دولت یازدهم شاخص فلاکت را نصف کرد

این شاخص که نخستین‌بار در دهه ۱۹۶۰ میلادی توسط اقتصاددانی به نام «آرت اوکن» برای ارایه تصویری از وضعیت اقتصاد امریکا به رییس‌جمهوری وقت، لیندون جانسون معرفی شد، با محاسبه یک فرمول ساده به دست می‌آمد. در آن زمان تنها نرخ تورم سالانه هر کشور با نرخ بیکاری آن جمع می‌شد و بدین‌ترتیب شاخص فلاکت به دست می‌آمد.

با گذشت زمان اما این فرمول بارها مورد ویرایش قرار گرفت تا اینکه امروزه عدد این شاخص برای هر کشور از مجموع نرخ بیکاری، نرخ تورم و نرخ بهره وام‌ها منهای درصد تغییر سرانه تولید ناخالص داخلی به دست می‌آید. هرچه عدد (نمره) این شاخص بزرگ‌تر باشد، میزان «فلاکت» آن کشور بالاتر است.

با بررسی رابطه میان بیکاری و تورم می‌توان عملکرد اقتصادی یک سیستم را تا حدودی مورد ارزیابی قرار داد چراکه دو شاخص اشتغال و قدرت خرید نماد اصلی معیشت یک جامعه است. بررسی دوره 15 ساله این دو شاخص نشان می‌دهد نرخ بیکاری بین سال‌های 1380 تا 1394 بین 3/10 تا 2/14 درصد در نوسان بوده است که بیشترین رقم مربوط به سال 1380 با 2/14 درصد و کمترین آن مربوط به سال 1383 با 3/10 درصد است. در سال‌های 1380، 1384، 1388 و 1389 نرخ بیکاری بالاتر از نرخ تورم بوده است. از سوی دیگر بر اساس آمار ارایه شده توسط بانک مرکزی بیشترین نرخ تورم در دوره مورد بررسی مربوط به سال 1392 برابر 7/34 درصد و پایین‌ترین نرخ تورم مربوط به سال‌های 1387 و 1392 است.

شاخص فلاکت برای نخستین بار در دهه 70 میلادی توسط دو اقتصاددان مطرح شد. اما روش این دو برای محاسبه شاخص فلاکت با یکدیگر فرق داشت. آرتور اوکان از روش ساده ترکیب دو شاخص نرخ بیکاری و نرخ تورم استفاده می‌کرد که به صورت یک ترکیب خطی معمولی تهیه می‌شود. به این صورت که شاخص فلاکت مجموع دو شاخص نرخ بیکاری و نرخ تورم است. اما رابرت بارو از ترکیب دو شاخص تولید ناخالص داخلی و نرخ سود بانکی، شاخص فلاکت را تعیین می‌کرد.

برخی اقتصاددانان رابطه قوی بین شاخص فلاکت و نرخ جرم و جنایت قایل هستند و در برخی از کشورها شاخص فلاکت به عنوان یک شاخص پیش‌نگر برای نرخ جرم و جنایت شناخته می‌شود. در سال‌های 1380 تا 1394 بیشترین مقدار شاخص فلاکت سال 91 با 4/64 واحد درصد و کمترین آن مربوط به سال 1384 بوده است.

در گزارش موسسه بین‌المللی کاتو مربوط به سال 2016 با عنوان «شاخص فلاکت 2016» که در آن شاخص فلاکت 59 کشور منتشر شده است، کشور ونزوئلا با شاخص فلاکت 4/573 به عنوان مفلوک‌ترین یا غمگین‌ترین کشور جهان معرفی شده است.

در فهرست امسال کشورمان ایران با شاخص فلاکت 3/29 در جایگاه نهم قرار گرفته است و موسسه کاتو عامل عمده فزاینده شاخص فلاکت ایران را نرخ بهره وام‌ها شناسایی کرده است اما خبر خوب اینکه جایگاه ایران در این فهرست نسبت به فهرست سال گذشته دو پله بهبود یافته است. در فهرست سال گذشته ایران در جایگاه هفتم قرار گرفته بود و شاخص فلاکت آن 7/36 بود که حالا بهبودی 4/7 نمره‌ای را برای خود رقم زده است، گرچه هنوز در کل راه زیادی برای بهبود وضعیت و یافتن جایگاه مناسبی در این فهرست باقی است.

نشریه فوربس در توضیح وضعیت ایران در گزارش شاخص فلاکت نوشته دلایل این موضوع که چرا ایران در این فهرست در چنین جایگاهی ایستاده است، کاملا واضح و البته متعدد است اما فوربس از فساد اداری و ناشایستگی برخی مدیران به عنوان برخی از این عوامل یاد کرد.

امروز ارزیابی سریع و دقیق تصمیم‌ها و سیاست‌های برنامه‌ریزان و تصمیم‌سازان از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است به‌طوری که این ارزیابی می‌تواند زمان لازم را برای اجرای تغییرات و تعدیل‌های احتمالی الگوها و برنامه‌ریزی‌ها فراهم آورد و از هدر رفتن منابع و فرصت‌ها جلوگیری کند.

بر اساس محاسبه شاخص‌های مختلف در بخش‌های اقتصادی، اجتماعی، آموزش، بهداشت و... با استفاده از داده‌های آماری چنین ابزاری را فراهم کرده است. بسیاری از اوقات یک شاخص عددی اطلاعات زیادی را منعکس نمی‌کند ولی با ترکیب چند شاخص عددی می‌توان به یک نماگر ارزشمندی که انعکاس‌دهنده بخش‌هایی از وضعیت جامعه باشد؛ دست یافت.