سازمان تجارت جهانی پیش‌بینی می‌کند که رشد تجارت در سال ۲۰۱۸، بین 1/2 و ۴ درصد باشد. بر همین اساس تاثیرات منفی رشد پایین تجارت جهانی به صورت سریالی در سال‌های آینده بر ترانزیت کالا بیشتر آشکار می‌شود.
به گزارش جماران؛ مسیر پیش‌بینی‌ناپذیر تجارت جهانی و کاهش ارزش مبادلات بین‌المللی کالا در چندسال گذشته صنعت حمل‌و‌نقل ایران را با کاهش رشد مواجه کرده است؛ ترانزیت زمینی ایران که وابسته به عبور کالاهای تجاری به مقاصد مختلف اروپا و آسیای میانه است، به دنبال کاهش رشد تجارت جهانی در سال 94 و 95 حدود 32 درصد افت کرده است. اقتصاد جهانی که شش سال متوالی رشد کمتر از سطح میانگین در تجارت بین‌المللی را تجربه کرده در یکی از بدترین دوره‌ها از دهه هشتاد میلادی تاکنون قرار دارد. در سال 2016 میلادی حجم تجارت بین‌المللی معادل رشد 1/3 درصد و در سال 2015 حدود 8/2 درصد بوده است که مانند سنوات گذشته رشد کمی محسوب می‌شود. سازمان تجارت جهانی پیش‌بینی می‌کند که رشد تجارت در سال ۲۰۱۸، بین 1/2 و ۴ درصد باشد. بر همین اساس تاثیرات منفی رشد پایین تجارت جهانی به صورت سریالی در سال‌های آینده بر ترانزیت کالا بیشتر آشکار می‌شود.
به گفته مدیرکل دفتر تجاریسازی و امور تشکل‌های وزارت راه‌و‌شهرسازی، با کاهش ارزش تجارت جهانی میزان ترانزیت زمینی (ریلی و جاده‌ای) ایران در سال 94 و 95 حدود 32 درصد کاهش یافت. مهدی اشرفی روز گذشته در چهارمین نشست کارگروه لجستیک کشور گفت: به جز سال 2009 میلادی که شاهد کاهش ترانزیت به علت بحران اقتصادی در جهان بوده‌ایم، پیش‌بینی می‌شود تا سال 2020 به طور ثابت و یک نواخت ترانزیت در جهان روند رو به رشدی خواهد داشت.
وی با بیان اینکه تا سال 2020 تولید ناخالص داخلی در جهان دو برابر خواهد شد، افزود: تا سال 2020 ترافیک هوایی در جهان 7/4 درصد و بار هوایی 9/5 درصد رشد خواهد داشت و رشد سالانه حمل‌و‌نقل کانتینری در جهان به شش درصد افزایش خواهد یافت. مدیرکل دفتر تجاریسازی و امور تشکل‌های وزارت راه‌و‌شهرسازی یادآورشد: در صورتی که نتوانیم 66 مشکل موجود در بخش ترانزیت ایران را برطرف کنیم، نمی‌توانیم چشم‌انداز خوبی برای توسعه ترانزیت در ایران پیش‌بینی کنیم.وی با اشاره به بخشی از تهدیدهای ترانزیتی ایران گفت: در محور زمینی شرقی- غربی که از چین تا اروپا امتداد پیدا می‌کند، با استفاده از مسیر کوتاه اقتصادی در جاده ابریشم یخی چین به دنبال انتقال کالاهای خود به اروپاست و در این مسیر موقعیت ترانزیتی ایران نادیده گرفته شده است.
اشرفی بیان کرد: در موافقت‌نامه لاجورد افغانستان بازهم ترانزیت ایران جایگاهی ندارد و این کریدور از افغانستان، ترکمنستان، جمهوری آذربایجان، گرجستان و ترکیه به اروپا متصل می‌شود. مدیرکل دفتر تجاریسازی و امور تشکل‌های وزارت راه‌و‌شهرسازی ادامه داد: در مسیر ترانزیتی ترکن‌باشی- باکو که 14 فروند کشتی بزرگ برای نقل و انتقال کالا در خزر خریداری شده از ترکمنستان- جمهوری آذربایجان به اروپا بازهم جایگاه ترانزیتی ایران از این مسیر حذف شده است.
