قرنهاست که مردم اردبیل به خاطر عشق و علاقه ای که به اهل بیت و به خصوص امام حسین (ع) ، حضرت ابوالفضل العباس (ع) و سایر شهیدان کربلا دارند به شکل های گوناگون عزاداری می کنند و حرکت دسته های عزاداری در کوچه و بازاریکی از آنهاست.
پیشینه این مراسم که در زبان محلی و ترکی به بازارا چیخدی (رهسپار بازار شدن) موسوم است به چند صد سال قبل باز می گردد.
در این مراسم دسته های عزاداری محله ها و مساجد گوناگون واقع در محدوده شهر و نیز روستاهای نزدیک هرکدام در روزهای خاص از دهه اول محرم به نوبت عازم کوچه و بازار می شوند.
عزادارانی که در مراسم سنتی بازارا چیخدی شرکت می کنند اغلب به شکل دسته جمعی اشعاری را از شاعران مرثیه سرا و آیینی این منطقه با آهنگ جوشی و حماسی خاص درحال سینه زنی ترنم می کنند که تماشای آن شور معنوی خاصی را در دل و روان هر رهگذری باعث می شود.
دیار اردبیل شاعران مرثیه پرداز فراوانی را در طول قرنها پرورانده است که از مشهورترین آنها مرحوم عباسقلی یحیوی ملقب به تاج الشعراست که اشعارش بیش از سروده های دیگر شاعران آیینی در این مراسم سنتی بر زبان عزاداران تکرار می شود.
ازجمله :
' حسین پاینده ائتدی الصلاتی ؛ حسیندن اولدو اسلامین نجاتی - حسین غرق بلا سیماسی خندان ؛ حسین حیرتده قویدی کائناتی '
و یا :
' قان یاغدی کربلایه صحرایه یامحمد ؛ اولدی حسین خبر ویر زهرایه یامحمد - صحرای کربلاده طوفاندی یامحمد ؛ گوندر کفن حسینه عریاندی یامحمد '
و نیز :
الله الله کربلایه قان یاغور ؛ بیر غریبین اوستونه پیکان یاغور یاحسین * یاحسین * یاحسین - قان توکن لشکر مجاز اوستونده دی ؛ اهل کوفه امتیاز اوستونده دی ؛ فاطمه اوغلی نماز اوستونده دی ؛ جسمینه اوخ نیزه هریاندان یاغور یاحسین * یاحسین * یاحسین - رحم یوخ اعدای کفر آوازه دن ؛ اوخ وران گئتمور ورور داش تازه دن ؛ پیکر قرآن چیخوب شیرازه دن ؛ صفحه صفحه مقتله قرآن یاغور یاحسین * یاحسین * یاحسین '
و صدها نوع شعر ؛ رجز و نوحه سوزناک دیگر.
در گذشته نسبتا دور پاره ای ناهماهنگی ها در مواردی سبب بروز بعضی بی نظمی ها در برپایی مراسم های عزاداری هنگام حرکت دسته ها در گذرگاههای درون شهری اردبیل می شد و گاهی مشکل هایی به بار می آورد.
بزرگان و ریش سفیدان اردبیل در آن زمان برای نظم و سامان دادن به حرکت دسته های عزادار در سطح شهر و پیشگیری از هرگونه بی نظمی ، مشکل و اختلاف به اتفاق تصمیم گرفتند تا شهر را به شش محله اصلی تقسیم نمایند تا این محله ها هرکدام با مساجد و شعب تابعه خود در روز تعیین شده طی دهه اول محرم مراسم رهسپاری به کوچه و بازار را برپا کنند.
بدین گونه شد که این شیوه در سال های بعد نیز اجرا و به مرور زمان به عنوان یک رسم معنوی پسندیده ادامه یافت و اکنون پس از گذشت سالهای متمادی مردم حسینی اردبیل آن را به همان روش برپا می دارند.
