به گزارش ایرنا، تالاب یکی از شگفت انگیزترین پدیده های طبیعی بوده که با جلوه‌های ناشناخته، زیستگاه گونه های مختلف جانوری و گیاهی است.
مهمترین تالاب های خراسان جنوبی کجی نمکزار نهبندان و تالاب خور است و با توجه به آسیب هایی که در سالهای اخیر متوجه تالاب ها شده، خبرگزاری جمهوری اسلامی میزگردی را با موضوع تالاب برگزار کرد.
بررسی وضعیت استان در حوزه تالاب ها، ظرفیت ها، چالش ها و سهم آن از احیای تالاب ها در کشور مهمترین محورهای این میزگرد بود که مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی، عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه بیرجند، مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان و رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی به آنها پاسخ دادند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: از تالاب ها در طبیعت، خدمات متنوعی را می توان دریافت کرد که اگر به این موضوع توجه شود می توان به اهمیت آن پی برد.
حسن اکبری، کنوانسیون رامسر در سال 1349 را آغازی بر پرداختن به موضوع تالاب عنوان کرد و افزود: اگرچه شروع آینده نگری در خصوص این بخش مهم طبیعت از ایران بود اما ما بین 170 کشور عضو این کنوانسیون، تاکنون نتوانستیم سهمی در مدیریت تالاب ها داشته باشیم.
وی ادامه داد: اکنون یکهزار و 700 تالاب در دنیا ثبت این کنوانسیون شده که 24 مورد آن در ایران است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه تالاب خور و کجی نهبندان از مهمترین تالاب های طبیعی استان به شمار می رود گفت: تالاب کجی در 120 کیلومتری جنوب بیرجند واقع شده و شکل آن کاسه ای است که خروجی آب حوزه آبخیز اطراف وارد آن می شود.
وی افزود: کاسه تالاب که آب در آن جمع می شود هشت هزار هکتار وسعت دارد، ولی مساحت پناهگاه 22 هزار هکتار است.
اکبری با تاکید بر اینکه هر اتفاقی در حوزه آبخیز تالاب بیافتد می تواند بر آن تاثیرگذار باشد بیان کرد: آن بخشی که از این تالاب باید مدیریت شود بالغ بر 250 هزار هکتار است.
وی کاهش بارندگی، طولانی شدن دوره خشکسالی، دستکاری در مسیرها و آبراه ها را از عوامل کم شدن آب ورودی تالاب عنوان کرد و افزود: از طرفی برداشت بیش از حد نیز باعث شده که تغذیه تالاب از سفره زیرزمینی صفر شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: چرای بی رویه شتر در حوزه آبریز تالاب آسیب جدی به پوشش گیاهی وارد کرده است.
وی با بیان اینکه این عوامل باعث آسیب به تاغ زارهای تالاب نیز شده است اظهار داشت: این تالاب تا حدی می تواند مقاومت کند و اگر روش مدیریت تغییر نکند به طور حتم این تالاب تبدیل به یک کانون گرد و غبار خواهد شد.
اکبری، اثر منفی کانون های گرد و غبار بر شهرها و استان های اطراف را یادآور شد و افزود: مدیریت زیست بومی رویکرد جدیدی در دنیا است که باید براساس آن شیوه مدیریت این تالاب نیز عوض شود.
وی با تاکید بر اینکه این نوع مدیریت کار یک دستگاه اجرایی نیست بیان کرد: تالاب مسئله اجتماعی است و باید تمام ذینفعان که جامعه محلی را شامل می شود در برنامه ریزی، تصویب و اجرا برنامه ها مشارکت کنند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: اگر مردم محلی مشارکت داشته باشند آینده تالاب تضمین می شود در غیر این صورت تالاب پایدار نخواهد بود.
وی ادامه داد: با همین هدف از سوی سازمان مرکزی حفاظت محیط زیست 850 میلیون تومان به استان اختصاص پیدا کرد که از این مبلغ بخشی برای تعیین حقابه تالاب در نظر گرفته شد که توسط دانشگاه بیرجند دنبال می شود و بخشی هم در اختیار شرکتی قرار گرفته تا برنامه مشارکتی تدوین کند.
اکبری اظهار داشت: بخشی از کار با هماهنگی آب منطقه ای برای باز کردن مسیرها در نظر گرفته شده که امیدواریم با این اقدامات بتوانیم مدیریت تالاب را به شکل مناسب تری تغییر دهیم.
وی تاکید کرد: به هیچ وجه قادر به نجات تالاب کجی نخواهیم بود مگر انسجام بین سازمانی و مشارکت مردمی شکل گیرد.
** دانشگاه و نقشه راه برای تالاب
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه بیرجند نیز با تقدیر از اهمیت رسانه به موضوع تالاب گفت: دانشگاه جسته و گریخته برای تولید نقش راه تالاب کار می کند و اگر تقاضا باشد در راستای آن گام برخواهد داشت.
