کدخدایی: اگر مشکل با کنار رفتن ما حل می‌شود ما آماده ایم/ در هیچ کجای دنیا برای سیاستمداران محدودیت سنی نمی‌گذارند

به گزارش جماران، عباسعلی کدخدایی که صبح امروز به مناسبت روز قانون اساسی در برنامه تلویزیونی حالا خورشید حاضر شده بود، در پاسخ به سوال مجری برنامه مبنی بر اینکه بازخورد دریافتی شما از برنامه خوب بدون تعارف چه بود؟ با طنز اظهار کرد: ترجیح من این بود که دوستان دیگری بیایند و پاسخگو باشند. کم کم ما هم داریم مثل شما می‌شویم و در همه برنامه‌ها هستیم. در رابطه با سوالی که پرسیدید واقعیت این است باید به نظرات همه اقشار مردم خصوصا نسل جوان مطالبه‌گر پاسخگو باشیم فارغ از اینکه چه گرایش و نظری داشته باشند یا آن را قبول کنند و قبول نکنند. ما باید به عنوان مسئولین کشور در هر جایی که هستیم پاسخگو باشیم. این بحث دو فایده دارد یکی اینکه اگر واقعا سوال و ابهامی باشد برای افراد برطرف شود و دوم اینکه ما هم از مردم و جوانانمان یاد می‌گیریم. اگر اشتباه کردیم جوانی که مقابل ما نشست آن را گوشزد می کند و به من تلنگری می خورد که نکن، فلانجا من اشتباه کردم و بروم و آن را اصلاح کنم.

رشیدپور مجری برنامه پرسید: تا حالا به نتیجه رسیدید که اشتباه می‌کنید؟

کدخدایی پاسخ داد: دلیل اینکه کمتر در حوزه اجرایی هستیم و کار ما یک کار شورایی است و نتیجه نهایی حاصل جمع رأیی است که از شورا استخراج می‌شود معمولا کمتر در این زمینه‌ها چنین وضعیتی هست ولی بله گاهی اوقات ممکن است در بحث انتخابات و قوانین وجود داشته باشد یا حداقل فکر کنیم اگر روش دیگری داشتیم بهتر بود یا مطلب را به گونه دیگری اگر مطرح می‌کردیم اقبال بیشتری می‌شد. البته در نشست‌های خبری معمولا همه رسانه‌ها و خبرنگارها حضور دارند و راحت سوالات خود را می‌پرسند. رسانه‌ها پل ارتباطی بین مردم و مسئولین هستند.

مجری برنامه در رابطه با رای بالای اصلاح طلبان به کدخدایی پرسید که او در این باره اظهار کرد: مجلس ممکن است اعتراض کند و بگویند ما اصلاح طلب نیستیم. همیشه عرض کردم به عنوان یک حقوقدان وظیفه داریم بر اساس معیارهای حقوقی و قانونی حرکت کنیم. نمی‌توانیم براساس معیارهای سیاسی حرکت کنیم. در جایی مطرح کردم شورای نگهبان یک باشگاه سیاسی نیست که بخواهد اظهار نظر سیاسی کند. چون وظیفه حقوقی داریم ناچاریم حرف همه را بشنویم و در همان چارچوب و معیارهای قانون اساسی و قانون عادی حرکت کنیم. تلاش کردم ارتباطم با همه اقشار همین گونه باشد. از دوستانمان نماینده اصلاح طلب و اصولگرا که در مجلس هستند در مجلس با همه ارتباط دارم و رفت و آمد دوستانه و کاری داریم. اگر کاری داشته باشند. بدون مانع به شورا می آیند یا من به مجلس می روم. معمولا یکشنبه‌ها به مجلس می‌روم در حالی که کار خاصی ندارم و نظراتشان را می‌شنوم و بیشتر در دسترس قرار می گیریم.