شش محله اصلی شامل اونچی میدان (گازران) ، سرچشمه ، عالی قاپو ، پیرعبدالملک ، اوچ دکان و طوی در این تقسیم بندی قرار دارند که به ترتیب با مساجد و تکایای تابعه خود برای سینه زنی و زنجیرزنی در خیابان ها و بازار شهر به حرکت در می آیند.
این آیین سنتی از دومین روز ماه محرم در اردبیل آغاز می شود که به حرکت دسته های عزاداری محله اونچی میدان در این نوبت بندی اختصاص دارد و روز جمعه برگزار نمی شود و در عوض مساجد در جمعه شبها مملو از مردمی می شود که در عزاداری های شبانه شرکت نموده اند.
به گزارش خبرنگار ایرنا دیروز (چهارشنبه) در دومین روز محرم محله اونچی میدان با مساجد و تکایای تابعه خود که در اصطلاح محلی به آن خولا می گویند عازم کوچه و بازار شدند و امروز در سومین روز محرم عاشقان اباعبدالله و ابوالفضل العباس (ع) که ساکن محله سرچشمه و شعب تابعه هستند درحالیکه لباس سیاه بر تن نموده و دستار مشکی بر سر بسته اند درحال عزاداری به کوچه و بازار رفتند.
این مراسم سنتی فردا که مصادف با جمعه است برگزار نمی شود و شنبه که برابر با پنجم محرم است دسته های عزاداری محله قدیمی و تاریخی عالی قاپو که در نزد ساکنان اردبیل به عنوان کانون اصلی عزاداری ها در این شهر به شمار می آید آن را برپا خواهند داشت.
مراسم حرکت دسته های عزاداری در کوچه و بازار اردبیل پس از محله عالی قاپو به ترتیب ازسوی عزاداران محله های پیرعبدالملک و اوچدکان ادامه می یابد.
روزهشتم محرم با ورود آخرین محله اصلی از محله های ششگانه اردبیل یعنی عزاداران مسجد طوی و نیز دسته مخصوص شاعران مرثیه پرداز اردبیل به بازار، بازاریان اردبیلی که مغازه های آنان در تیمچه و راسته های قدیمی شهر واقع شده است پس از استفاده از مراسم عزاداری این محله اقدام به بستن واحدهای تجاری خود می کنند و تا سیزدهم ماه محرم این مکان ها همچنان بسته می مانند.
به شکل کلی در مراسم سنتی بازارا چیخدی ؛ عاشقان اهل بیت (ع) از کودکان گرفته تا پیرغلامان آستانه مقدس حضرت اباعبدالله الحسین (ع) از سپیده دم برای عزاداری سنتی آماده می شوند و با حرکت از منازل خویش به مقابل مساجد محله می رسند و با تشکیل دسته های زنجیرزنی و سینه زنی طبق روال سال های قبل در مسیرهای مشخص حرکت می کنند.
مردم حسینی اردبیل در عشق مولای خویش در هر شرایط هوایی و در سرما و گرما مسیرهای طولانی را از بامداد تا شامگاه می پیمایند.
در این مراسم ؛ سرشک ماتم علاوه بر عزاداران حاضر در دسته ها بر گونه های رهگذران و علاقه مندانی که در درون راسته های اصلی و فرعی مجموعه تاریخی بازار سرپوشیده اردبیل و نیز در پیاده روها عزاداری را به تماشا می ایستند روان شده و آنان را از فیوضات معنوی این سوگواری ها بهره مند می سازد.
دسته های عزاداری در جلوی مسجد جامع شهر که در بازار اصلی واقع شده است و نیز در داخل مساجد و تکایای مسیر حرکتشان توقف کرده و به شیوه خاصی با نوحه خوانی مداحان به سینه زنی و زنجیرزنی می پردازند و اصناف و کسبه واقع در بازار شهر با باز گذاشتن مغازه های خود از سوگواران با چایی، خرما و شربت پذیرایی می کنند.