محمدحسین صیادی اناری ادامه داد: تحقیقات زیادی در دانشگاه بیرجند روی تالاب ها بخصوص تالاب های مصنوعی انجام شده ولی متاسفانه باید بگوییم که دانشگاه هیچ برنامه مدونی برای احیای تالاب تا الان نداشته است.
وی یادآور شد: البته برای تعیین حقابه کار می کنیم و امیدواریم در آینده نزدیک به نتیجه برسد که حداقل حقابه تالاب رعایت شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به پدیده خشکسالی در استان گفت: سالانه 14 درصد منابع تجدیدپذیر زیرزمینی را از دست می دهیم اما نباید علاوه بر عوامل طبیعی انسان هم برای تخریب تالاب ها گام بردارد.
وی با تاکید بر اینکه تالاب نفس های آخر را می کشد افزود: عوامل طبیعی و انسانی دست به دست هم دادن تا آنجا را از بین ببرند و محیط زیست هم به عنوان مدافع در حداقل های نیروی انسانی برای استقرار در آنجا مانده است.
صیادی ادامه داد: برخلاف نگاه رایج که به دنبال جنگ بین سازمانی است اما باید از سازمان ها دفاع کنیم، چیزی نیست! دست خالی است! اما پتانسیل ها بسیار بالاست.
** بحران تالاب و سیل مهاجرت
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم رونق کشاورزی و دامداری را در گرو حیات تالاب دانست و گفت: بحران در تالاب می تواند کشاورزی و دامدارری منطقه را تحت تاثیر قرار داده و موجب مهاجرت روستاییان می شود لذا حفظ آن در اولویت است.
محمدحسن غلامی از فعال بودن 69 حلقه چاه کشاورزی در حوزه تالاب کجی نمکراز نهبندان خبر داد و افزود: یکهزار و 255 نفر شتر و 500 راس گوسفند و بز هم در این منطقه پرورش داده می شود.
وی با بیان اینکه جهاد کشاورزی برای همکاری در مدیریت یکپارچه آمادگی دارد اظهار داشت: اگر طرح مطالعاتی برای مدیریت یکپارچه تهیه شود و همه دستگاه های اجرایی موظف به انجام وظیفه خود باشند تابع آن خواهیم بود.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی یادآور شد: تاکنون جهاد کشاورزی اقدام خاصی برای تالاب انجام نداده و همواره کشاورزان و دامداران در سکونتگاه روستایی امرار و معاش کرده اند.
وی مدیریت آب را از جمله وظایف جهاد کشاورزی در منطقه تالاب عنوان کرد و افزود: با اجرایی سیستم های نوین آبیاری می توان در مصرف آب تالاب صرفه جویی کرد.
** خطر کانون بحران در تالاب و شدت خسارت
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به وجود 9 کانون فرسایش بادی در شهرستان نهبندان گفت: منطقه سهل آباد یکی از این کانون ها است و 60 هزار و 208 هکتار مساحت دارد.
محمد یوسفی با بیان اینکه یکی از پتانسیل های خوب منطقه وجود بیشه زارها و تاغ زارهای طبیعی است افزود: 48 هزار و 138 هکتار تاغ زار طبیعی و دست کاشت بوده و 37 هزار هکتار آن به صورت طبیعی رشد کرده است.
وی ادامه داد: بالغ بر 10 هزار و 390 هکتار توسط منابع طبیعی از سال 90 در این محدوده کاشت شده است.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی، اجرای طرح ترسیب کربن در محدوده سهل آباد را یکی از اقدامات شاخص منابع طبیعی برشمرد و افزود: با معرفی این منطقه به سازمان بین الملل در سال 96 بالغ بر یک میلیارد تومان اعتبار برای آن اختصاص یافت که امیدواریم این روند ادامه داشته باشد.
وی با اشاره به فعالیت ها انجام گرفته در سال 96 برای این منطقه گفت: 375 هکتار نهال کاری در محدوده تالاب شامل روستاهای سهل آباد و فیروزآباد انجام شده است.
یوسفی با بیان اینکه وسعت کانون در این منطقه زیاد است یادآور شد: شدت خسارت هم به تبع آن مناطق روستایی و جاده مواصلاتی را تحت تاثیر قرار می دهد.
وی افزود: در محدوده تالاب و حوزه آبریز 80 تا 90 درصد آن ممیزی مرتع است که ساماندهی چرای دام به عنوان یک سیاست دنبال می شود.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: منابع طبیعی تلاش می کند تعداد دام منطقه با ظرفیت مرتع به تعادل برسد اما به دلیل کمبود اعتبار و نبود نیروی انسانی لازم هنوز نتوانستیم این مهم را صددرصد اجرایی کنیم.
وی با تاکید بر برخورد قانونی با چرای غیرمجاز و ورود دام خارج از محدوده یادآور شد: ساز و کارهایی در قالب بحث های حفاظتی و یگان حفاظت صورت گرفته که بتوانیم با این موضوع برخورد جدی کنیم.