قائم مقام دبیر شورای نگهبان، در پاسخ به سوالی مبنی بر اینکه قانون اساسی را چه کسانی نوشتند و اینکه می گویند قانون مدرنی است درست است؟ یا مانور تبلیغاتی است؟ خاطرنشان کرد: قانون اساسی در کشورهای مختلف خیلی سابقه طولانی ندارد. به عنوان یک میثاق ملی و منشور برابری و برادری بین مردم جامعه، عقل بشری به این رسیده است که مشترکات خود را اعلام و حول آن مشترکات جامعه خود را اداره کنیم. گاهی قانون اساسی مانند قانون اساسی ما نوشته شده است و در غالب 177 اصل است و یا مانند قانون اساسی امریکا و ژاپن و جای دیگر الزاما قانون اساسی نانوشته است ولی قانون اساسی دارد پس مهم توافق برسر مشترکات است.  در ایران، تجربه قانون اساسی مشروطه را داریم که در دوره مظفرالدین شاه و انتخابات مجلس بود که ظرف یک سال به آن متمم اضافه شد. و در دوره رضا خان تغییراتی داشت ولی هیچگاه به اجرا در نیامد و چیزی به عنوان قانون اساسی نداشتیم.

وی افزود: طعم قانون اساسی را پس از انقلاب و با پیروزی انقلاب چشیدیم. زمانی که حضرت امام در روزهای منتهی به انقلاب به مهندس بازرگان حکمی را ابلاغ کردند که اولا همه پرسی کنید مردم کدامیک از این نظام ها را می خواهند خیلی مهم است. در کشورهای دیگری که انقلاب می شود و تحولات اساسی صورت می گیرد معمولا انتخاب نوع نظام و تصویب قانون اساسی را برای زمانی می گذارند که یک نظام استقرار پیدا کند و بعد سراغ این کار می‌روند. امام قبل از پیروزی انقلاب به مهندس بازرگان حکم می‌دهند برای نوع نظام همه پرسی برگزار شود بعد مجلس موسسان برای تدوین قانون اساسی تشکیل شود و بعد سراغ تشکیل مجلس شورای ملی برود. این خیلی در جامعه ما ارزش محسوب می شود.

کدخدایی، گقت: جایی شنیدم ولی نمی دانم درست است یا نه چون سند آن را ندیدم؛ یکی از نزدیکان امام جایی نقل کرده بودند که آن زمان مشخص بود همه مردم یک نظام اسلامی می خواهند و به امام پیشنهاد شده بود وقتی همه مردم شما را قبول دارند هر چه شما بگویید مردم قبول می‌کنند که امام فرموده بودند نه! همه پرسی انجام شود و مردم اعلام کنند که چه نظامی را می‌خواهند که همه پرسی 12 فروردین برگزار شد و بعد هم انتخابات مجلس موسسان که بعدها عنوانش مجلس خبرگان قانون اساسی شد و افراد بزرگی در آن شرکت داشتند. مرحوم شهید بهشتی شناخته‌تر هستند ولی افرادی که گاهی هم مردم نمی‌دانند مانند آیت الله مکارم شیرازی، حضرت آیت الله صافی و آیت الله سبحانی و افراد بسیار برجسته ای در این مجلس خبرگان قانون اساسی حضور داشتند.

رشیدپور پرسید: غیر از مراجع عظام تقلید، چهره های شاخص سیاسی هم در این جمع حضور داشتند؟

عضو حقوقدان شورای نگهبان، بیان کرد: مرحوم شهید آیت، بنی صدر و دیگر افراد و حتی اقلیت‌های دینی مانند ارامنه و کلیمی‌ها حضور داشتند.جامعه ایران جامعه‌ای بود که اقوام و اقلیت‌های مختلف داشت و همه مشارکت داشتند. در تدوین پیش نویس قانون اساسی که تهیه شده بود دکتر حبیبی و اساتید حقوق نقش داشتند. آن زمان ما در کوی دانشجوی دانشگاه تهران می نشستیم و بحث می کردیم. حتی گروه‌ها و احزاب چپ هم فعالیت می‌کردند چون متن قانون اساسی در اختیار همه قرار گرفته بود و رسانه و روزنامه مثل الان نبود ولی منتشر شده بود. هر روز تجمعات دانشجویی و جلسات بحث و گفت و گو پیرامون قانون اساسی وجود داشت ولی قانون اساسی در مسیر شکل گیری یک موضوعی بود که همه مردم زمان تصویب آن را لمس می کردند و حس می کردند قانون اساسی یعنی چه؟ تک تک اصول و تمام مذاکرات توسط تلویزیون پخش می شد. در روزنامه ها و دانشگاه ها بحث بود و مردم نسبت به پیش نویسی که توسط مجلس موسسان در حال تصویب بود آگاه بودند.

رشید پور خطاب به کدخدایی گفت: آن زمان ما مردم را فعال تر می دیدیم و تعامل بهتر بود.

