به گزارش جماران؛ حضرت آیت الله علی کریمی جهرمی در مصاحبه با نشریه «حریم امام» ضمن توصیف شخصیت ارزشمند مرحوم آیت الله سید احمد زنجانی و بیان نکاتی از سیره علمی و عملی ایشان، به جایگاه و توفیقات علمی و معنوی آیت الله العظمی سید موسی شبیری زنجانی اشاره کرد.
در مطلع سخن شخصیت مرحوم آیتالله حاج سید احمد زنجانی و ویژگیهای ایشان را برای خوانندگان ما توصیف بفرمایید.
آیتالله سید احمد زنجانی رضوان الله تعالی علیه از جمله بزرگان علما بود. هر گاه مراجع بزرگ بعد از آیتالله العظمی بروجردی میخواستند جلسهای تشکیل بدهند و با همدیگر مشورتی کنند، در منزل آیتالله سید احمد زنجانی جمع میشدند. همه علما به عظمت و پاکی ایشان اذعان داشتند. این بزرگوار مراتب عالیه داشت که مهمترین آنها جنبه خاص معنوی بود. بدون هیچ گونه ادعا و قائل شدن به مقام و منصب و عنوان خاصی، در کمال سادگی زندگی میکرد. ظهرها در مدرسه فیضیه نماز میخواند و جمعیت انبوهی به ایشان اقتدا میکردند. حتی گاهی بزرگان و علما به ایشان اقتدا میکردند. حتی مرحوم حضرت امام هم پشت سر ایشان نماز میخواندند. نماز صبح را هم در حرم مطهر حضرت معصومه(س) میخواند. خداوند متعالی این فیض و لطف را به من داشته که توانستم صبحها در حرم مطهر پشت سر آیتالله سید احمد زنجانی نماز بخوانم.
ایشان در رفع حوائج مؤمنین و طلاب، تلاش وافری داشت. حدوداً دو سال از شیراز آمدنم به قم میگذشت و قضیه سربازیام مطرح بود. خدمت آیتالله سید احمد زنجانی در منزلشان رسیدم. منزل بسیار سادهای داشت و بدون هیچ مانع و حاجبی این امکان برای طلاب فراهم بود تا از نزدیک با ایشان دیدار کنند. عرض ادبی کردم و قضیه سربازیام را گفتم. ایشان بدون اینکه اندک تأملی کند و تأخیری داشته باشد، در همان جلسه برگة طلبگی مرا را امضا کرد و بحمدالله از مسئله سربازی رها شدم.
یکی از قضایای جالب و مورد توجه مرحوم آیتالله سید احمد زنجانی قضیه کفن ایشان است که با دستان خود تمام قرآن کریم را روی کفنش ثبت و ضبط کرده بود. این کار در روایات ذکر شده و ثواب زیادی دارد. عجیب اینکه وقت خاصی برای همین موضوع اختصاص داده بود. وقتی از نماز ظهر به منزل برمیگشت تا زمانی که اهل منزل سفره ناهار را آماده کنند، چند آیه را روی کفن مینوشت؛ یعنی در این فاصله زمانی که معمولاً چندان به چشم نمیآید استفاده میکرد و چند آیه از قرآن کریم را مینوشت. تمام قرآن را با خط مبارک خود روی کفنش ثبت و ضبط کرد. این مسئله مهمی است و نشان از اعتقاد راسخ به روایات ائمه علیهمالسلام دارد. شاید بسیاری از ما از کنار برخی مطالب روایی به سادگی عبور کنیم؛ اما مرحوم آیتالله سید احمد زنجانی واقعاً به این موضوع رسیده بود که این عمل آثار و برکات فراوانی برایش در آخرت دارد. معمولاً از دقایقی که میان برخی کارهای روزمره هست، استفاده میکرد و هیچ گاه نمیگذاشت که این دقیقهها به بطالت بگذرند. رضوان خدا بر ایشان باد.
نکته دیگر در کتاب فرزند برومندشان، حضرت آیتالله سید موسی شبیری زنجانی، ذکر شده است. ایشان امروزه واقعاً از ذخایر حوزه علمیه قلمداد میشود؛ در اخلاق، ادب، انسانیت، بزرگواری و خدمت کردن به مردم از شخصیتهای کمنظیری به شمار میآید. خداوند وجود ایشان را برای جامعه دینی و حوزوی ما باقی بدارد. در کتاب خود نقل کرده است: «گاهی مرحوم والد به ما برای ایجاد تحمل و صبر و توان سفارش میکرد. اینکه انسان سریع عصبانی نشود و در همه مسائل سعه صدر داشته باشد. چون عصبانیت خطرات زیادی به همراه دارد. گاهی ممکن است انسان در حین عصبیت سخن ناروایی بر زبان بیاورد یا خدای ناخواسته اقدام فیزیکی انجام بدهد. مرحوم آقا برای اینکه ما را از این قبیل پیامدها دوری کند، تأکید فراوانی بر صبر و تحمل میکرد. خود مرحوم آقا [آیتالله سید احمد زنجانی] هر وقت ناخواسته از مسئلهای عصبانی میشد به یاد چند تن از علما که در خصلت حلم و بردباری سرآمد بودند، میافتاد و آرام میشد و شدت ناراحتی و عصبانیت ایشان فروکش میکرد. آیتالله العظمی گلپایگانی به لحاظ حلم مشهور بود. هر وقت مسئلهای پیش میآمد، تأمل میکرد و نمیگذاشت که عصبانیتش شدت پیدا کند.»