یوسفی با بیان اینکه طرح های بیابان زدایی در تمام منطقه سهل آباد انجام شده است گفت: بالغ بر هفت هزار هکتار این محدوده در قالب مقابله با کانون بحران در دست اقدامات بیابان زدایی است.
وی با اشاره به یکی از سیاست های موجود استان در تولید گوشت ادامه داد: از ابتدای امسال درخواست های متعدد برای استفاده از این عرصه به منظور پرورش شتر داشتیم که متاسفانه تعداد شترها از ظرفیت مرتع بیشتر است.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی افزود: با این حال طوری برنامه ریزی کرده ایم که واحدهای پرواربندی احداث شده حداقل خسارت را به عرصه های منابع طبیعی وارد کنند.
وی یادآور شد: فعالیت های آبخیزداری معمولا در سرشاخه ها و قسمت کوهستانی انجام می شود چون کنترل روان آب های سطحی و فرسایش مد نظر است.
وی با بیان اینکه تقویت سفره های آب زیرزمینی یکی از اهداف مهم آبخیز داری است گفت: آبخیز داری باعث نفوذ آب و برگشت به چاه ها می شود که اگر برداشت مدیریت شده باشد و بیلان منفی نداشته باشیم می توان از خشکیدگی تاغ زار و کاسه تالاب جلوگیری کرد.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به مساحت کاسه تالاب کجی نمکزار اظهار داشت: از این کاسه فقط به عنوان تالاب استفاده می شود چرا که اگر غیر این باشد و کاسه تالاب خشک شود با وجود بادهای 120 روزه به طور عملی خسارت های زیادی متحمل روستاها و حتی شهر نهبندان می شود.
وی با تاکید بر اینکه خاک بلند شده از این منطقه بسیار شور با عناصر سنگینی است بیان کرد: قطعا این خاک علاوه برکاهش بازدهی محصولات کشاورزی باعث مشکلات تنفسی و بینایی نیز می شود.
** تالاب و 2 شاه کلید نجات
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در پاسخ به این سئوال که آیا همکاری بین بخشی در دستگاه های اجرایی برای حفاظت از تالاب وجود دارد؟ گفت: تالاب به مثابه یک بیمار است که هنوز عامل بیماری در بدن او وجود دارد لذا اول باید عامل بیماری متوقف شود بعد به دنبال احیا باشیم.
حسن اکبری با بیان اینکه اقدامات منابع طبیعی به خصوص در بحث نهالکاری خوب بوده است افزود: تا زمانی که تالاب از بیمارهای درگیر نجات نیافته نمی توانیم به دنبال احیای آن با نهالکاری یا سایر مباحث باشیم.
وی مدیریت چرای دام و مصرف منابع آب را 2 شاه کلید تالاب دانست و اظهار داشت: الان چرای دام در حوزه سهل آباد بیش از 2.5 برابر ظرفیت بعد تغذیه ای تالاب است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی افزود: از طرفی این تالاب با افت منفی سفره آب زیرزمینی مواجه است برای اینکه اگر این 2 موضوع مدیریت شود باید دستگاه های متولی از طرف تمام سازمان های سیاستگذار حمایت شوند و هم جدی تری اقدام کنند.
وی یادآور شد: تا زمانی که الگوی کشت و میزان برداشت آب چاه و چرای دام به شکل موجود باشد نمی توان ادعا کرد اقدام ها موثر بوده است.
اکبری بیان کرد: تا زمانی که الگوی معیشت و توسعه اشتغال از راه مجوز دامداری و پرواربندی باشد نمی توانیم مدیریت چرا را انتظار داشتیم.
وی با بیان اینکه این کارها همه به همکاری بین بخشی سازمان های گره می خورد گفت: تا زمانی که عملا تغییر الگوی کشت و مدیریت چرا دام را نبینیم نمی توانیم از همکاری بین بخشی برای حفظ تالاب سخن بگوییم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی افزود: البته در قالب کارگروه مخاطرات زیست محیطی اقداماتی در حال اجرا است که شاید یک سال دیگر جواب دهد.
**تالاب نیازمند تحول و تحرک
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه بیرجند نیز با بیان اینکه هر نوع مدیریت اگر بخواهد اجرا شود باید حداقل یک نگاه میدانی را پیوست داشته باشد گفت: تالاب به عنوان یک اکوسیستم فعال، اشتغالزا و اقتصادی است که می توان به آن نگاه صنعتی داشت.
صیادی ادامه داد: در دنیا به تالاب ها، مکان تولید اشتغال گفته می شود لذا تالاب به تحول و تحرک نیاز دارد.
وی با تاکید براینکه مردم باید تحول را احساس کرده تا وارد چرخه توسعه پایدار شوند گفت: حتی همان نی های تالاب هم کاربردهایی دارد که مردم می توانند از پتانسیل آن برای فعالیت های اقتصادی استفاده کنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه از دیدگاه دانشگاهی تالاب ها دستگاه تصفیه آب و فاضلاب هستند بیان کرد: می توانیم از تالاب ها محصولات شور پسند تولید کنیم.