این درحالیست که عزاداران این محله ها به شکل معمول در چندین شب گذشته نیز باحضور خود در مساجد به عنوان میهمان تا پاسی از شب به سینه زنی و زنجیر زنی پرداخته اند.
روزهای هفتم و هشتم محرم که راه رود فرات بر تشنگان اهل بیت سومین امام شیعیان (ع) بسته شده است حرکت این دسته ها در سطح گذرگاه های اردبیل به خصوص در بافت سنتی شهر شامل پیرعبدالملک ، بازار،سی متری ،محمدیه ، قیام ، حسینیه میرزاده خانم ، یعقوبیه ، پیرمادر،آبروان ، سیدآباد ، جمعه مسجد ، عالی قاپو ،شیخ صفی و ... به اوج گستردگی خود می رسد.
علاوه بر این از گذشته های دور چنین بوده که هم به لحاظ نزدیک شدن به تاسوعا و هم باتوجه به اینکه محلاتی که در آخرین نوبت برای رفتن به بازار قرار گرفته اند دارای مساجد و شاخه های فرعی زیادی هستند جمعیت عزاداران در روزهای پایانی دهه محرم در خیابان های شهر اردبیل به اوج خود می رسد.
ساکنان هر محله ای در اردبیل برای خود یک و یا دو نفر نوحه خوان دارند و در اغلب مساجد یک دسته عزاداری متشکل از زنجیرزنان و یا سینه زنان وجود دارد اما بعضی از محله ها باتوجه به گستردگی و زیادی جمعیت خود دارای دو دسته عزاداری هستند که یکی از آن ها به زنجیرزنی و دیگری به سینه زنی اختصاص دارد.
در شبی که عزاداران یک محله در روز آن عازم کوچه و بازار شده اند در آن شب دیگر برای زنجیرزنی و یا سینه زنی به عنوان میهمان به سایر مساجد شهر نمی روند و در مسجد محله خویش ضمن پذیرایی از دسته های سایر محله های شهر از برنامه های آنها استفاده معنوی می برند.
هر مسجد در شهر اردبیل در دهه اول محرم پذیرای دست کم دو تا سه دسته عزاداری هستند اما با نزدیک شدن به روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی بر تعداد دسته هایی که برای عزاداری به عنوان میهمان به مساجد شهر می آیند افزوده می شوند.
عزاداران هر محله هنگام طی مسیر و مسافت واقع در بین مساجد درحالیکه پرچم های ویژه سوگواری در دست دارند و ریش سفیدان محله در پیشاپیش آنان حرکت می کنند شعارهای مذهبی از قبیل مظلوم حسین ، عطشان حسین ،عالم سنه قربان حسین و یا حسینم وای حسینم وای سر می دهند.
زنجیرزنی و یا سینه زنی هر دسته عزاداری در یک مسجد بین 30 تا 45 دقیقه به طول می انجامد و پس ازپایان عزاداری، مساجد میزبان از حاضران با چایی و گاهی با کلوچه و خرمای نذری پذیرایی می کنند.
بطور معمول مساجد واقع در بافت قدیمی و سنتی شهر در دهه اول محرم پذیرای بیشترین دسته های عزاداری و مردم سوگوار هستند هر چند که مساجد محله ها و شهرک های تازه احداث این شهر نیز از حضور عزاداران بی بهره نمی مانند.
امسال نیز همچون گذشته اردبیلیان ساکن در سایر نقاط ایران برای کسب فیض و شرکت در عزاداری های سنتی منطقه به تدریج خود را به زادگاه شان می رسانند.
محوریت شهر اردبیل به عنوان برپایی عزاداری های محرم و عشق و علاقه قلبی مردم این دیار به خاندان نبوی به ویژه حضرت اباعبدالهش الحسین (ع) و ماه منیر بنی هاشم حضرت عباس (ع) سبب شده است که همه ساله شاهد حضور گسترده و پرشور مردم این شهرکه پایتخت حسینیت لقب گرفته است در عزاداری های حسینی باشیم.
