پایگاه اطلاع رسانی جماران: امام خمینی پیش از آن که یک سیاستمدار، رهبر انقلاب و بنیانگذار نظام جمهوری اسلامی ایران باشد، عالم و عارف و استاد اخلاق بود. نوشتة حاضر نیز قطره‌ای‌ست از دریای پربار سفارش‌های اخلاقی و تربیتی آن شخصیت بزرگ جهان اسلام که گزینشی در چند شماره ارائه می‌شود؛ امید است این اثر معنوی و تربیتی ثمربخش باشد.
مقدمه
امام خمینی گرچه به یک سیاستمدار جهانی و شخصیتی مبارز علیه ظلم و استبداد شهرت یافته و لایه‌های فراوانی از شخصیت وی تحت تأثیر مسائل سیاسی ـ اجتماعی قرار گرفته و پنهان شده است، لکن این انسان بزرگ قبل از آنکه سیاسی باشد، یک عارف به تمام معنا و قبل از آن فقیهی است اصولی، که در قلّه فقاهت نشسته و فتاوای او راهگشای بسیاری از مشکلات اجتماعی شده است.
حضرت امام تربیت یافته مکتب اخلاقی ائمه معصومین(ع) است و انسانی عالم و عامل به فرامین قران کریم و اولیای دین می‌باشد. شخصیتی که مباحث اخلاقی و عرفانی را در دوران نوجوانی و جوانی آغاز کرده، چنانکه در سنین حدود 28 سالگی کتاب ارزشمند عرفانی شرح دعای سحر را نگاشته و پس از آن آثار گرانسنگ دیگری در همین زمینه مانند سرّالصلوة، آداب الصلوة، چهل حدیث و... را به رشته تحریر درآورده است.
ایشان با دل سپاری به شخصیت عارف واصل آیت‌الله شاه‌آبادی و زانو زدن در دروس عرفانی و اخلاقی ایشان، در سیر و سلوک عرفان عملی و تهذیب نفس، سرآمد روزگار خود بوده است. همگامی مستمر ایشان با شریعت و عمل به احکام دینی و پایبندی به مستحبات و همساز بودن با ادعیه رسیده از اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و در کنار همه اینها برخورداری از هوشی سرشار و فکری جوّال، از او شخصیتی کم نظیر و قابل توجه هم‌عصران خود ساخت، مردی که هر وقت به مباحث اخلاقی و عرفانی می‌پرداخت در عالَمی دیگر سیر می‌کرد و تنها جسمش در میان جمع بوده و جان و روحش در عالم بالا. تمام وجود او اخلاق بود و تعبد به احکام الهی تا در نهایت به تعبیر خودش:
با روحی آرام و قلبی مطمئن و روحی شاد و ضمیری امیدوار به فضل خدا از خدمت خواهران و برادران مرخص و بسوی جایگاه ابدی سفر می‌کنم. (صحیفه امام، ج 21، ص 450)
نوشته پیش روی شما خواننده گرامی، خوشه‌چینی از خرمن پربار این شخصیت بزرگ است که به صورت گزینشی در موضوعات مختلف اخلاقی ـ تربیتی تهیه و عرضه شده است. امید است این اثر معنوی و تربیتی برای همگان به‌ویژه جوانان مفید افتد. ان‌شاءالله.