وی یادآور شد: آرتنیا که چند گونه آن در تالاب نهبندان نیز شناسایی شده اگر پرورش آن را دنبال کنیم یک کیلوگرم این گیاه معادل 200 بشکه نفت سودآوری دارد.
صیادی گفت: اگر این پتانسیل در مقایسه با شترداری به مردم بومی منطقه معرفی شود قطعا به دنبال آن صنعتی می روند که سود بیشتری دارد.
وی پرورش ماهی و میگو را از دیگر صنایع وابسته به کشت آرتنیا دانست و افزود: کشورهای مالزی، تایلند، قزاقستان و غیره در این زمینه ها گام برداشته اند.
عضو هیات علمی دانشگاه بر توجه به تالاب های مصنوعی نیز تاکید کرد و گفت: با توجه به تجربه کشور آلمان در ایجاد تالاب های مصنوعی، پتانسیل های خوبی در این حوزه وجود دارد.
وی با اشاره به خاصیت سازگار بودن تالاب ها با محیط زیست بیان کرد: تولید گیاهان دارویی، چوب، استخراج روغن، تولید شوینده ها و سوخت های زیستی از جمله کارکردهای تالاب در مباحث اقتصادی است که می توان از آن استفاده کرد.
صیادی ادامه داد: اگر بخواهیم یک گام جلوتر برویم حتی می توان تولید جلبک از تالاب داشت که 300 برابر سویا روغن دارد.
وی با تاکید بر اینکه رابطه سازگاری آب، غذا و انرژی باید عملیاتی شود گفت: به مرور زمان عادت غذایی و سنت ها در حال از بین رفتن بوده و فرهنگ دیگری جایگزین می شود که سازگار با زیست بوم ما نیست.
صیادی با اشاره به وجود گیاه خارشتر در منطقه تالاب کجی نهبندان اضافه کرد: این گیاه خواص درمانی بی نظیری دارد اما با چرای بی رویه یا انبار کردن آن به سمت نابودی پیش می رویم.
وی اظهار داشت: اگر خارشترها از بین برود معضل ریزگرد ایجاد می کند در صورتی که از همین گیاه می توان به عنوان حفاظت خاک استفاده کرد.
استاد دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست بر حفظ سنگ فرش بیابانی هم تاکید کرد و افزود: این قبیل دستکاری ها در طبیعت به افزایش گرد و خاک کمک می کند که باید جلوی آن را گرفت.
وی با اشاره به احداث سد و بندها در سرشاخه ها نیز اظهار داشت: احداث این بندها مانع رسیدن آب به کاسه تالاب شده و از طرفی با تبخیر کمکی به تقویت آب های زیرزمینی نمی کند.
** نقش مردم در نجات تالاب
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز با اشاره به وجود شرکت سهامی زراعی سهل آباد در منطقه تالاب کجی گفت: مردم آن منطقه کشاورز و دامدار هستند و اگر بخواهیم تغییرات ایجاد کنیم زودبازه نخواهد بود.
غلامی بر توجه به معیشت کشاورز در مدیریت چرای دام تاکید کرد و افزود: نمی توان یک دفعه این چرای دام را قطع کرد بلکه باید با ارایه تسهیلات دامداران را برای تامین علوفه یاری رساند.
وی حفظ تالاب را یکی از اهداف اصلی عنوان کرد و گفت: آمادگی داریم که همه چاه ها را به سیستم های نوین آبیاری مجهز کنیم.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی تصمیم های آنی را بی نتیجه دانست و بیان کرد: آموزش کشاورزان لازم است و دولت هم با سرمایه گذاری باید کمک کند.
وی با بیان اینکه در الگوی کشت نمی توانیم کاری را به کشاورز تحمیل کنیم افزود: هم اکنون زمینه کشت خارشتر که محصول کم آب بر است فراهم شده و تجربه آن را در چاهک موسویه شاهد هستیم.
غلامی با تاکید بر تعیین حقابه تالاب گفت: 15 تا 20 درصد منابع آبی متعلق به تالاب است که باید محیط زیست از این حقابه دفاع کند.
شروع فعالیت های اقتصادی در عرصه تالاب ها، معرفی جاذبه های موجود، ایجاد شغل های جایگزین دامداری و کشاورزی برای مردم منطقه، ایجاد زمینه همکاری بیشتر مردم برای تغییر الگوی پایدار معیشت، جذب سرمایه گذار و فرهنگ سازی از جمله پیشنهادهای این میزگرد برای حفظ تالاب ها و نجات آنها از بحران های موجود بود.
9893*3215 * 6054
انتهای پیام مهمترین تالاب های خراسان جنوبی کجی نمکزار نهبندان و تالاب خور است و با توجه به آسیب هایی که در سالهای اخیر متوجه تالاب ها شده، خبرگزاری جمهوری اسلامی میزگردی را با موضوع تالاب برگزار کرد.