به گفته وی، جایگاه ایران در مسیر ترانزیتی ریلی باکو- تفلیس- کارس که از طریق ترکیه به اروپا متصل می‌شود حذف شده و در سرمایه‌گذاری 850 میلیون دلاری روسیه در قطار سیبری و در جاده ابریشم یخی به عنوان کوتاه‌ترین مسیر اتصال چین به اروپا موقعیت ترانزیتی ایران بازهم نادیده گرفته شده است و در ابتکار کمربندی راه جهانی با استفاده از شبکه ریلی و جاده‌ای بنادر ایران نیز در این مسیر جهانی مورد توجه قرار نگرفته است.
وی با اشاره به راهکارهای خروج از این تهدیدهای ترانزیتی ایران گفت: در راستا توسعه نگاه فرا‌سازمانی و فرا‌بخشی و انجام مذاکرات با کشور چین برای استفاده از مسیرهای ترانزیتی ایران برای انتقال بار از چین به اروپا باید مورد توجه جدی قرار گیرد.
اشرفی، برای خروج از تهدید فرصت‌های ترانزیتی ایران خواستار مدیریت کریدورهای حمل‌و‌نقل بین‌المللی شد و گفت: در این راستا باید از ظرفیت‌های بخش خصوصی نیز استفاده شود تا با ارائه مشوق‌های مناسب برای این بخش شاهد توسعه ترانزیت در کریدورهای منطقه‌ای و بین‌المللی باشیم.
وی خواستار رفع مشکلات نرم‌افزاری و سخت‌افزاری ترانزیت توسط شورای عالی ترابری کشور شد و تاکید کرد: اگر این وضعیت ادامه پیدا کند رقبای ما در منطقه ایران را از حوزه ترانزیت و مسیرهای آن حذف خواهند کرد. این مقام مسوول در وزارت راه‌و‌شهرسازی در پایان اظهارداشت: بدون شک همکاری بخش خصوصی و دولتی در کنار هم می‌تواند در تامین منافع ملی ما در این حوزه تاثیرگذار باشد و تمام دستگاه‌های اجرایی باید در رفع مشکلات توسعه ترانزیت با یکدیگر همکاری کنند و نقش وزارت امورخارجه و دیپلماسی آن در این زمینه می‌تواند دستاوردهای مثبتی داشته باشد.
وی با اشاره به جایگاه بندر گوادر پاکستان در سواحل مکران اظهارداشت: توسعه این بندر نیز برای ایران تهدید بزرگی است زیرا با حضور چین در این بندر این کشور بدون ایران به آب‌های سواحل مکران دست پیدا می‌کند. اشرفی بیان کرد: تا سال 2045 میلادی ظرفیت بندر گوادر به 400 میلیون تن افزاشی می‌یابد و چینی‌ها در این بندر 46 میلیون دلار سرمایه‌گذاری خواهند کرد و این موجب حذف تدریجی ایران از مسیر ترانزیتی کشورهای آسیای میانه خواهد شد.
مدیرکل دفتر تجاریسازی و امور تشکل‌های وزارت راه‌و‌شهرسازی یادآور شد در خط لوله انتقال گاز TAPI برای انتقال گاز ترکمنستان به افغانستان، پاکستان و هندوستان نیز موقعیت ایران در این مسیر گاز لحاظ نشده است. در ادامه مهرداد تقی‌زاده معاون حمل‌و‌نقل زیر راه‌و‌شهرسازی گفت: در صورتی که ما از خود حرکتی انجام ندهیم کشورهای رقیب و حتی همسایه‌های ما اجازه نخواهند داد توسعه ترانزیت در ایران تداوم پیدا کند.
وی افزود: خوشبختانه در ساختارهای وزارت امورخارجه کشورمان قرار است معاونت اقتصادی تشکیل شود و این می‌تواند در مذاکرات ما با کشورهای مورد نظر برای حضور ایران در مسیرهای ترانزیتی از نقاط مثبت ما خواهد بود و از طرفی شورای عالی ترابری کشور تلاش خواهد کرد با رفع موانع و مشکلات موجود همچنان شاهد توسعه ترانزیت در ایران باشیم.
اقتصاددانان سازمان تجارت جهانی انتظار دارند که امسال رشد حجم تجارت کالا در جهان نسبت به عملکرد ضعیف خود در سال ۲۰۱۶ به حالت عادی بازگردد، اما تنها در صورتی که اقتصاد جهانی آن طور که انتظار می‌رفت، بهبود یابد و دولت‌ها بسته‌های سیاستی مورد نظر WTO را اجرا کنند. با وجود چشم‌انداز تاریک ترانزیت کالا در این شرایط در صورتی که سیاست‌های سازمان تجارت جهانی توسط دولت‌ها پیگیری شود انتظار می‌رود بخشی از رشد پایین ترانزیتی ایران نیز بهبود پیدا کند.
