به گزارش ایرنا، امروز موضوع آب یکی از اولویت های جدی کشور است اگرچه از قدیم هم به دلیل اینکه کشور در منطقه خشک و نیمه خشک جهان واقع شده بود اما آب از ارزش خاصی برخوردار بوده است و نقش مهمی در توسعه کشاورزی و صنعت داشته است و وجود قنوات با عمق بیش از 300 متر از هزاران سال پیش مبین توجه نیاکان از بهره برداری آب بوده است.
کارشناسان رشد و توزیع نامتناسب جمعیت، کشاورزی سنتی ، سوء مدیریت ، توسعه نامتوازن اجتماعی و اقتصادی، بارگذاری غیر اصولی و نبود برنامه ریزی علمی را از جمله چالشهای فراروی منابع آبی در کشور و حوزه زاینده رود بر شمردند.
حوضه آبریز زاینده رود دارای 26 هزار و 917 کیلومتر مربع است که 92.9 درصد آن در استان اصفهان و 7.1 درصد در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد.
همچنین سه میلیون و 890 هزار و 188 نفر، جمعیت ساکن در استان اصفهان ( 87 درصد شهری و 13 روستای) را تشکیل می دهند و جمعیت این حوضه در استان چهارمحال و بختیاری 88 هزار و 172 نفر است که 47 درصد از آن را شهری و 53 درصد را روستائیان تشکیل می دهند.
اکنون از یکهزار و 400 میلیون مترمکعب حجم سد زاینده رود تنها 135 میلیون مترمکعب یعنی 9 درصد آن آب دارد، همچنین علاوه بر طرح هایی که برای احیای زاینده رود مطرح شده اما تغییرات اقلیم و نیز کمبود بارش ها احیای این رودخانه را با مشکلاتی مواجه کرده است.
صاحبنظران بر این باورند توزیع پایدار و عادلانه آب در حوضه آبریز زاینده رود با توجه به توسعه اقتصادی و اجتماعی همواره چالشی اساسی بوده، به همین دلیل قواعد تخصیص برای منابع با ارزش آب حوضه زاینده رود حدود 500 سال پیش توسعه یافته که به احتمال زیاد اولین قواعد از این نوع در ایران است.
این قواعد تخصیص به حکیم و دانشمند معروف شیخ بهایی منسوب شده و هدف آن توزیع آب رودخانه میان مناطق مختلف کشاورزی در حوضه آبریز بود.
به باور کارشناسان امر افزایش آگاهی از محدودیت های منابع آب حوضه زاینده رود و اهمیت آب در توسعه پایدار، ضرورت تغییر رویکرد از تفکر بخشی نگر در مدیریت منابع آب به یک تفکر جامع، پایدار و بهم پیوسته است.
در همین ارتباط ، طرح مدیریت یکپارچه منابع آب زاینده رود به سفارش وزارت نیرو، با همکاری دانشگاه صنعتی اصفهان و با حمایت وزارت آموزش عالی کشور آلمان انجام گرفته است، پژوهشگران آلمانی در هشت سال تحقیقات جامع، طراحی را برای مدیریت یکپارچه زاینده رود منابع آبی تدوین و ارائه و تدوین کرده است.
مدیریت پکپارچه منابع آب ( IWRM) بر اساس تعریف شبکه مشارکت جهانی آب (GWP) فرآیندی است که توسعه هماهنگ و مدیریت آب، زمین و منابع مربوطه را به منظور به حداکثر رساندن رفاه اقتصادی و اجتماعی به صورت عادلانه بدون به خطر انداختن پایداری اکوسیستم های حیاتی، افزایش می دهد.
وزارت علوم و تحقیقات دولت فدرال آلمان (BMBF) حامی تحقیقات در راستای توسعه پایدار و حل چالش های جهانی نظیر تغییرات اقلیمی و کمبود آب است و بنابراین پشتیبانی مالی پروژه های مدیریت یکپارچه منابع آب ( IWRM) از اولویت های این وزارتخانه محسوب می شود.
شرکت INTER3 مدیریت و هماهنگی این طرح را در آلمان بر عهده داشته است و پس از مذاکره با وزارت نیرو ، تصمیم بر آن شد که شرکت آب منطقه ای اصفهان بعنوان هماهنگ کننده ایرانی طرح شود و ذینفعان اصلی نیز برای همکاری در این طرح دعوت شوند.
مراحل اجرای این پروژه در تفاهم نامه ای مطابق با سه دوره پشتیبانی مالی توسط وزارت علوم و تحقیقات دولت فدرال آلمان در سال 89 امضا شد و برنامه ریزی کل طرح شامل سه مرحله بررسی خصوصیات کلی حوضه و جمع آوری آمار و اطلاعات و تهیه ابزار مدیریتی آب، توسعه راهبردها، تجهیزات و اجرای طرح، ارائه و تعمیم نتایج انجام شد.