بررسی وضعیت استان در حوزه تالاب ها، ظرفیت ها، چالش ها و سهم آن از احیای تالاب ها در کشور مهمترین محورهای این میزگرد بود که مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی، عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه بیرجند، مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی استان و رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی به آنها پاسخ دادند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: از تالاب ها در طبیعت، خدمات متنوعی را می توان دریافت کرد که اگر به این موضوع توجه شود می توان به اهمیت آن پی برد.
حسن اکبری، کنوانسیون رامسر در سال 1349 را آغازی بر پرداختن به موضوع تالاب عنوان کرد و افزود: اگرچه شروع آینده نگری در خصوص این بخش مهم طبیعت از ایران بود اما ما بین 170 کشور عضو این کنوانسیون، تاکنون نتوانستیم سهمی در مدیریت تالاب ها داشته باشیم.
وی ادامه داد: اکنون یکهزار و 700 تالاب در دنیا ثبت این کنوانسیون شده که 24 مورد آن در ایران است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی با بیان اینکه تالاب خور و کجی نهبندان از مهمترین تالاب های طبیعی استان به شمار می رود گفت: تالاب کجی در 120 کیلومتری جنوب بیرجند واقع شده و شکل آن کاسه ای است که خروجی آب حوزه آبخیز اطراف وارد آن می شود.
وی افزود: کاسه تالاب که آب در آن جمع می شود هشت هزار هکتار وسعت دارد، ولی مساحت پناهگاه 22 هزار هکتار است.
اکبری با تاکید بر اینکه هر اتفاقی در حوزه آبخیز تالاب بیافتد می تواند بر آن تاثیرگذار باشد بیان کرد: آن بخشی که از این تالاب باید مدیریت شود بالغ بر 250 هزار هکتار است.
وی کاهش بارندگی، طولانی شدن دوره خشکسالی، دستکاری در مسیرها و آبراه ها را از عوامل کم شدن آب ورودی تالاب عنوان کرد و افزود: از طرفی برداشت بیش از حد نیز باعث شده که تغذیه تالاب از سفره زیرزمینی صفر شود.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: چرای بی رویه شتر در حوزه آبریز تالاب آسیب جدی به پوشش گیاهی وارد کرده است.
وی با بیان اینکه این عوامل باعث آسیب به تاغ زارهای تالاب نیز شده است اظهار داشت: این تالاب تا حدی می تواند مقاومت کند و اگر روش مدیریت تغییر نکند به طور حتم این تالاب تبدیل به یک کانون گرد و غبار خواهد شد.
اکبری، اثر منفی کانون های گرد و غبار بر شهرها و استان های اطراف را یادآور شد و افزود: مدیریت زیست بومی رویکرد جدیدی در دنیا است که باید براساس آن شیوه مدیریت این تالاب نیز عوض شود.
وی با تاکید بر اینکه این نوع مدیریت کار یک دستگاه اجرایی نیست بیان کرد: تالاب مسئله اجتماعی است و باید تمام ذینفعان که جامعه محلی را شامل می شود در برنامه ریزی، تصویب و اجرا برنامه ها مشارکت کنند.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی گفت: اگر مردم محلی مشارکت داشته باشند آینده تالاب تضمین می شود در غیر این صورت تالاب پایدار نخواهد بود.
وی ادامه داد: با همین هدف از سوی سازمان مرکزی حفاظت محیط زیست 850 میلیون تومان به استان اختصاص پیدا کرد که از این مبلغ بخشی برای تعیین حقابه تالاب در نظر گرفته شد که توسط دانشگاه بیرجند دنبال می شود و بخشی هم در اختیار شرکتی قرار گرفته تا برنامه مشارکتی تدوین کند.
اکبری اظهار داشت: بخشی از کار با هماهنگی آب منطقه ای برای باز کردن مسیرها در نظر گرفته شده که امیدواریم با این اقدامات بتوانیم مدیریت تالاب را به شکل مناسب تری تغییر دهیم.
وی تاکید کرد: به هیچ وجه قادر به نجات تالاب کجی نخواهیم بود مگر انسجام بین سازمانی و مشارکت مردمی شکل گیرد.
** دانشگاه و نقشه راه برای تالاب
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه بیرجند نیز با تقدیر از اهمیت رسانه به موضوع تالاب گفت: دانشگاه جسته و گریخته برای تولید نقش راه تالاب کار می کند و اگر تقاضا باشد در راستای آن گام برخواهد داشت.
محمدحسین صیادی اناری ادامه داد: تحقیقات زیادی در دانشگاه بیرجند روی تالاب ها بخصوص تالاب های مصنوعی انجام شده ولی متاسفانه باید بگوییم که دانشگاه هیچ برنامه مدونی برای احیای تالاب تا الان نداشته است.
