همراه با امام خمینی در روزهای منتهی به انقلاب اسلامی؛ امروز ششم بهمن

به گزارش خبرنگار تاریخ و اندیشه جی پلاس، اوایل ژانویه سال ۱۹۷۹ بود که رمزی کلارک، دادستان کل اسبق امریکا، ریچارد فالک، استاد دانشگاه پرینستون امریکا و دان لویی، نماینده سازمان های مذهبی امریکا که هر سه از رهبران جنبش مخالف با جنگ ویتنام بودند برای اینکه وضعیت ایران را از نزدیک مورد بررسی قرار دهند به تهران سفر کردند. بازگشتشان از تهران با توقفی در پاریس همراه شد که روز ششم بهمن در محل اقامت امام در نوفل لوشاتو حضور یافته و با ایشان دیدار کردند. در این دیدار آنها به بیان پرسش های خود پرداخته و امام نیز با تیزبینی که از ویژگی های برجسته ایشان بود، پاسخ دادند. متن این دیدار به وسیله ابراهیم یزدی ترجمه شده و به شرح زیر است:

سؤال: [فالک: انقلاب ایران قابل پیش‏ بینى نبوده است. طى قرنها سیاست و مبارزات سیاسى و مذهب، به طور زیبایى، با هم مخلوط شده‏ اند. آیا به نظر آیت اللَّه این امر چگونه در سیاست خارجى ایران با سایر کشورهاى جهان منعکس مى ‏شود؟ نقش مقاوم شیعه در برابر ظلم، امید بزرگى را در دلها زنده کرده است؛ اما مى ‏خواهیم بدانیم وقتى شیعه به قدرت برسد چگونه عمل خواهد کرد؟]

جواب: تشیع همان طور که مظهر مقاومت بوده است در تمام اعصار، از صدر اسلام، تشیع مظهر مقاومت و دفاع از حق بوده است اما هرگز اهل ظلم و ستم نبوده است. حکومتهایى که بر اساس مذهب تشیع پیش آمده و ثبت شده در تاریخ، همان طور که ظلم را تحمل نمى ‏کرده ‏اند، تحمیل ظلم را هم نمى ‏کنند. اگر حکومتى با قانون اسلام پیش بیاید و مذهب تشیع آن را پیش ببرد، بنا بر آن است که همین رویه را پیش ببرد. هیچ انسانى را بر اساس‏ مسلک مذهبى تحت فشار و سلب آزادى قرار ندهد. تمامى انسانها در مذهب تشیع آزادند، مستقل هستند. و بر حسْب تشیع، با تمامى ملتها و دولتهایى که با حکومت تشیع خوش رفتارى و احترام متقابل کنند، اگر مذهب تشیع بر جایى غلبه کند، آن گونه عمل مى ‏کند که حکومتهاى آنها هرگز چنین رفتارى ندارند. از آن عدالت غافلند. تاریخ نشان مى‏ دهد که وقتى اسلام جایى را فتح کرده است مردم آن چنان به اسلام رو کرده‏ اند و به دولتهاى قبلى خود پشت کرده ‏اند؛ نظیر ایران که با آغوش باز به اسلام و تشیع روى آوردند. احکام اسلام روى عدالت است. زندگى حکام با پایین ترین افراد، یک طور بوده است. رئیس مذهب ما[۱] که حکومتش وسیع بود- چندین مقابل ایران، حجاز و مصر و ایران و همه آنها تحت سیطره او بود- زندگى ‏اش از همه افراد ملت پایینتر بود. عدالت را بالاتر از هر کس که تصور شود اجرا مى ‏کرد. در محکمه اگر ادعایى علیه او بود حاضر مى شد، در محکمه مى‏ نشست. حکم خلاف [قاضى‏] را قبول مى ‏کرد. تشیع در عین مقاومت، عادل است؛ و عدالت یعنى «نه ظلم بکن و نه زیر بار ظلم برو». برنامه تشیع را امام ما در این دو کلمه خلاصه کرد: نه تحمل ظلم بکن و نه ظالم باش. برنامه کلى تشیع و اسلام همین است ... همین است. تشیع از قرآن است.

[در مشاهدات ما درباره جنبش حاضر در ایران، امرى که نگران آن هستیم، درجه تحمل در برابر غیر مذهبیهاى چپى در ایران تحت دولت اسلامى است. ما متوجه شدیم که در ایران در بین دانشجویان و سایرین، که زندگى آنها در اسلام و جمهورى اسلامى مشکل است، ترس و نگرانى وجود دارد. چه اطمینانهایى نسبت به این نگرانیها وجود دارد؟]