**تعامل بین ایران و آلمان برای حل معضل زاینده رود
رییس هیات آلمانی طرح مدیریت یکپارچه منابع آب زاینده رود با بیان اینکه ورود سیاستگذاران به موضوع آب الزامی است گفت: با توجه به نگرانی های آبی موجود نه تنها در ابعاد کوچک بلکه در ابعاد بزرگ باید شاهد ورود سیاستگذاران به این موضوع باشیم.
شهروز مهاجری افزود: حدود هشت سال این پروژه آغاز شده و در اولین قدم از سال 2010 تا 2015 بر روی سه حوزه از جمله آشنایی با بستر رودخانه، جمع آوری دیتا و گردآوری ایده ها و تفکرات با کارشناسان ایرانی تمرکز کردیم تا چگونگی آغاز آن در منطقه مشخص شود.
وی توسعه یکپارچه در حوزه اقتصادی، منابع مرتبط و زمین های کشاورزی حاشیه زاینده رود را از جمله اهداف این طرح برشمرد و بیان کرد: همچنین حوزه اقتصادی، زیست محیطی، رفاه و تعامل و نیز در نظر گرفتن اکوسیستم ها از دیگر مباحث مورد بحث این طرح است.
رییس هیات آلمانی این طرح خاطرنشان کرد: از نگاه ما آب اِلمانی برای تعامل و ارتباط طرفین است نه برای جنگ و جدایی زیرا با این دیدگاه مدیریت یکپارچه منابع آب زاینده رود امکان پذیر است.
وی مشارکت و در نظر گرفتن ظرفیت ها و همکاری را لازمه حل معضلات آبی دانست و گفت: استفاده از فناوری های نوین آلمان و آزمایش آن ها در ایران و آماده سازی نیروها با استفاده از موقعیت های دستگاه ها در دستور کار است.
به تاکید برخی از کارشناسان برای احیای زاینده رود باید از ایده های جدید دیگر کشورها هم استفاده کرد تا شاید این معضل و بحران جدی در فلات مرکزی رفع شود.

** حرکت به سمت مدیریت یکپارچه منابع آب در ایران ضروری است
مسوول بخش آب وزارت علوم و ‌تحقیقات آلمان گفت: مدیریت منابع آب در ایران با چالش هایی مواجه است و باید به سمت مدیریت یکپارچه در این بخش حرکت کرد، همچنین لازم است بسته های حمایتی برای یکپارچه کردن مدیریت منابع آب، تعریف و به اشتراک گذاشته شود.
'کریستین الک' با اشاره به طرح مدیریت یکپارچه منابع آب زاینده رود افزود: طرح ایران، یکی از موفق ترین برنامه هایی است که در مرحله دوم هم دنبال خواهد شد، همچنین وزارت انرژی آلمان در طرح ایران سرمایه گذاری کرده است.
وی با بیان اینکه آینده این طرح برای آلمان از اهمیت ویژه ای برخوردار است، تصریح کرد: همکاری دو جانبه و سرمایه گذاری 6 میلیون یورویی توسط وزارت علوم و تحقیقات آلمان برای این طرح صورت گرفته است.
مسوول بخش آب وزارت علوم و تحقیقات آلمان اظهار داشت: بر اساس اعلام سازمان ملل متحد، تا سال 2050میلادی تقاضای مردم برای آب تا 55 درصد افزایش می یابد.
به گفته وی و براساس افزایش تقاضای آب، در بسیاری از نقاط جهان آب پاک با کمبود همراه خواهد بود، گفت: نگرانی هایی درباره آب در آلمان هم وجود دارد.
وی معتقد است، کیفیت آب رودخانه ها افت پیدا کرد، افزود: 97 درصد آب ها در آلمان در شرایط زیست محیطی مناسبی قرار ندارد، همچنین در سال جاری تابستان خیلی خشکی را در آلمان پشت سر گذاشتیم که نشان دهنده احتمال کمبود آب در این کشور است.
'الک' با بیان اینکه سالانه 300 میلیون یورو صرف حمایت از علم و دانش در وزارت علوم و تحقیقات آلمان می شود، افزود: در حوزه بین المللی می توانیم همکاری مشترکی با وزارت علوم ایران داشته باشیم به طوری که یک ‌مرکز آموزشی مشترک بین این 2 کشور در روزهای آینده راه اندازی می شود.