وی یادآور شد: البته برای تعیین حقابه کار می کنیم و امیدواریم در آینده نزدیک به نتیجه برسد که حداقل حقابه تالاب رعایت شود.
این استاد دانشگاه با اشاره به پدیده خشکسالی در استان گفت: سالانه 14 درصد منابع تجدیدپذیر زیرزمینی را از دست می دهیم اما نباید علاوه بر عوامل طبیعی انسان هم برای تخریب تالاب ها گام بردارد.
وی با تاکید بر اینکه تالاب نفس های آخر را می کشد افزود: عوامل طبیعی و انسانی دست به دست هم دادن تا آنجا را از بین ببرند و محیط زیست هم به عنوان مدافع در حداقل های نیروی انسانی برای استقرار در آنجا مانده است.
صیادی ادامه داد: برخلاف نگاه رایج که به دنبال جنگ بین سازمانی است اما باید از سازمان ها دفاع کنیم، چیزی نیست! دست خالی است! اما پتانسیل ها بسیار بالاست.
** بحران تالاب و سیل مهاجرت
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی هم رونق کشاورزی و دامداری را در گرو حیات تالاب دانست و گفت: بحران در تالاب می تواند کشاورزی و دامدارری منطقه را تحت تاثیر قرار داده و موجب مهاجرت روستاییان می شود لذا حفظ آن در اولویت است.
محمدحسن غلامی از فعال بودن 69 حلقه چاه کشاورزی در حوزه تالاب کجی نمکراز نهبندان خبر داد و افزود: یکهزار و 255 نفر شتر و 500 راس گوسفند و بز هم در این منطقه پرورش داده می شود.
وی با بیان اینکه جهاد کشاورزی برای همکاری در مدیریت یکپارچه آمادگی دارد اظهار داشت: اگر طرح مطالعاتی برای مدیریت یکپارچه تهیه شود و همه دستگاه های اجرایی موظف به انجام وظیفه خود باشند تابع آن خواهیم بود.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی یادآور شد: تاکنون جهاد کشاورزی اقدام خاصی برای تالاب انجام نداده و همواره کشاورزان و دامداران در سکونتگاه روستایی امرار و معاش کرده اند.
وی مدیریت آب را از جمله وظایف جهاد کشاورزی در منطقه تالاب عنوان کرد و افزود: با اجرایی سیستم های نوین آبیاری می توان در مصرف آب تالاب صرفه جویی کرد.
** خطر کانون بحران در تالاب و شدت خسارت
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به وجود 9 کانون فرسایش بادی در شهرستان نهبندان گفت: منطقه سهل آباد یکی از این کانون ها است و 60 هزار و 208 هکتار مساحت دارد.
محمد یوسفی با بیان اینکه یکی از پتانسیل های خوب منطقه وجود بیشه زارها و تاغ زارهای طبیعی است افزود: 48 هزار و 138 هکتار تاغ زار طبیعی و دست کاشت بوده و 37 هزار هکتار آن به صورت طبیعی رشد کرده است.
وی ادامه داد: بالغ بر 10 هزار و 390 هکتار توسط منابع طبیعی از سال 90 در این محدوده کاشت شده است.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی، اجرای طرح ترسیب کربن در محدوده سهل آباد را یکی از اقدامات شاخص منابع طبیعی برشمرد و افزود: با معرفی این منطقه به سازمان بین الملل در سال 96 بالغ بر یک میلیارد تومان اعتبار برای آن اختصاص یافت که امیدواریم این روند ادامه داشته باشد.
وی با اشاره به فعالیت ها انجام گرفته در سال 96 برای این منطقه گفت: 375 هکتار نهال کاری در محدوده تالاب شامل روستاهای سهل آباد و فیروزآباد انجام شده است.
یوسفی با بیان اینکه وسعت کانون در این منطقه زیاد است یادآور شد: شدت خسارت هم به تبع آن مناطق روستایی و جاده مواصلاتی را تحت تاثیر قرار می دهد.
وی افزود: در محدوده تالاب و حوزه آبریز 80 تا 90 درصد آن ممیزی مرتع است که ساماندهی چرای دام به عنوان یک سیاست دنبال می شود.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی گفت: منابع طبیعی تلاش می کند تعداد دام منطقه با ظرفیت مرتع به تعادل برسد اما به دلیل کمبود اعتبار و نبود نیروی انسانی لازم هنوز نتوانستیم این مهم را صددرصد اجرایی کنیم.
وی با تاکید بر برخورد قانونی با چرای غیرمجاز و ورود دام خارج از محدوده یادآور شد: ساز و کارهایی در قالب بحث های حفاظتی و یگان حفاظت صورت گرفته که بتوانیم با این موضوع برخورد جدی کنیم.
یوسفی با بیان اینکه طرح های بیابان زدایی در تمام منطقه سهل آباد انجام شده است گفت: بالغ بر هفت هزار هکتار این محدوده در قالب مقابله با کانون بحران در دست اقدامات بیابان زدایی است.