6019/6016
انتهای پیام پیشینه این مراسم که در زبان محلی و ترکی به بازارا چیخدی (رهسپار بازار شدن) موسوم است به چند صد سال قبل باز می گردد.
در این مراسم دسته های عزاداری محله ها و مساجد گوناگون واقع در محدوده شهر و نیز روستاهای نزدیک هرکدام در روزهای خاص از دهه اول محرم به نوبت عازم کوچه و بازار می شوند.
عزادارانی که در مراسم سنتی بازارا چیخدی شرکت می کنند اغلب به شکل دسته جمعی اشعاری را از شاعران مرثیه سرا و آیینی این منطقه با آهنگ جوشی و حماسی خاص درحال سینه زنی ترنم می کنند که تماشای آن شور معنوی خاصی را در دل و روان هر رهگذری باعث می شود.
دیار اردبیل شاعران مرثیه پرداز فراوانی را در طول قرنها پرورانده است که از مشهورترین آنها مرحوم عباسقلی یحیوی ملقب به تاج الشعراست که اشعارش بیش از سروده های دیگر شاعران آیینی در این مراسم سنتی بر زبان عزاداران تکرار می شود.
ازجمله :
' حسین پاینده ائتدی الصلاتی ؛ حسیندن اولدو اسلامین نجاتی - حسین غرق بلا سیماسی خندان ؛ حسین حیرتده قویدی کائناتی '
و یا :
' قان یاغدی کربلایه صحرایه یامحمد ؛ اولدی حسین خبر ویر زهرایه یامحمد - صحرای کربلاده طوفاندی یامحمد ؛ گوندر کفن حسینه عریاندی یامحمد '
و نیز :
الله الله کربلایه قان یاغور ؛ بیر غریبین اوستونه پیکان یاغور یاحسین * یاحسین * یاحسین - قان توکن لشکر مجاز اوستونده دی ؛ اهل کوفه امتیاز اوستونده دی ؛ فاطمه اوغلی نماز اوستونده دی ؛ جسمینه اوخ نیزه هریاندان یاغور یاحسین * یاحسین * یاحسین - رحم یوخ اعدای کفر آوازه دن ؛ اوخ وران گئتمور ورور داش تازه دن ؛ پیکر قرآن چیخوب شیرازه دن ؛ صفحه صفحه مقتله قرآن یاغور یاحسین * یاحسین * یاحسین '
و صدها نوع شعر ؛ رجز و نوحه سوزناک دیگر.
در گذشته نسبتا دور پاره ای ناهماهنگی ها در مواردی سبب بروز بعضی بی نظمی ها در برپایی مراسم های عزاداری هنگام حرکت دسته ها در گذرگاههای درون شهری اردبیل می شد و گاهی مشکل هایی به بار می آورد.
بزرگان و ریش سفیدان اردبیل در آن زمان برای نظم و سامان دادن به حرکت دسته های عزادار در سطح شهر و پیشگیری از هرگونه بی نظمی ، مشکل و اختلاف به اتفاق تصمیم گرفتند تا شهر را به شش محله اصلی تقسیم نمایند تا این محله ها هرکدام با مساجد و شعب تابعه خود در روز تعیین شده طی دهه اول محرم مراسم رهسپاری به کوچه و بازار را برپا کنند.
بدین گونه شد که این شیوه در سال های بعد نیز اجرا و به مرور زمان به عنوان یک رسم معنوی پسندیده ادامه یافت و اکنون پس از گذشت سالهای متمادی مردم حسینی اردبیل آن را به همان روش برپا می دارند.
شش محله اصلی شامل اونچی میدان (گازران) ، سرچشمه ، عالی قاپو ، پیرعبدالملک ، اوچ دکان و طوی در این تقسیم بندی قرار دارند که به ترتیب با مساجد و تکایای تابعه خود برای سینه زنی و زنجیرزنی در خیابان ها و بازار شهر به حرکت در می آیند.