وی افزود: نمی‌دانم شاید بخاطر سن افراد و مسئولین بود یا فضای آن زمان و اینکه تازگی داشت تعاملات بیشتری را به همراه داشت. اما باید بدانیم حضرت امام تعبیری دارند که می فرمایند مردم ولی نعمت جامعه هستند که نکته بسیار مهم و ارزشمندی است. امام اعتقاد داشتند نه اینکه خدای ناگرده برای تبلیغات و صورت سازی چنین مطالبی را بگویند و به مردم اعتقاد و اعتماد داشتند به همین دلیل مردم هم به امام هیچ شک و شبهه‌ای نداشتند و کافی بود امام مطلبی را بفرمایند و مردم هم حمایت کنند. از لحاظ ساختاری هم دستور حضرت امام زمان پیروزی انقلاب بود در حالیکه که هیچ کشوری این کار را نمی‌کند. ما با وجود تهدیدهای خارجی و نا آرامی مرزها و اینکه کشورهای منطقه برایمان شاخ و شانه می‌کشیدند برای اولین بار مسئولین و حضرت امام برقانون گرایی تاکید کردند و خیلی از بزرگان دلسوزانه می گفتند که قانون اساسی را چند سال آینده تدوین کنیم امام می فرمودند نه الان باید این تدوین شود و نهایتا باز هم برای قانون اساسی همه پرسی انجام شد یعنی مردمی که مجلس خبرگان را انتخاب کردند و به نظام رای دادند دوباره از آنها پرسیده شود قانون اساسی را قابل دارید یا ندارید. خیلی ارزشمند است. در کشورهای دگیر مجلس وسسان خودش تایید و تصویب می کند و تمام می شود ولی جمهوری اسلامی ایران در سال اول پیروری انقلاب قانون اساسی را اینگونه تصویب می کند.

مجری برنامه از کدخدایی، پرسید برای اینکه نسل جوان این مطلب را بهتر درک کند بفرمایید امروز دقیقا سالگرد چه اتفاقی است؟ از شما می پرسم پس از 40 سال چقدر به قانون اساسی وفادار ماندیم؟

کدخدایی پاسخ داد: تصویب قانون اساسی در مجلس خبرگان قانون اساسی. اصولا نسبت به همه قوانین وقتی تصویب می‌شود انتظار این است که به اجرا در بیاید ولی تجربه نشان داده برخی قوانین در طول اجرا یا به دلایل مختلف اجرا نمی‌شوند یا ممکن است انحرافی از آنها حاصل شود. اگر اجرا نمی شود باید دید مشکل چیست؟ آیا مشکل اقتضائات اجتماعی است؟ برای مثال کشوری که ممکن است درگیر جنگ باشد نتواند همه حقوق و امتیازاتی که قانون اساسی در نظر گرفته برای مردم فراهم کند. شرایط اقتصادی سخت می شود و نتواند وعده‌های داده شده در قانون اساسی برای اشتغال و مسکن و رفاه را تامین کند.

وی، اضافه کرد: گاهی اوقات ممکن است عامدا مسئولین یکی یا برخی از اصول را اجرا نکنند که آنجا نهاد پاسدار قانون اساسی و نظارت‌های مختلف باید به میدان بیایند. از مسئول اجرایی و دست اندرکاران توضیح بخواهند چرا آن اصل اجرا نمی‌شود. گاهی اوقات ممکن است تفسیر مختلفی وجود داشته باشد. انحراف از اینجا شروع می شود. به همین دلیل همه قوانین اساسی مرجع تفسیری را درنظر گرفتند. در قانون اساسی امریکا ممکن است مصوبه ای تصویب شود کسی اعتراض کند که مغایر فلان اصل قانون اساسی است باید به دیوان عالی کشور برود تا مغایرت داشتن و نداشتن بررسی شود. در برخی کشورها مانند ما نظارت پیشینی داریم که شورای نگهبان، شورای قانون اساسی یا دادگاه‌های قانون اساسی معمولا اینگونه عمل می‌کنند که مصوبه‌ای که وضع شده است را اول باید با قانون اساسی منطبق کنند سپس در مسیر اجرا قرار می‌گیرد. پس باید تفکیک قایل شد که اگر خدای ناکرده انحرافی از قانون اساسی وجود دارد یا اجرا نمی‌شود اجرا نشدنش منوط به اتفاقات اجتماعی، سیاسی و اقتصادی و .. است یا مشکلات دیگری داریم.