وی با اشاره به یکی از سیاست های موجود استان در تولید گوشت ادامه داد: از ابتدای امسال درخواست های متعدد برای استفاده از این عرصه به منظور پرورش شتر داشتیم که متاسفانه تعداد شترها از ظرفیت مرتع بیشتر است.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی افزود: با این حال طوری برنامه ریزی کرده ایم که واحدهای پرواربندی احداث شده حداقل خسارت را به عرصه های منابع طبیعی وارد کنند.
وی یادآور شد: فعالیت های آبخیزداری معمولا در سرشاخه ها و قسمت کوهستانی انجام می شود چون کنترل روان آب های سطحی و فرسایش مد نظر است.
وی با بیان اینکه تقویت سفره های آب زیرزمینی یکی از اهداف مهم آبخیز داری است گفت: آبخیز داری باعث نفوذ آب و برگشت به چاه ها می شود که اگر برداشت مدیریت شده باشد و بیلان منفی نداشته باشیم می توان از خشکیدگی تاغ زار و کاسه تالاب جلوگیری کرد.
رئیس اداره امور بیابان اداره کل منابع طبیعی و آبخیزداری خراسان جنوبی با اشاره به مساحت کاسه تالاب کجی نمکزار اظهار داشت: از این کاسه فقط به عنوان تالاب استفاده می شود چرا که اگر غیر این باشد و کاسه تالاب خشک شود با وجود بادهای 120 روزه به طور عملی خسارت های زیادی متحمل روستاها و حتی شهر نهبندان می شود.
وی با تاکید بر اینکه خاک بلند شده از این منطقه بسیار شور با عناصر سنگینی است بیان کرد: قطعا این خاک علاوه برکاهش بازدهی محصولات کشاورزی باعث مشکلات تنفسی و بینایی نیز می شود.
** تالاب و 2 شاه کلید نجات
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی در پاسخ به این سئوال که آیا همکاری بین بخشی در دستگاه های اجرایی برای حفاظت از تالاب وجود دارد؟ گفت: تالاب به مثابه یک بیمار است که هنوز عامل بیماری در بدن او وجود دارد لذا اول باید عامل بیماری متوقف شود بعد به دنبال احیا باشیم.
حسن اکبری با بیان اینکه اقدامات منابع طبیعی به خصوص در بحث نهالکاری خوب بوده است افزود: تا زمانی که تالاب از بیمارهای درگیر نجات نیافته نمی توانیم به دنبال احیای آن با نهالکاری یا سایر مباحث باشیم.
وی مدیریت چرای دام و مصرف منابع آب را 2 شاه کلید تالاب دانست و اظهار داشت: الان چرای دام در حوزه سهل آباد بیش از 2.5 برابر ظرفیت بعد تغذیه ای تالاب است.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی افزود: از طرفی این تالاب با افت منفی سفره آب زیرزمینی مواجه است برای اینکه اگر این 2 موضوع مدیریت شود باید دستگاه های متولی از طرف تمام سازمان های سیاستگذار حمایت شوند و هم جدی تری اقدام کنند.
وی یادآور شد: تا زمانی که الگوی کشت و میزان برداشت آب چاه و چرای دام به شکل موجود باشد نمی توان ادعا کرد اقدام ها موثر بوده است.
اکبری بیان کرد: تا زمانی که الگوی معیشت و توسعه اشتغال از راه مجوز دامداری و پرواربندی باشد نمی توانیم مدیریت چرا را انتظار داشتیم.
وی با بیان اینکه این کارها همه به همکاری بین بخشی سازمان های گره می خورد گفت: تا زمانی که عملا تغییر الگوی کشت و مدیریت چرا دام را نبینیم نمی توانیم از همکاری بین بخشی برای حفظ تالاب سخن بگوییم.
مدیرکل حفاظت محیط زیست خراسان جنوبی افزود: البته در قالب کارگروه مخاطرات زیست محیطی اقداماتی در حال اجرا است که شاید یک سال دیگر جواب دهد.
**تالاب نیازمند تحول و تحرک
عضو هیات علمی دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست دانشگاه بیرجند نیز با بیان اینکه هر نوع مدیریت اگر بخواهد اجرا شود باید حداقل یک نگاه میدانی را پیوست داشته باشد گفت: تالاب به عنوان یک اکوسیستم فعال، اشتغالزا و اقتصادی است که می توان به آن نگاه صنعتی داشت.
صیادی ادامه داد: در دنیا به تالاب ها، مکان تولید اشتغال گفته می شود لذا تالاب به تحول و تحرک نیاز دارد.
وی با تاکید براینکه مردم باید تحول را احساس کرده تا وارد چرخه توسعه پایدار شوند گفت: حتی همان نی های تالاب هم کاربردهایی دارد که مردم می توانند از پتانسیل آن برای فعالیت های اقتصادی استفاده کنند.