وجود چنین ویژگیهایی در شخصیت آیتالله سید احمد زنجانی را ناشی از چه چیزی میدانید و چرا مراجع تقلیدِ وقت، آن همه به ایشان اعتماد داشتند و همیشه برای برقراری جلسات و مشورت با یکدیگر در منزلشان جمع میشدند؟
این ویژگیها نتیجه استمرار بر عمل صالح و داشتن اخلاق اسلامی در مدت زمان طولانی است. البته ممکن است انسانی این ویژگیها را به دست آورد، اما چون اعمال صالحش دوام پیدا نمیکنند، آن ویژگیها را هم از دست میدهد. هر کسی به مدت دو الی سه دهه عمل صالح انجام بدهد و بر اعمال صالح خود تقید داشته باشد، اطرافیانش به حسن نیتش اذعان میکنند و متوجه میشوند که اعمالش از روی ریا و تظاهر نیست. مرحوم آیتالله سید احمد زنجانی از همان روز نخست که به حوزه علمیه قم تشریف آورد، عمل صالح انجام میداد و از این لحاظ سابقه بسیار خوبی داشت. مرحوم آیتالله العظمی حجت کوهکمرهای کمال اعتماد را به ایشان داشت؛ بهطوری که حتی وصیت خود را به ایشان کرد. اگر پاکی و درستکاری در شخصیتی بهطور مکرر دیده بشود، موقِفَش برای دیگران مشخص میشود. اطرافیان متوجه میشوند که او انسانی است که پاکی و درستکاری ملکه شخصیتش شده است. چنین شخصیتی دارای ملکه اخلاق فاضله میشود و روح عمل صالح در جان او رسوخ پیدا میکند. بعضی از علما درباره عدالت قائل به این بودند که صرف حسن ظاهر کافی نیست؛ بلکه لازم است ملکه عدالت برای آدمی پیدا بشود. مانند مرحوم شیخ عبدالکریم حائری یزدی که بعضی از اساتید نقل میکردند ایشان فرموده بود: «من چنان شدم که اگر بخواهم دروغ بگویم نمیتوانم.» یعنی آنقدر ممارست در راستگویی کرد که دیگر اصلاً قدرت خلاف آن را نداشت.
غرض اینکه شأن و مقام مرحوم آیتالله سید احمد زنجانی نتیجه دهها سال پاکی و پرهیزکاری و تقوا و صداقت بود و در جای لازم صراحت گفتار و عمل داشت. در باب مسائل شرعی هیچ گونه رودربایستی با کسی نداشت. به همین خاطر علمای بزرگ به ایشان اعتقاد داشتند و برای شأن و مقامش احترام زیادی قائل بودند. ایشان هم نسبت به همة بزرگان روحیة خیرخواهانه و صداقت و صمیمیت داشت. سیرة زندگی ایشان برای همة ما میتواند نوعی درسآموز باشد.
آثار ایشان را از نظر سطح علمی چگونه ارزیابی میکنید؟
بنده مقداری از کتاب الکلام یجر الکلام ایشان را مطالعه کردم و آن را بسیار نافع دیدم.
آیا با فرزند ایشان، حضرت آیتالله العظمی شبیری زنجانی، از نزدیک آشنایی دارید؟ ایشان را چگونه شخصیتی ارزیابی میکنید؟
با مرحوم آیتالله سید احمد زنجانی کمتر توفیق دیدار و آشنایی داشتم؛ چون به هر حال در آن زمان سنم اقتضا نمیکرد که با ایشان معاشرت داشته باشم؛ در همان دیدار صورت گرفته، ایشان را انسانی متواضع و بسیار مهربان دیدم. با این حال با حضرت آیتالله سید موسی شبیری زنجانی، فرزند ایشان، توفیق آشنایی بیشتری داشتهام. در برخی از مجالس خدمت ایشان بودم. روح تواضع و بزرگواری در این شخصیت جلیلالقدر زیاد و آشکار است. وجود چنین شخصیتی برای حوزه علمیه و جامعه دینی ما بسیار سودمند و مؤثر است. سبک حالات و رفتار و سادگی که در آمد و رفتن ایشان هست مؤید گفتار من میباشد و این مسئله برای حوزه علمیه بسیار ارزشمند است. حوزویان باید متوجه این قضیه باشند که اصل بر این نیست که روحانی خودش را متفوق بر دیگران قلمداد کند، بلکه اصل بر تواضع و فروتنی قشر روحانیت است که نمونه بارز آن را در وجود شخصیت آیتالله العظمی شبیری زنجانی مشاهده میکنیم. روحانی واقعی باید خودش را جزئی از مردم و تودههای جامعه قلمداد کند و با آنها نشست و برخاست داشته باشد.
مسئله دیگر استفاده از اوقات ایشان است که مانند مرحوم والدشان بسیار وقتشناس میباشد. هم از نظر علمی با فضل و کمال است و هم از نظر اخلاقی. در انتقال مسائل علمی و اخلاقی به حوزویان بسیار کوشا و دقتنظر دارد. برای مراجع تقلید سابق و دیدگاههای آنان در امور علمی و اخلاقی احترام فراوانی قائل است.
به هر حال آیتالله العظمی شبیری زنجانی از جمله شخصیتهای نافع امروز ما است و از خداوند متعال میخواهیم که وجود ایشان را با برکتتر قرار بدهد و طول عمر بیشتری عنایت بفرماید.