این آیین سنتی از دومین روز ماه محرم در اردبیل آغاز می شود که به حرکت دسته های عزاداری محله اونچی میدان در این نوبت بندی اختصاص دارد و روز جمعه برگزار نمی شود و در عوض مساجد در جمعه شبها مملو از مردمی می شود که در عزاداری های شبانه شرکت نموده اند.
به گزارش خبرنگار ایرنا دیروز (چهارشنبه) در دومین روز محرم محله اونچی میدان با مساجد و تکایای تابعه خود که در اصطلاح محلی به آن خولا می گویند عازم کوچه و بازار شدند و امروز در سومین روز محرم عاشقان اباعبدالله و ابوالفضل العباس (ع) که ساکن محله سرچشمه و شعب تابعه هستند درحالیکه لباس سیاه بر تن نموده و دستار مشکی بر سر بسته اند درحال عزاداری به کوچه و بازار رفتند.
این مراسم سنتی فردا که مصادف با جمعه است برگزار نمی شود و شنبه که برابر با پنجم محرم است دسته های عزاداری محله قدیمی و تاریخی عالی قاپو که در نزد ساکنان اردبیل به عنوان کانون اصلی عزاداری ها در این شهر به شمار می آید آن را برپا خواهند داشت.
مراسم حرکت دسته های عزاداری در کوچه و بازار اردبیل پس از محله عالی قاپو به ترتیب ازسوی عزاداران محله های پیرعبدالملک و اوچدکان ادامه می یابد.
روزهشتم محرم با ورود آخرین محله اصلی از محله های ششگانه اردبیل یعنی عزاداران مسجد طوی و نیز دسته مخصوص شاعران مرثیه پرداز اردبیل به بازار، بازاریان اردبیلی که مغازه های آنان در تیمچه و راسته های قدیمی شهر واقع شده است پس از استفاده از مراسم عزاداری این محله اقدام به بستن واحدهای تجاری خود می کنند و تا سیزدهم ماه محرم این مکان ها همچنان بسته می مانند.
به شکل کلی در مراسم سنتی بازارا چیخدی ؛ عاشقان اهل بیت (ع) از کودکان گرفته تا پیرغلامان آستانه مقدس حضرت اباعبدالله الحسین (ع) از سپیده دم برای عزاداری سنتی آماده می شوند و با حرکت از منازل خویش به مقابل مساجد محله می رسند و با تشکیل دسته های زنجیرزنی و سینه زنی طبق روال سال های قبل در مسیرهای مشخص حرکت می کنند.
مردم حسینی اردبیل در عشق مولای خویش در هر شرایط هوایی و در سرما و گرما مسیرهای طولانی را از بامداد تا شامگاه می پیمایند.
در این مراسم ؛ سرشک ماتم علاوه بر عزاداران حاضر در دسته ها بر گونه های رهگذران و علاقه مندانی که در درون راسته های اصلی و فرعی مجموعه تاریخی بازار سرپوشیده اردبیل و نیز در پیاده روها عزاداری را به تماشا می ایستند روان شده و آنان را از فیوضات معنوی این سوگواری ها بهره مند می سازد.
دسته های عزاداری در جلوی مسجد جامع شهر که در بازار اصلی واقع شده است و نیز در داخل مساجد و تکایای مسیر حرکتشان توقف کرده و به شیوه خاصی با نوحه خوانی مداحان به سینه زنی و زنجیرزنی می پردازند و اصناف و کسبه واقع در بازار شهر با باز گذاشتن مغازه های خود از سوگواران با چایی، خرما و شربت پذیرایی می کنند.
این درحالیست که عزاداران این محله ها به شکل معمول در چندین شب گذشته نیز باحضور خود در مساجد به عنوان میهمان تا پاسی از شب به سینه زنی و زنجیر زنی پرداخته اند.
