روزهای انقلاب به روایت صادق طباطبایی-۸
بارقه های امید رژیم هم نابود شد/ ارتش اعلامیه بی طرفی داد/ واشنگتن در تدارک کودتای نظامی
در حالی که کمیته بحران در واشنگتن در فکر اجرای طرح کودتا توسط ژنرال‌های چهارستاره و اعزام هزار سرباز ویژه بود و از سولیوان درباره امکان ترتیب دادن یک کودتا برای استقرار یک رژیم نظامی به جای حکومت در حال سقوط بختیار نظر می‌خواستند، در تهران جلسه ای با حضور فرماندهان و معاونان و رؤسا و مسئولان قسمت‌های مختلف نیروهای مسلح با نام «شورای عالی نیروهای مسلح» ترتیب داده شد.
جی پلاس: از ابتدای روز 22 بهمن هجوم مردم به پادگانها شروع شد و نهایتاً در ساعت 10 یا 11 بود که شورای عالی ارتش اعلام بیطرفی کرد. می‌توان گفت معقول‌ترین تصمیمی که سران ارتش گرفتند همین تصمیم بود که بدون تردید علی‌رغم میل جناح برژینسکی و یاران تندرو او بود که طرفدار اجرای سیاست «مشت آهنین» بودند.
آنچه در این ساعات در ستاد مشترک ارتش گذشته است، بهتر است از زبان ریاست ستاد آن بشنویم:
تیمسار قره باغی در «اعترافات ژنرال» می‌گوید:
«ساعت در حدود 6 صبح (22 بهمن ماه 57) بود که سپهبد ربیعی تلفن کرده، اظهار داشت: «نخست وزیر تلفن می‌زند و می‌گوید مرکز آموزش هوایی دوشان‌تپه و مسلسل‌سازی اداره تسلیحات را بمباران کنید» و اضافه کرد؛ من در جواب گفتم که با این وضعیت پرسنل نیروی هوایی، به خصوص همافران که به عنوان اعتراض علیه افراد گارد تماماً مسلح شده و در پشت بام های مرکز آموزش هوایی و ساختمان پست فرماندهی موضع گرفته‌اند، نیروی هوایی قادر به هیچ‌گونه عملی نیست. سؤال کردم آقای بختیار چه جواب داد؟ اظهار داشت: «خود آقای بختیار می‌دانست که بمباران شهر در این وضعیت به هیچ وجه مقدور نمی‌باشد.» در مورد اوضاع در سایر پادگانها و نیروها چون پرسنل شهربانی کلانتریها را تخلیه و مامورین فرمانداری نظامی نیز به تبعیت از آنها در شهر متفرق شده یا به سربازخانه‌ها مراجعت کرده بودند تیمسار اظهار کرد که فرماندهان مناطق فرمانداری نظامی نیز در مرکز فرماندهی خود حضور ندارند و امور فرماندهی وی به کلی مختل شده است.
«سپهبد بدره‌ای فرمانده نیروی زمینی به علت مراجعت افراد مامور به فرمانداری نظامی ـ با بی نظمی ـ به سربازخانه‌ها و ایجاد هرج و مرج در یگان‌های نظامی نیروی زمینی و سپهبد ربیعی فرمانده نیروی هوایی به علت اغتشاش مسلحانه پرسنل نیروی هوایی، اظهار می‌کردند که اقدامی برایشان مقدور نیست. سرلشکر نشاط فرمانده گارد جاویدان از اجرای دستور فرمانده‌اش سپهبد بدره‌ای و من خودداری و سرلشکر خسروداد فرمانده یگان هوانیروز که می‌توانست در این مواقع سریعاً کمک نماید، نه تنها در مرکز فرماندهی هوانیروز حضور نداشت، بلکه ستادش هم قادر به تماس با او نبود و بنا به گفته سرتیپ اتابکی پرسنل هوانیروز نیز مانند افراد نیروی هوایی از دستورات اطاعت نمی‌کردند.»
این گزارش نشان می‌دهد که هوشیاری امام در مقاطع مختلف و پیام‌های ایشان در طول درگیری با نیروهای نظامی و نیز ایجاد اختلاف در بدنه و رأس ارتش، کار خود را کرده بود. بی‌اعتمادی فرماندهان به یکدیگر، عدم آموزش کار جمعی، آنان را ناتوان کرده بود.
