پرنده‌های روسی در آسمان ایران پرواز خواهند کرد. خود روس‌ها به تهران نامه نوشته‌اند و گفته‌اند پرنده‌هایشان آماده پریدن هستند. سخن از «سوخو سوپرجت ١٠٠» است. هواپیمای باریک‌پیکری با گنجایش ٩٥ مسافر از خانواده سوخوی روسیه که ایرلاین‌های خصوصی ایران دست روی آن گذاشته‌اند. سرنوشت این مسافربر که حدود ٣٥ میلیون دلار قیمت دارد، برای آمدن به ایران کمی پیچیده و طولانی است.
هفت‌خان سوخو در ایران
یک| شاید نخستین حرف‌وحدیث‌های خرید این پرنده که تنها عضو غیرجنگنده خانواده «سوخو» است، حدود پنج سال پیش زده شد. دی‌ماه ١٣٩٠ علی نیکزاد، وزیر راه و شهرسازی، از اعلام آمادگی ایران برای خرید هواپیماهای سوخو از روسیه خبر داد. نیکزاد گفته بود: «چون این هواپیماها کوتاه‌برد است و با موقعیت آب‌و‌هوایی ایران سازگاری دارد و قیمت و میزان مصرف سوخت آنها مناسب است، برای ایران مناسب‌اند».
دو| پیش از توافق هسته‌ای هم شرکت سوخو خبر مذاکره با طرف‌های ایرانی را برای خرید صد فروند هواپیما داده بود اما پس از توافق هسته‌ای و مشخص‌شدن برداشته‌شدن تحریم‌های هوایی، این شرکت از چرخه رقابت حذف شد و شرکت‌های ایرانی سعی کردند سراغ خرید از شرکت‌های غربی بروند؛ در واقع به‌حاشیه‌رفتن روس‌ها به نفع دیگر رقبای غربی.
سه| پس از آن، حوادث بسیاری پیش آمد و دیگر سخنی از مسافربر روسی به میان نیامد. با آمدن دونالد ترامپ و احتمال سخت‌گیری دولت آمریکا برای فروش هواپیما به ایران، قرعه دوباره به نام سوخو افتاد. دلیل این چرخش این است که «سوپرجت ۱۰۰» از یک موتور غیرآمریکایی استفاده می‌کند؛ به همین دلیل خطوط هوایی ایران می‌توانند بدون هیچ نگرانی از موانع احتمالی دولت آینده آمریکا دست به خرید این هواپیما بزنند.
روزهای نخست آذرماه امسال معاون وزیر راه و شهرسازی، مذاکره خطوط هوایی داخلی با مسئولان شرکت هواپیمایی سوخو را بدون اشکال دانست. علی عابدزاده، رئیس سازمان هواپیمایی کشوری، در گفت‌وگو با ایسنا، درباره اینکه بحث خرید هواپیمای سوخو چقدر جدی است، گفته بود: «به‌ظاهر مسئولان سوخو مذاکراتی را برای فروش هواپیما با شرکت‌های ایرانی انجام داده‌اند که اگر توافقات نهایی انجام شود، می‌توان از هواپیمای مسافربری سوخو در ایران استفاده کرد. البته امکانات و کیفیت هواپیماها با یکدیگر برابر نیست. به‌هرحال هر برندی تقاضا و قیمت خاص خود را دارد و این تفاوت‌ها در بازار رقابتی شرایط را مشخص می‌کند و درنهایت طرفین معامله را به سمت عقد یا عدم عقد قرارداد سوق می‌دهد».
چهار| پس از آن اعلام شد پرواز‌های «شرکت هواپیمایی آسمان» که درحال حاضر هیچ پروازی به اروپا ندارد، به مقصد این قاره ممنوع شده است. این در حالی بود که برنامه خرید هواپیماهای این شرکت نشان می‌دهد آنها تنها دنبال گسترش پروازهایشان در ایران و کشورهای اطراف‌اند و چه پرواز این شرکت به اروپا ممنوع باشد یا نه، این شرکت به اروپا در آینده پروازی نخواهد داشت. این خبر را خبرگزاری رویترز به نقل از کمیسیون اروپایی منتشر کرده بود.