این استاد دانشگاه با بیان اینکه از دیدگاه دانشگاهی تالاب ها دستگاه تصفیه آب و فاضلاب هستند بیان کرد: می توانیم از تالاب ها محصولات شور پسند تولید کنیم.
وی یادآور شد: آرتنیا که چند گونه آن در تالاب نهبندان نیز شناسایی شده اگر پرورش آن را دنبال کنیم یک کیلوگرم این گیاه معادل 200 بشکه نفت سودآوری دارد.
صیادی گفت: اگر این پتانسیل در مقایسه با شترداری به مردم بومی منطقه معرفی شود قطعا به دنبال آن صنعتی می روند که سود بیشتری دارد.
وی پرورش ماهی و میگو را از دیگر صنایع وابسته به کشت آرتنیا دانست و افزود: کشورهای مالزی، تایلند، قزاقستان و غیره در این زمینه ها گام برداشته اند.
عضو هیات علمی دانشگاه بر توجه به تالاب های مصنوعی نیز تاکید کرد و گفت: با توجه به تجربه کشور آلمان در ایجاد تالاب های مصنوعی، پتانسیل های خوبی در این حوزه وجود دارد.
وی با اشاره به خاصیت سازگار بودن تالاب ها با محیط زیست بیان کرد: تولید گیاهان دارویی، چوب، استخراج روغن، تولید شوینده ها و سوخت های زیستی از جمله کارکردهای تالاب در مباحث اقتصادی است که می توان از آن استفاده کرد.
صیادی ادامه داد: اگر بخواهیم یک گام جلوتر برویم حتی می توان تولید جلبک از تالاب داشت که 300 برابر سویا روغن دارد.
وی با تاکید بر اینکه رابطه سازگاری آب، غذا و انرژی باید عملیاتی شود گفت: به مرور زمان عادت غذایی و سنت ها در حال از بین رفتن بوده و فرهنگ دیگری جایگزین می شود که سازگار با زیست بوم ما نیست.
صیادی با اشاره به وجود گیاه خارشتر در منطقه تالاب کجی نهبندان اضافه کرد: این گیاه خواص درمانی بی نظیری دارد اما با چرای بی رویه یا انبار کردن آن به سمت نابودی پیش می رویم.
وی اظهار داشت: اگر خارشترها از بین برود معضل ریزگرد ایجاد می کند در صورتی که از همین گیاه می توان به عنوان حفاظت خاک استفاده کرد.
استاد دانشکده منابع طبیعی و محیط زیست بر حفظ سنگ فرش بیابانی هم تاکید کرد و افزود: این قبیل دستکاری ها در طبیعت به افزایش گرد و خاک کمک می کند که باید جلوی آن را گرفت.
وی با اشاره به احداث سد و بندها در سرشاخه ها نیز اظهار داشت: احداث این بندها مانع رسیدن آب به کاسه تالاب شده و از طرفی با تبخیر کمکی به تقویت آب های زیرزمینی نمی کند.
** نقش مردم در نجات تالاب
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی نیز با اشاره به وجود شرکت سهامی زراعی سهل آباد در منطقه تالاب کجی گفت: مردم آن منطقه کشاورز و دامدار هستند و اگر بخواهیم تغییرات ایجاد کنیم زودبازه نخواهد بود.
غلامی بر توجه به معیشت کشاورز در مدیریت چرای دام تاکید کرد و افزود: نمی توان یک دفعه این چرای دام را قطع کرد بلکه باید با ارایه تسهیلات دامداران را برای تامین علوفه یاری رساند.
وی حفظ تالاب را یکی از اهداف اصلی عنوان کرد و گفت: آمادگی داریم که همه چاه ها را به سیستم های نوین آبیاری مجهز کنیم.
مدیر آب و خاک و امور فنی و مهندسی سازمان جهاد کشاورزی خراسان جنوبی تصمیم های آنی را بی نتیجه دانست و بیان کرد: آموزش کشاورزان لازم است و دولت هم با سرمایه گذاری باید کمک کند.
وی با بیان اینکه در الگوی کشت نمی توانیم کاری را به کشاورز تحمیل کنیم افزود: هم اکنون زمینه کشت خارشتر که محصول کم آب بر است فراهم شده و تجربه آن را در چاهک موسویه شاهد هستیم.
غلامی با تاکید بر تعیین حقابه تالاب گفت: 15 تا 20 درصد منابع آبی متعلق به تالاب است که باید محیط زیست از این حقابه دفاع کند.
شروع فعالیت های اقتصادی در عرصه تالاب ها، معرفی جاذبه های موجود، ایجاد شغل های جایگزین دامداری و کشاورزی برای مردم منطقه، ایجاد زمینه همکاری بیشتر مردم برای تغییر الگوی پایدار معیشت، جذب سرمایه گذار و فرهنگ سازی از جمله پیشنهادهای این میزگرد برای حفظ تالاب ها و نجات آنها از بحران های موجود بود.
9893*3215 * 6054
کپی شد