روزهای هفتم و هشتم محرم که راه رود فرات بر تشنگان اهل بیت سومین امام شیعیان (ع) بسته شده است حرکت این دسته ها در سطح گذرگاه های اردبیل به خصوص در بافت سنتی شهر شامل پیرعبدالملک ، بازار،سی متری ،محمدیه ، قیام ، حسینیه میرزاده خانم ، یعقوبیه ، پیرمادر،آبروان ، سیدآباد ، جمعه مسجد ، عالی قاپو ،شیخ صفی و ... به اوج گستردگی خود می رسد.
علاوه بر این از گذشته های دور چنین بوده که هم به لحاظ نزدیک شدن به تاسوعا و هم باتوجه به اینکه محلاتی که در آخرین نوبت برای رفتن به بازار قرار گرفته اند دارای مساجد و شاخه های فرعی زیادی هستند جمعیت عزاداران در روزهای پایانی دهه محرم در خیابان های شهر اردبیل به اوج خود می رسد.
ساکنان هر محله ای در اردبیل برای خود یک و یا دو نفر نوحه خوان دارند و در اغلب مساجد یک دسته عزاداری متشکل از زنجیرزنان و یا سینه زنان وجود دارد اما بعضی از محله ها باتوجه به گستردگی و زیادی جمعیت خود دارای دو دسته عزاداری هستند که یکی از آن ها به زنجیرزنی و دیگری به سینه زنی اختصاص دارد.
در شبی که عزاداران یک محله در روز آن عازم کوچه و بازار شده اند در آن شب دیگر برای زنجیرزنی و یا سینه زنی به عنوان میهمان به سایر مساجد شهر نمی روند و در مسجد محله خویش ضمن پذیرایی از دسته های سایر محله های شهر از برنامه های آنها استفاده معنوی می برند.
هر مسجد در شهر اردبیل در دهه اول محرم پذیرای دست کم دو تا سه دسته عزاداری هستند اما با نزدیک شدن به روزهای تاسوعا و عاشورای حسینی بر تعداد دسته هایی که برای عزاداری به عنوان میهمان به مساجد شهر می آیند افزوده می شوند.
عزاداران هر محله هنگام طی مسیر و مسافت واقع در بین مساجد درحالیکه پرچم های ویژه سوگواری در دست دارند و ریش سفیدان محله در پیشاپیش آنان حرکت می کنند شعارهای مذهبی از قبیل مظلوم حسین ، عطشان حسین ،عالم سنه قربان حسین و یا حسینم وای حسینم وای سر می دهند.
زنجیرزنی و یا سینه زنی هر دسته عزاداری در یک مسجد بین 30 تا 45 دقیقه به طول می انجامد و پس ازپایان عزاداری، مساجد میزبان از حاضران با چایی و گاهی با کلوچه و خرمای نذری پذیرایی می کنند.
بطور معمول مساجد واقع در بافت قدیمی و سنتی شهر در دهه اول محرم پذیرای بیشترین دسته های عزاداری و مردم سوگوار هستند هر چند که مساجد محله ها و شهرک های تازه احداث این شهر نیز از حضور عزاداران بی بهره نمی مانند.
امسال نیز همچون گذشته اردبیلیان ساکن در سایر نقاط ایران برای کسب فیض و شرکت در عزاداری های سنتی منطقه به تدریج خود را به زادگاه شان می رسانند.
محوریت شهر اردبیل به عنوان برپایی عزاداری های محرم و عشق و علاقه قلبی مردم این دیار به خاندان نبوی به ویژه حضرت اباعبدالهش الحسین (ع) و ماه منیر بنی هاشم حضرت عباس (ع) سبب شده است که همه ساله شاهد حضور گسترده و پرشور مردم این شهرکه پایتخت حسینیت لقب گرفته است در عزاداری های حسینی باشیم.
6019/6016
کپی شد