پنج| گام مهم بعدی آمدن یک فروند سوخو ١٠٠ به تهران و چرخیدنش در آسمان تهران بود. ٢٣ آذر ماه امسال مقصود اسعدی‌سامانی دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی از استقبال ایرلاین‌های ایرانی از هواپیمای سوخو سوپرجت ۱۰۰ خبر داده و گفته است: «شرکت سوخو، ۲۳ آذر به معرفی یکی از محصولاتش (سوپرجت ۱۰۰) در ایران پرداخت و پس از آن بیشتر ایرلاین‌ها به این محصول روسی، روی خوش نشان دادند. در این نمایش هوایی یک فروند سوخو ۱۰۰، دو پرواز مقابل نمایندگان شرکت‌های هوایی ایرانی انجام داد و پس از آن گفت‌و‌گوهایی میان نمایندگان سوخو با ایرلاین‌های ایرانی انجام شد. بیشتر شرکت‌های هواپیمایی و همچنین شرکت‌های درحال‌تأسیس، علاقه‌مند به انجام مذاکره و خرید این محصول بودند».
گویی شرکت سوخو پس از نمایش هواپیمای سوخو سوپرجت ۱۰۰ در ایران، پس از بیش از یک سال بازاریابی، توانست نخستین تفاهم‌نامه فروش هواپیمای سوپرجت ۱۰۰ را با یک شرکت ایرانی امضا کند.
شش| میانه‌های دی‌ماه درحالی‌که اعلام شده بود سه شرکت خصوصی در ایران به خرید جت‌های مسافربری سوخو تمایل دارند و یک شرکت هم با سوخو به توافق رسیده است، نقص فنی در این جت‌ها، سبب شد دو شرکت آئروفلوت روسیه و اینترجت مکزیک، پرواز این هواپیماها را متوقف کنند. پس از این اتفاق احتمال خرید این هواپیما از سوی شرکت‌های ایرانی در هاله‌ای از ابهام فرو رفت. گزارش شرکت IrAero دلیل زمین‌گیرشدن هواپیمای مسافربری سوخو ۱۰۰ را خستگی فلز به‌کاررفته در قسمت دم این هواپیما اعلام کرد و قرار شد این مسئله از سوی اداره حمل‌ونقل هوایی روسیه بررسی شود.
هفت| حالا دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی با اشاره به نامه‌نگاری سوخو با ایران گفته است: این شرکت اعلام کرده ایرادهای هواپیمای سوخو ۱۰۰ برطرف شده و این هواپیما گواهینامه تداوم صلاحیت پرواز را دریافت کرده است. به گزارش مهر، مقصود اسعدی‌سامانی گفته است: با توجه به ابراز علاقه برخی شرکت‌های هواپیمایی برای امضای قرارداد با شرکت سوخو، این شرکت در نامه‌ای به انجمن شرکت‌های هواپیمایی اعلام کرد ایرادهای هواپیمای سوخو ۱۰۰ برطرف شده است.
با وجود اینکه همه حرف و حدیث‌ها حکایت از این داشت که نقص فنی، دلیل اصلی نیامدن سوخو ١٠٠ به ایران بوده است، اسدالله عسگراولادی، رئیس اتاق بازرگانی ایران و روسیه و چین به «شرق» گفته بود: «ما حاضر شدیم طیاره‌های سوخو را از روس‌ها بخریم. اما به ما نفروختند و بهانه گرفتند. ما واقعا می‌خواستیم بخریم، اما به ما ندادند... روس‌ها درحال‌حاضر در ایران سرمایه‌گذاری ندارند و علاقه‌ای هم ندارند. روس‌ها می‌خواهند ما سرمایه‌گذاری کنیم. روس‌ها این توقع را از ما دارند». حالا هم نامه‌نگاری آنها حکایت از آن دارد که همچنان به پریدن هواپیماهایشان در ایران علاقه دارند.
