شایسته های رفتار نوروزی در وضعیت کرونایی

علی محمدی

مدرس دانشگاه و پژوهشگر امور فرهنگی

گروه سبک زندگی جی پلاس؛ علی محمدی - مدرس دانشگاه و پژوهشگر امور فرهنگی: «جشن نوروز» با قدمتی بیش از 3 هزار سال، به عنوان یکی از عناصر اصلی فرهنگ ایرانی و نماد باززایی و رستاخیز،  از جمله میراث معنوی پیشینیان ما در ایران باستان و تنها جشن بازمانده از آن دوران است که در سطحی گسترده مورد توجه است.

جشن نوروز به هیچ قوم و مذهب و گروه خاصی  وابسته نبوده و همچنان مورد توجه ما ایرانیان و نیز مردمان کشورهای مربوط به حوزه ایران فرهنگی با بیش از نیم میلیارد جمعیت از جمله افغانستان، پاکستان، هند، تاجیکستان، روسیه، قرقیزستان، قزاقستان، گرجستان، آذربایجان، ترکمنستان، اربکستان، ترکیه، سوریه، عراق، گرجستان، جمهوری آذربایجان، آلبانی و چین قرار دارد، مردمانی که یا در اصل ایرانی اند و یا در زمانی، در سایه فرهنگ ایرانی و در تعامل با ایرانیان زیسته اند و بخش هایی از فرهنگ ایرانی و از جمله نوروز را از آنان فراگرفته اند.

آداب مربوط به برپایی جشن نوروز – روزی که یونسکو آن را با نام «روز بین‌المللی نوروز»،  به عنوان میراث فرهنگی و معنوی بشر به ثبت جهانی رسانده است – شامل خانه تکانی، سفره هفت سین، پوشیدن لباس نو، خوراک نوروزی، هدیه نوروزی، تبریک نوروزی، فراغت از کار در نوروز و دید و بازدید و ... بوده که در زمانه ما هم مورد توجه است، آنچه توجه به آن لازم به نظر می رسد؛ کارکردهای اجتماعی این رسم دیرینه است که شامل ایجاد صمیمیت، همدلی، همبستگی و رواج ارزش های انسانی است.

 دلیل زنده ماندن این رسم باستانی، بازتولید آن از سوی مردم مختار و آزاد» است – آن چنانکه بقای هر عنصر فرهنگی؛ به تولید و بازتولید آن بستگی دارد – و در واقع «نوروز مجموعه ای از آداب و رسوم و باورها است که ممکن است در شرایط مختلف جامعه و محیط طبیعی ای که بستر برگزاری آن (یا هر رسم کلی دیگری) قرار گرفته اند، جزئیات، نقش و جایگاه این آداب و رسوم و باورها و حتی تعداد آن ها دستخوش تغییر شود تا بتواند با ساختار فکری، فرهنگی، اجتماعی و محیطی مردم یک سرزمین هماهنگ گردد، اما به هرحال کلیتی به نام نوروز با همه تنوع و دگرگونی هایش مبانی و چارچوب های خود را حفظ کرده است» و در شرایط این روزها که نوروز در دومین سال پیوسته، سایه تهدید کرونا را بر خود تحمل می کند، برای حفظ کارکردهای اجتماعی «جشن نوروز»، رعایت دستورالعمل های بهداشتی ضروری به نظر می رسد؛ بر این اساس برای تداوم کارآمدی کارکردهای جشن نوروز، بهتر است حتی الامکان با جایگزین کردن دیدار و گفتگوی برخط با دوستان و خویشان به جای شکل حضوری آن، خودداری از گشت و گذار و مسافرت و جایگزین کردن آن با گردشگری مجازی، تقدیم هدایای نوروزی در قالب فرآورده های فرهنگی الکترونیکی همچون کتاب نوشتاری، کتاب شنیداری، آلبوم موسیقی و ...، و نیز استفاده از فرصت فراغتی که تعطیلات نوروزی برای ما به وجود آورده برای صحبت با اعضای خانواده و کتاب خوانی - تا آمار میزان گفتگوی خانوادگی و سرانه مطالعه را از سطح اندک آن، کمی افزایش دهیم- ورزش، جمع خوانی کتاب و شنیدن کتاب های شنیداری و گفتگو درباره آن، تماشای فیلم و نقد آن، بازی های جمعی، تماشای عکس های آلبوم خانوادگی، آشپزی گروهی و ... ضمن احترام به توصیه های مؤکد و پیاپی مسوولان زحمتکش و ارزشمند بهداشت و درمان کشور، مسوولیت اجتماعی خود را در برابر خویش و نیز هموطنان عزیزمان رعایت کنیم.

ما ایرانیان با سابقه تاریخی، فرهنگی و تمدنی طولانی – «فرهنگ ایران، با سابقه و تاریخ تمدن و فرهنگی عظیم، یکی از غنی ترین فرهنگ های جهان معاصر است. گرچه بسیاری از صاحب نظران این حوزه، تاریخ تمدن و میراث فرهنگی ایران را جزو ده کشور برتر دنیا می دانند، ولی بر اساس مستندات تاریخی و عناصر مادی و معنوی فرهنگ، ایران یکی از سه تمدن برتر عصر حاضر است» – با درک شرایط و موقعیت های خاص، هنر و مهارتِ به رنگ زمانه و شرایط درآوردن برخورد با مسایل و پدیده های مختلف را داشته ایم، بنابراین شایسته و لازم است تا آداب «جشن نوروز» را با درک وضعیت کرونایی به گونه ای به جا بیاوریم که موجب صمیمیت، همدلی، همبستگی و رواج ارزش های انسانی شود و توجه به این کارکردها، کمک درخوری به مدیریت رفتار نوروزی ما خواهد کرد، در غیر این صورت دیری نخواهد گذشت که موج جدید ابتلای به این ویروس، آن هم نوع انگلیسی آن، مصیبت آفرین خواهد شد.

فراموش نکنیم که رفتار نوروزی ما آئینه ای است که میزان توجه ما به رعایت مسوولیت اجتماعی و نیز کارکردهای اجتماعی نوروز را نشان می دهد و فراموش نکنیم که وضعیت رفتار ویروس کرونا به رفتار ما بستگی دارد.

صالحی امیری، سیدرضا، آسیب شناسی فرهنگی در ایران،تهران، انتشارات ققنوس، 1392.