- اصل گرایش اینها به مکتبهاى انحرافى به علت عدم اطلاع از اسلام است. خیال مى ‏کنند اسلام طرفدار ... هیأت حاکمه، سرمایه داران، کارخانه داران است! اگر اینها مطلع باشند که اسلام یک وضع تعدیلى دارد و همه چیز را بر اساس عدالت حل مى ‏کند، از نظر آزادى عقاید بنا بر آن است [که‏] اشخاص منحرف همیشه حرفهاى خود را مى ‏زده ‏اند، اگر آنها از اصل اسلام خبردار شده باشند این حرفها را نمى ‏زنند. اینها اگر به همه مسائل آشنا شوند اختلافات از بین مى‏ رود. در عین حال، ما از اظهار عقیده جلوگیرى نکرده و نمى ‏کنیم. لکن از کارهایى که منحرفین گاهى مى‏ کنند، مى‏ خواهند شلوغ کارى کنند. الآن نهضتى در ایران برپاست که براى قطع ظلم است تا رژیم فاسد را از بین ببرند. در این بین عده معدودى به خرابکارى مشغولند، تبلیغ سوء مى‏ کنند و نظر دارند که این رژیم را حفظ کنند یا رژیم اسلامى پیش نیاید یا انحراف دارند و توجه به مسائل ندارند و یا، با توجه به مسائل، اغراض فاسد دارند. ما آزادى به همه مسالک و عقاید مى ‏دهیم لکن اگر بخواهند شورش کنند و مسیر ملت را تغییر دهند، دست ظالم را نگه دارند، مجاز نخواهند بود. هر ملتى حق دارد منافع ملى و مذهب خود را حفظ کند از تعدیات آنها. اگر تعدى نکنند ما تعدى نمى‏ کنیم.

[سؤالى درباره امپریالیسم فرهنگى؛ اسلام توجه و تکیه زیادى روى ارزشهاى فرهنگى و اساسى داده است. در این پنجاه- شصت سال حکومت پهلوى امپریالیسم فرهنگى شدید بوده است که منجر به، به هم خوردن ارزشهاى اسلامى- ایرانى شده است و جاى آن را ارزشهاى غربى گرفته است. آیا آیت اللَّه چه قدمهایى براى ترمیم این خرابیهاى اجتماعى و فرهنگى برخواهند داشت؟]

- همین مسائل موجب مخالفت ما با شاه شد. شما یک جنبه را در نظر مى‏ گیرید اما جنبه‏ هاى زیادى دارد. در این پنجاه سال تنها فرهنگ ما را به عقب نبرده، سالهاى طولانى مردم را به عقب بردند؛ اقتصاد ما را به عقب بردند. ایران یک کشور فقیرى شده است. ایران مخازن زیادى دارد اما این مخازن غارت شده است. نفت رفته است و پایگاه براى امریکا درست شده است. نیروهاى انسانى ما را به عقب راندند. به طورى که اگر بخواهیم اصلاح کنیم برنامه طولانى لازم دارد. ارتش ما را فاسد تربیت کردند، یعنى رؤساى ارتش در طبقات بالا. آنها به تبع افکار فاسد پدر و پسر، افکار فاسد دارند. ارتش ما را انگل تربیت کرده ‏اند. [اصلاحات‏] محتاج به یک برنامه ‏هاى طولانى است لکن ما از باب اینکه تمامى ملت ما بپاخاسته است و یک مطلب را مى‏ خواهد: «آزادى، استقلال، حکومت اسلامى». امید آن را داریم که با کمک همه اقشار که اظهار همکارى مى‏ کنند این فرهنگ را از حالت انگلى و استعمارى درآوریم و به یک فرهنگ استقلالى بدل سازیم، و به کمک همه اقشار اصلاح کنیم. و مخازنمان را نگذاریم هدر برود و عاقلانه بفروشیم و عاقلانه صرف ملت، چه فرهنگ چه سایر جاهاى مورد نیاز بکنیم. در این پنجاه سال چه بلاهایى بر سر ما آوردند! ما مواجه با یک مملکت آشفته هستیم که از همه جهات درهم ریخته است. با کمک افراد ملت که اتفاقاً تمامى اقشار هم با ما موافقند، قیام کنیم و ما سالهاى طولانى البته این آشفتگیها را ترمیم کنیم. یک فرهنگ مستقل اسلامى، یک ارتش مستقل، یک اقتصاد سالم، یک زراعت که بکلى از بین رفته است، نیاز به سالها کار دارد تا برگردد به اول. مصیبتهاى زیادى داریم، و بیشتر آنها از این ابرقدرتها، از دست آنهاست. ان شاء اللَّه خودمان را از قید آنها آزاد خواهیم کرد تا به استقلال در تمام اقشار برسیم.

[خیلى متشکرم. سه امید و آرزو داریم: اول) انتقال قدرت به دولت جدید؛ سریع و با آرامش و بدون شلوغى انجام گیرد. دوم) وعده ‏هاى عدالت براى همه مردم تحقق یابد. سوم) مردم ایران و مردم امریکا به هم عشق بورزند، تفاهم کنند، احترام بگذارند. و ما مى ‏خواهیم به هر شکلى که ممکن است به شما کمک کنیم که این سه امید و آرزو تحقق یابند]

- ما هم امیدواریم. آرزوى اول که کلیدش در دست اجانب است به واسطه فهم آنها، که دست از فشار و تهدید گذشته، دست از تحریکات و تهدیدات بردارند و اگر به ما مهلت بدهند خواهید دید که ملت ایران تحت اسلام و با آرامش و بدون تشنج قدرت را به دست خواهند گرفت؛ و قدرتى که به دست مى‏ آید صرف در تحقق عدالت خواهد شد. اگر این قدرتمندهایى که در رأس ملتها واقع مى ‏شوند کنار بروند یا اصلاح بشوند تفاهم با ملتها آسان خواهد بود. اما تا زمانى که آنها هستند تفاهم معلوم نیست بشود.

(صحیفه امام؛ ج ۵‌، ص ۵۳۲-۵۳۵)

1. امام على( ع)، ر. ک. کنز العمال، ج ۴، ص ۶٫