** ذینفعان بسیاری در موضوع آب دخیل هستند
مدیرعامل آب منطقه ای اصفهان با بیان اینکه امروز آب مشکل اساسی و معضل اصلی کشور ما محسوب می شود، گفت: ذینفعان بسیاری در موضوع آب دخیل هستند که مدیریت یکپارچه بر این اساس بوجود آمده و انتظار داشتن از یک دستگاه برای حل مشکلات آب، توقعی بیهوده است.
مسعود میرمحمد صادقی بیان کرد: در کشور ما هنوز درگیری هایی بر سر آب وجود دارد، تصریح کرد: طرح مدیریت یکپارچه منابع آب زاینده رود گامی است که ما را از تنازع به سمت گفت و گو پیش می برد.
متخصصان آلمانی این طرح فقط می توانند از این فرآیند حمایت کنند زیرا تمام تصمیم گیری ها در منطقه باید توسط متخصصان ایرانی اتخاذ شود و تیم آلمانی با داشتن تجارب جهانی فقط می توانند بعنوان میانجی بی طرف، در میان گروه های رقیب ایفای نقش کنند.
با توجه به این که زمان ایجاد چشم انداز مشترک، تعریف راهکارهای لازم برای رسیدن به موفقیت، اجرای راهکارهای گام به گام و ارزیابی اثرهای آنها فرا رسیده است اما ایجاد سازمان حوضه آبریز نیز بدون شک گامی مهم در راستای هم اندیشی و اقدام مشترک است.
کارشناسان معتقدند نتایج و پیشرفت های به دست آمده در چارچوب این طرح می تواند نقش مهمی را در این راستا ایفا کند که ایجاد یک پایگاه داده برای مدیریت منابع آب حوضه، توسعه بیشتر ابزار مدیریتی آب بعنوان یک سیستم پشتیبان تصمیم گیری، راهبرد هایی برای تحول در بخش کشاورزی در حوضه، ایجاد مرکز آموزش عالی ایران- آلمان و حتی راهکارهای ساده دیگری از جمله بهینه سازی تصفیه پساب و استفاده مجدد از آن را در برمی گیرد.
بطور قطع مفهوم مدیریت یکپارچه منابع آب، ابزار و راهکارها و قطعات منفرد یک پازل بزرگ است که با تعامل مقام های تصمیم گیر تکمیل می شود.
حوضه آبریز زاینده رود در سالیان اخیر با بحران جدی آب دست به گریبان بوده که آثار آن را می توان درخشک شدن رودخانه زاینده رود و تالاب گاوخونی، کاهش منابع آب زیرزمینی، فرونشست زمین، کاهش کیفیت آب، خسارت به بخش کشاورزی و تخریب اکوسیستم مشاهده کرد.
رودخانه زاینده رود بعنوان محور اساسی توسعه انسانی در مرکز کشور، به دلیل فشار گسترده بخش های کشاورزی، صنایع و توسعه شهری، به رودخانه ای فصلی تبدیل شده و تالاب گاوخونی هم بطور کامل خشک شده است.
در دهه های گذشته جمعیت حوضه زاینده رود افزایش قابل توجهی داشته، بطوری که در نیم قرن اخیر جمعیت این حوضه بیش از سه برابر شده و این افزایش جمعیت پیامدهای مختلف اجتماعی و اقتصادی را بدنبال داشته است.
روند رو به رشد جمعیت حوضه از یک سو و محدودیت منابع آب از سوی دیگر، موجب شده تا سرانه آب تجدید پذیر حوضه به کمتر از یک هزار متر مکعب ( تنها کمی بالاتر از آستانه کمبود آب) کاهش یابد. این در حالیست که سرانه آب تجدید پذیر کشور نیز به کمتر از یک هزار و 700 متر مکعب به ازای هر نفر کاهش یافته است.
زاینده رود به طول بیش از 360 کیلومتر بزرگترین رودخانه منطقه مرکزی ایران از کوه‌ های زاگرس مرکزی سرچشمه می گیرد و در نهایت به تالاب بین المللی گاوخونی در شرق اصفهان می‌ ریزد.
این رودخانه در یک دهه اخیر بدلیل خشکسالی و کمبود منابع آبی به رودخانه فصلی تبدیل شده و در بیشتر ماه های سال در سطح استان اصفهان خشک است که این موضوع مشکلات بسیاری را برای بخش های مختلف از جمله کشاورزی و محیط زیست بوجود آورده است.
7150/6026/7150
انتهای پیام
این مطلب برایم مفید است
0 نفر این پست را پسندیده اند

موضوعات داغ

نظرات و دیدگاه ها

مسئولیت نوشته ها بر عهده نویسندگان آنهاست و انتشار آن به معنی تایید این نظرات نیست.