رشیدپور، گفت: مردم اصلا به حقوق خود در قانون اساسی واقف نیستند. مردم حقوقی بر گردن حاکمیت دارند که وظیفه من و امثال من است که این حقوق را به مردم یادآوری کنیم.

سخنگوی شورای نگهبان تاکید کرد: اصولا ما در آموزش قانون اساسی و آموزش عمومی خود بسیار عقب هستیم. در واقع کوتاهی کردیم. اسناد بالادستی و قوانین مهم در کشورهای مختلف از سنین پایین آموزش داده می شوند تا سنین بالا. ما در مورد قانون اساسی و سایر قوانین کجا چنین آموزشی داشتیم؟

کدخدایی در پاسخ به این سوال که در مورد cft دقیقا ایراد شما به این لایحه چیست؟ بسیاری از نمایندگان اصرار دارند این لایحه منطبق با منافع ملی است اما شورای نگهبان مغایر با قانون اساسی تشخیص می دهد، بیان کرد: شورای نگهبان ایراداتی داشت و مجلس اصلاح کرد و حالا مسیر دیگری دارد که در مجمع تشخیص مصلحت است.  cft هم مانند بقیه مصوبات بود و شورای نگهبان هیچ نگاه سیاسی نداشت. عده‌ای می‌گویند این مغایر با منافع ملی است و عده‌ای می‌گویند نه موافق منافع ملی است. ما وظیفه‌مان در شورای نگهبان این است که اگر مغایرت با قانون اساسی و شرع مقدس وجود دارد اعلام کنیم. هر حرفی هم می‌خواهیم بزنیم باید در این چارچوب اعلام کنیم. هر مصوبه‌ای چه cft، چه مصوبه‌ای مربوط به بازنشستگی و ... اگر مغایرت داشته باشد و اعلام نکنیم شما از ما می‌پرسید چرا وظیفه خود را انجام ندادید.

مجری برنامه در واکنش به سخنان کدخدایی گفت: ذهن یک جوان به این سمت می رود که برای مثال جملاتی مانند قانون بارزه با تامین منابع مالی تروریسم خیلی جملات قشنگی است، ودر مجلس تصویب شدند و شورای نگهبان این دو جمله مثبت را با چه چیز شرعی و قانونی مغایر تشخیص می‌دهد؟

عضو حقوقدان شورای نگهبان پاسخ داد:  در لایحه cft برای مثال در جایی اعلام شده که شما نمی توانید خود را در شرایط خاصی استثنا کنید که ما در حقوق به حق شرط یا تحفظ از آن یاد می کنیم. وقتی ما در مجلس در یک ماده واحده چندین مورد شرط قرار می دهیم و اعلام می کنیم، سوالمان از مجلس این است که آیا اینها با هم منطبق است؟ و مرجع کنواسیون اینها را از شما می پذیرد؟ یا برای مثال در رابطه با آی سی جِی در جایی اجازه داده حق شرط گذاشته شود ما هم پذیرفتیم. این بار هم که به کمیسیون مجلس رفتم اعلام کردم برخی از ایرادات قابل اصلاح است. برخی از اینها هم مانند استرداد مجرمین و معاضدت های قضایی از قدیم فقهای شورای نگهبان ایراد داشتند و به مجمع می رفت. مهم این است همه نهادها وظیفه قانونی خود را انجام دهند. اگر منطبق با منافع ملی است مرجع دیگری به نام مجمع تشخیص مصلحت که برای این کار است را داریم که اگر شورای نگهبان براساس چارچوب موازین خود مصوبه ای را مغایر دانست ولی منافع ملی ایجاب می کند تصویب شود به مجمع اراسال می شود و مجمع تشخیص مصلحت نظر می دهد.

رشید پور پرسید: پس راه مناسب را عبور از مجمع تشخیص مصلحت می‌دانید؟

وی پاسخ داد: بله. اگر در مجمع تشخیص مصلحت، تشخیص داده شد که منطبق با مصالح ما است این مصوبه هم تصویب خواهد شد.

مجری، گفت: آن زمان شورای نگهبان قانونا نمی‌تواند موضعی داشته باشد.

کدخدایی گفت: شورای نگهبان تبعیت می‌کند. ما حدود 150 مصوبه داریم که شورای نگهبان ایراد گرفته و مجمع بنابر مصلحت آن را تایید کرده است.