در حالی که در کمیته بحران در واشنگتن در فکر اجرای طرح کودتا توسط ژنرال‌های چهارستاره و اعزام یک هزار سرباز ویژه و احیاناً نیروهای مستقر در فرماندهی ناتو بودند و از سولیوان درباره امکان ترتیب دادن یک کودتا برای استقرار یک رژیم نظامی به جای حکومت در حال سقوط بختیار نظر می‌خواستند (از خاطرات سولیوان در مورد حوادث روز 22 بهمن)، در تهران ارتشبد فردوست رئیس دفتر ویژه اطلاعات، که ظاهراً تا این لحظه در جریان حوادث دخالت نمی‌کرده، از تیمسار قره‌باغی می‌خواهد که جلسه ای با حضور فرماندهان و معاونان و رؤسا و مسئولین قسمت‌های مختلف نیروهای مسلح ترتیب دهد. این جلسه تحت نام «شورای عالی نیروهای مسلح» ساعت 5 / 10 صبح روز یکشنبه 22 بهمن ماه با حضور 27 نفر از مقامات ارتش از جمله ارتشبد شفقت، وزیر جنگ و ارتشبد فردوست در محل ستاد بزرگ تشکیل شد. در آغاز، تیمسار قره‌باغی و فرماندهان نیروها، وضع آشفته نیروهای نظامی و انتظامی را تشریح کردند. آنگاه سپهبد حاتم، جانشین رئیس ستاد بزرگ ارتشتاران اظهار داشت:
«به طوری که تیمساران ملاحظه می‌کنید، با توجه به آخرین وضعیت خصوصی یگانها، به عللی که همه می‌دانیم، ارتش در موقعیت خاصی قرار گرفته است که قادر به انجام عملی نمی‌باشد. از طرف دیگر اعلیحضرت تشریف برده‌اند و بنا به اظهارات نخست وزیر، مراجعت نمی‌کنند. ماه‌هاست که امور کشور تعطیل است. آیت‌الله خمینی خواهان جمهوری اسلامی است. تمام ملت ایران هم در این مدت نشان داده اند که پشتیبان ایشان و خواهان جمهوری اسلامی هستند. آقای بختیار هم با توجه به اظهاراتشان در مجلسین، و حتی در اظهارات دیروز در مجلس سنا و همچنین مصاحبه‌هایش می‌خواهد جمهوری اعلان کند ولی طرفداری بین مردم ندارد... پیشنهاد من این است که در این مناقشه سیاسی هم ارتش خود را کنار کشیده و مداخله ننماید. (نقل از دفاعیات سپهبد حاتم در دادگاه انقلاب و نیز از کتاب خاطرات ژنرال قره‌باغی ص 358 و 359)
پس از اظهارات سپهبد حاتم، چند تن از ژنرال‌ها از جمله فردوست و شفقت، پیشنهاد او را تایید کردند و سپس درباره این که ارتش اعلام بیطرفی یا همبستگی با نیروهای انقلابی را بکند بحثی درگرفت، سرانجام درباره اعلام بیطرفی ارتش توافق شد و متن اعلامیه بیطرفی ارتش که سپهبد حاتم پیش‌نویس آن را تهیه کرده بود به شرح زیر به امضای حاضران در جلسه رسید:
ارتش ایران وظیفه دفاع از استقلال و تمامیت کشور عزیز ایران را داشته و تاکنون در آشوب‌های داخلی سعی نموده است با پشتیبانی از دولت‌های قانونی این وظیفه را به نحو احسن انجام دهد. با توجه به تحولات اخیر کشور، شورای عالی ارتش در ساعت 30 / 10 روز 22 بهمن 1357 تشکیل و به اتفاق تصمیم گرفته شد که برای جلوگیری از هرج و مرج و خونریزی بیشتر بیطرفی خود را در مناقشات سیاسی فعلی اعلام و به یگان‌های نظامی دستور داده شد که به پادگان‌های خود مراجعت نمایند. ارتش ایران همیشه پشتیبان ملت شریف و نجیب و میهن‌پرست ایران بوده و خواهد بود و از خواسته‌های ملت شریف ایران با تمام قدرت پشتیبانی می‌نماید.
این اعلامیه ساعت 13 برای رادیو ارسال شد و پانزده دقیقه بعد رادیو با قطع برنامه‌های عادی خود آن را پخش کرد. مسئولین رادیو قبل از پخش این اعلامیه، موافقت بختیار را با پخش آن کسب کرده بودند. فرماندهان نظامی اصرار داشتند که آن اعلامیه هر چه زودتر پخش شود، مگر از هجوم و اشغال پادگانها توسط مهاجمین و گروه‌های دیگر جلوگیری شود.
پس از امضای بیانیه بیطرفی، تیمسار قره‌باغی به فرماندهان می‌گوید که ساعت 4 بعدازظهر در جلسه‌ای که به درخواست نخست وزیر در محل امن و محرمانه تشکیل خواهد شد حضور داشته باشند و آنگاه از آنها می‌خواهد به سرعت به ستادهای خود مراجعه کرده و دستورات لازم را برای بازگرداندن نیروها به پادگانها و سازمان‌های مربوطه بدهند. قره‌باغی همچنین از سپهبد مقدم نیز می‌خواهد که او هم در جلسه بعدازظهر حضور یابد.
برشی از کتاب خاطرات سیاسی اجتماعی دکتر صادق طباطبایی؛ ج 3، ص 236-238؛ ج 3(1392)؛ ناشر: چاپ و نشر عروج.
دیدگاه تان را بنویسید