1. تربیت انسان
اساس عالم بر تربیت انسان است. (صحیفه امام، ج 14، ص153)
انسان اگر درست بشود، همه چیز عالم درست مى‌شود. (صحیفه امام، ج 10، ص 68)
یک انسانِ درست، ممکن است یک عالَم را تربیت بکند. یک انسان غیر سالم و یک انسان فاسد، عالَم را به فساد مى‌کشد. (صحیفه امام، ج 9، ص 292)
سرآمد اهداف انبیا تربیت انسان‌ها و رساندن آنان به کمال مطلوب بوده است، چنانکه قرآن کریم با صراحت اعلام می‌دارد:
«لَقَدْ مَنَّ اللَّهُ عَلَى الْمُؤْمِنینَ إِذْ بَعَثَ فیهِمْ رَسُولاً مِنْ أَنْفُسِهِمْ یَتْلُوا عَلَیْهِمْ آیاتِهِ وَیُزَکِّیهِمْ وَیُعَلِّمُهُمُ الْکِتابَ وَالْحِکْمَةَ وَإِنْ کانُوا مِنْ قَبْلُ لَفی ضَلالٍ مُبین» (آل عمران (3): 164)
خداوند بر اساس این آیه مبارک بر ما منت نهاد که از میان خودمان رسولانی را برانگیخت تا علاوه بر تعلیم معارف آسمانی و شریعت و معارف الهی به تربیت و پاکی ما و تعلیم حکمت‌های الهی بپردازند و بدین‌سان ما را از گواهی‌هایی که دامن‌گیر بشریت است نجات دهند.
نتیجه این حرکت انبیا این است که به تعبیر امام خمینی:
اگر انسان خودش متحول بشود به یک انسانى که تحت تربیت انبیا باید انسان بشود، جامعه هم به تبع او به ترقى مى‌رسد. گاهى یک فرد در یک جامعه موجب فساد مى‌شود، و گاهى هم یک فرد در یک جامعه موجب صلاح مى‌شود. (صحیفه امام، ج 11، ص394)
بنابراین فرد می‌تواند جامعه‌ای را نجات دهد و با نجات جامعه، انسان‌های فراوانی نجات می‌یابند و این‌گونه بود که امام خمینی در دوران نهضت اسلامی توانست انسان‌های فراوانی را به تعالی معنوی و اخلاقی برساند، چنانکه شاهد حضور آنان در میدان‌های جهاد و شهادت بودیم، جوانانی که ره صد ساله را یک شبه پیمودند و به کمال انسانی رسیدند. اینان با حرکت‌های شگفتی‌آفرین خود دنیا و دنیاطلبان را به شگفتی واداشتند تا آنجا که همه آنان با پیشرفته‌ترین سلاح‌های جنگی در برابر این انسان‌های مصمم و پاک‌دل به زانو درآمدند و به عجز و ناتوانی خویش اعتراف کردند. این انسان‌های فرازمند تاریخ توانستند، مستضعفان سایر کشورهای در بند کشیده شده را به آینده خویش امیدوار سازند و آنان را در برابر ابرقدرت‌ها و مستکبران به ایستادگی و پایمردی وادارند.
2. بیدارباش
هان اى عزیز، از خواب بیدار شو. از غفلت تنبه پیدا کن و دامن همت به کمر زن، و تا وقت است فرصت را غنیمت بشمار، و تا عمر باقى است و قواى تو در تحت تصرف تو است و جوانى برقرار است و اخلاق فاسده بر تو غالب نشده و ملکات رذیله برتو چیره نگردیده چاره‌ای کن و دوایی... پیدا نما. (شرح چهل حدیث، ص 24 ـ 25)
یکی از هشدارهای دائمی امام خمینی به همگان به ویژه جوانان و بالخصوص حوزویان و دانشگاهیان، بیدار باش برای خودسازی در جوانی است. شاید بتوان بدون تردید بیان کرد که ایشان در تمام پیام‌ها، نامه‌ها و سخنرانی‌ها و به ویژه در نوشته‌های اخلاقی و معنوی ایشان در دوران جوانی در آثاری همچون چهل حدیث و آداب الصلاة و مانند اینها، آنچه به تناسب بیان مطالب مختلف به آن می‌پرداختند مسأله خودسازی و تهذیب نفس بوده است. در مقابل هشدار به عدم خودسازی و زیان‌هایی که از این جهت نصیب بشر گردیده است و چه خسارت‌هایی که از ناحیه انسان‌های غیر خودساخته بر بشریت رفته است. گاهی خودسازی و تهذیب نفس را حضرت امام به عنوان تکلیف عمومی بیان می‌دارند زیرا آن را هدف بعثت انبیا می‌دانستند و خود نیز که رسالت هدایت جامعه را بر دوش می‌کشید، وظیفه می‌دانست که این موضوع را با صراحت بیان کند و به زیان‌های عدم توجه به آن هشدار دهد و اساساً رسیدن به حقایق دین و قرآن را در پرتو نفس و جان پاک می‌دانست زیرا قرآن می‌فرماید: «لا یَمَسُّهُ إلا الُمُطَهَّرُون» (واقعه(79)؛ چه از نظر ظاهری که نیازمند طهارت و وضو است و چه رسیدن به حقیقت قرآن که در گرو پاکی باطن و روح و جان آدمی است.