معمای اُفَک
حالا با این همه باید دید که نظر دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (OFAC) درباره این خرید و فروش چیست. اسعدی‌سامانی، می‌گوید: شرکت سوخو در حال پیگیری دریافت مجوز اُفک برای حضور در بازار صنعت هوایی ایران است تا از این راه بتواند با شرکت‌های هواپیمایی درخواست‌کننده ایرانی، امکان همکاری داشته باشد. دبیر انجمن شرکت‌های هواپیمایی توضیح داده که حضور هواپیمای سوخو ۱۰۰ در بازار ایران وابسته به تأیید صلاحیت پروازی این هواپیما از سوی سازمان هواپیمایی کشورمان و همچنین دریافت مجوز از اُفک است. او گفت: اگرچه مواضع ترامپ در قبال ایران سختگیرانه بوده است اما قراردادهای «ایرباس» و «بویینگ» براساس روال گذشته ادامه پیدا کرده و مشکلی در این زمینه ایجاد نشده است، بنابراین امکان دریافت مجوز اُفک برای سوخو وجود دارد. او ادامه داده است: دو شرکت خصوصی تمایل به اجاره هواپیمای سوخو ۱۰۰ را دارند زیرا شناخت کافی از این هواپیما وجود ندارد و محک فعالیت این هواپیما در شرایط آب‌و‌هوایی ایران لازم است. ایرلاین‌ها برای آغاز همکاری ترجیح می‌دهند قراردادی به شکل اجاره با شرکت سوخو امضا کنند و پس از شناخت قابلیت‌های این هواپیما برای خرید تصمیم‌گیری کنند.
با این‌همه گرچه این شرکت تأییدیه فنی را دریافت کرده است اما این احتمال وجود دارد که ایرلاین‌های ایرانی رغبت گذشته را برای همکاری با این شرکت نداشته باشند. با این همه رضا جعفرزاده، سخنگوی سازمان هواپیمایی کشوری می‌گوید: اگر ایرلاین‌های خصوصی، سوخو ١٠٠ را انتخاب کنند و مراحل مذاکره، بررسی و... را انجام دهند، سازمان هواپیمایی کشوری مراحل نهایی کارشناسی تداوم صلاحیت این پرنده را برای ثبت تابعیت ایران انجام خواهد داد. این روال عادی توسعه ناوگان هوایی است که همواره انجام می‌شود. او درباره زمان آمدن سوخوهای مسافربر باریک‌پیکر به ایران می‌گوید: نمی‌توان و درست نیست که زمانی برای آمدن آنها اعلام کرد؛ چراکه همه این روند به نوع رفتار و شیوه مذاکره شرکت‌های هواپیمایی ربط دارد. ممکن است خیلی زود این اتفاق رخ دهد و ممکن است زمان بیشتری ببرد. جعفرزاده توضیح می‌دهد: ١٥ شرکت در ساخت این هواپیما دخیل هستند و بعید به نظر می‌رسد افک مشکلی با آمدن این پرنده به ایران داشته باشد؛ قراردادهای بویینگ و ایرباس هم مانند روندی که پیش از آمدن ترامپ در نظر گرفته شده بود، به پایتخت آمدند.
او درباره اینکه روس‌ها نمی‌خواستند سوخوهای١٠٠ را به ایران بفروشند، می‌گوید: به گمان من نیامدن این هواپیماها تاکنون به دلیل رفع مشکل این هواپیما بوده است. اگر نمی‌خواستند با ما همکاری کنند، چرا باید به ما نامه می‌نوشتند تا محصولشان را معرفی کنند و بگویند ما مشکل را برطرف کرده‌ایم؟ به گمان من این دو موضوع با هم تناقض دارند. این شبهه‌ها درست نیست.
منبع: شرق
