در سایه به 53 و در آفتاب به بیش از 65 درجه رسید. چندین روز به دلیل دمای بالای 50 درجه ادارات تعطیل و تمام تابستان ساعت های کاری کاهش پیدا کرد. پائیز اهواز هم امسال پرباران بود. این شرایط پرچالش اما هیچ مسئولی را نسبت به سرنوشت بی خانمان ها نگران نکرده است.
جامعه شناسان بی خانمانی را نتیجه فقر، توزیع ناعادلانه سرمایه و فرصت ها می دانند؛ همان عواملی که در بیشتر کشورهای جهان هم رایج است. اما تفاوت در این است که در کشورهای پیشرفته به لحاظ خدمات اجتماعی، خدمات درمانی، نگهداری، ترمیم و بازفرستی به اجتماع از سوی دولت در مورد بی خانمان ها اجرا می شود.
شهرداری تهران اعلام کرده: «امسال زمستان امنی برای کارتن خواب هاست». زمستان بی خانمان های اهواز چگونه خواهد بود؟

نادره وائلی زاده
9754/6002
انتهای پیام
این مطلب برایم مفید است
0 نفر این پست را پسندیده اند

موضوعات داغ

نظرات و دیدگاه ها

مسئولیت نوشته ها بر عهده نویسندگان آنهاست و انتشار آن به معنی تایید این نظرات نیست.