همه ما مکلفیم به اینکه تزکیه بشویم. بعثت براى تزکیه آمده است. اگر تزکیه نباشد، هر چه در نفس واقع بشود، هر چیزى که در نفس بیاید، حجاب انسان است. همه مکلفیم که تزکیه بشویم تا بتوانیم از نور الهى و نور قرآن استفاده کنیم. (صحیفه امام، ج 14، ص 394)
باید ما کوشش کنیم که این معنویت را تقویت کنیم و این نفسانیت را هر چه مى‌توانیم سرکوب کنیم. اگر این حل بشود همه چیز حل است. (صحیفه امام، ج 17، ص 531)
!ماه رمضان ماه اصلاح و تربیت
ماه مبارک رمضان است و درهاى رحمت خداى تبارک و تعالى به روى همه گناهکاران باز است و شما تا دیر نشده است در این ماه رمضان خودتان را اصلاح کنید. (صحیفه امام، ج 15، ص 31.)
همه ساله در ایام ورود به ماه مبارک رمضان، ماه خدا و ضیافت الهی، حضرت امام خمینی در دیدارهای خود و یا در مناسبت‌هایی که پیام می‌دادند، به عظمت ماه مبارک رمضان می‌پرداختند و سخنانی را در این خصوص بیان می‌داشتند. درباره ابعاد ماه مبارک رمضان سخنان بسیاری در روایات ما آمده و ائمه معصومین(ع) زوایای آن را بیان داشته‌اند. از دعاهای مخصوص این ماه عظیم نیز گاه به عظمت ماه مبارک اشاره شد و درهای رحمت الهی در این ماه گشوده گردیده است، چنانکه امام خمینی نیز در کلام بالا به آن اشاره کرده است.
حضرت امام خمینی اساس اجابت دعوت خداوند را به میهمانی ماه مبارک رمضان، تهذیب و نفس و خودسازی می‌داند و برای رسیدن به حقیقت این ماه تربیت و اصلاح جان را مهم برمی‌شمرد:
بخواهید دعوت خدا را به ضیافت اجابت کنید و وارد بشوید در ضیافة الله بدون اینکه قلب‌هاى خودتان را از این دنیا منسلخ کنید امکان ندارد. (صحیفه امام، ج 17، ص 493)
آنچه از سیره علمی و عملی امام خمینی به ما رسیده است نشان از اهمیت خاص ایشان به ماه مبارک رمضان و اعمال و عبادات و دعاهای آن است چنانکه ملاقات‌های ایشان در این ماه تعطیل بود مگر اینکه مسأله خاصی در کشور رخ می‌داد و نیازمند حضور و مشاورة با ایشان بود وإلا خود ماه مبارک را کار بزرگی می‌دانست و خود را مقید به انجام اعمال واجب و مستحب این ماه می‌دانست و در طول این ماه روحانی و با عظمت انس عجیبی با قرآن و دعاهای وارد شده از معصومان(علیهم‌السلام) داشت، چنانکه نقل شده است هر سه روز یک ختم قرآن می‌کرد.
منبع:حریم امام
ادامه دارد...
