به گزارش جی پلاس، عزت ملک خانم، نخستین خانم خبرنگار ایرانی دختر امامقلی میرزای عمادالدوله دولتشاهی، پسر محمد علی میرزا دولتشاه، فرزند فتحعلی شاه قاجار که از سال ۱۳۰۶ ملقب به اشرف السلطنه شد.
سنگ بنای بسیاری از تحولات در دوران قاجار گذاشته شده و زمینه ورود دنیای مدرن و دستاوردهای تکنولوژیک، فکری و فرهنگی آن در همین دوره از تاریخ ایران فراهم آمده است. یکی از بارزترین دستاوردهای این دوران، انتشار روزنامه ها و مطبوعات است که در زمان «ناصرالدین شاه قاجار» به وسیله «امیرکبیر» بنیان گذارده شد.در آن دوران خبرنگاری و کار مطبوعاتی از جمله اموری بود که در دست مردان قرار داشت و زنان به دلیل شرایط نابرابر آن روزگار که به بی‌سوادی آنها منجر شده بود، چندان نقشی در گرداندن مطبوعات نداشتند. البته در بین زنان این عصر، زنان پرشور و با انگیزه‌ای یافت می شدند که برخلاف رسم معمول جامعه، پیشه خود را کسب دانش و اشاعه آن و دخالت در امور اجتماعی و سیاسی جامعه قرار داده بودند.
به خاطر نزدیکی زمانی بین شروع کار مطبوعاتی در ایران و نخستین زمزمه های انقلاب مشروطیت ایران، روزنامه ها محبوبیت خاصی در بین مردم یافتند و زنان نیز تمایل به همکاری با مطبوعات آن عصر را داشتند، زیرا آن را ابزار مناسبی برای بیان افکار خود و دیگران و ارتباط با دنیای بیرون می دانستند. به این ترتیب نخستین زنانی که کار مطبوعاتی را در ایران آغاز کردند، نیز از همین دوران برخاستند.
با وجود این، در بین کتاب های تاریخی از نخستین زن مطبوعات ایران کمتر سخن گفته شده و حتی اتفاق نظر در مورد نخستین بانوی مطبوعات ایران در بین محققان و پژوهشگران وجود ندارد. برخی از محققان ایرانی، نخستین زن مطبوعاتی ایران را «عزت ملک خانم» همسر «اعتماد السلطنه» قاجار می دانند.
از مشهورترین این محققان، «سید فرید قاسمی» است که در کتاب «مطبوعات ایرانی» شرح مختصری در مورد عزت ملک خانم آورده است و از وی به عنوان اولین زن روزنامه نگار ایران نام می برد. عده ای نیز «مریم مزین السلطنه» مدیر مسئول نشریه «دانش»، اولین نشریه زنان ایران را نخستین زن روزنامه نگار ایرانی می دانند.
برخی نیز از «بی بی خانم استرآبادی»، نویسنده کتاب «معایب الرجال» به عنوان نخستین بانوی مطبوعات ایران یاد می کنند. بی بی خانم در زمان مشروطه در روزنامه های حبل المتین، تمدن و نشریه مجلس مقاله می نوشت.
انتخاب بی بی خانم به عنوان اولین زن روزنامه نگار ایرانی از این باور ناشی می شود که برخی پژوهشگران مانند «امید مسعودی»، نخستین روزنامه نگاران زن در ایران را همان زنان نویسنده ای می دانند که در دوره قاجار برای روزنامه ها مطلب می نوشتند، در حالی که عده ای دیگر چنین عقیده‌ای را نادرست می دانند.
«ناصرالدین پروین»، پژوهشگر تاریخ معاصر ایران و تاریخ روزنامه نگاری فارسی، روزنامه نگار بودن بی بی خانم استرآبادی را نادرست می داند و به قول فرید قاسمی در مورد عزت ملک خانم صحه می گذارد. پروین، دلیل های رد روزنامه نگار بودن بی بی خانم استرآبادی را چنین بیان می کند: در روزنامه های پیش از انتشار دانش، نامه های زیادی از بانوان به روزنامه ها رسید و آن نامه ها زیر عنوان واردات به چاپ می رسیدند و این روزنامه نگاری نیست و در نهایت می توان به آن مقاله نگاری گفت. روزنامه نگاری صفت های ویژه ای دارد که از جمله اداره روزنامه و پیدا کردن مطلب برای انتشار نشریه است و این شامل کسانی که مقاله می فرستادند، نمی شود.
وی همچنین می گوید: بی بی خانم استرآبادی زنی است بسیار جالب توجه و با اندیشه. او در پاسخ به یک مطلب زن ستیز در ایران، کتابی به نام معایب الرجال نوشته است. او زن با دانشی بود و شعرها و نوشته های متعددی از بی بی خانم در جاهای مختلف دیده شده، اما من اعتقادی ندارم که او روزنامه نگار بوده است.نیز در مورد مریم مزین السلطنه باید گفت که اشرف‌السطنه پیش از وی کار روزنامه نگاری در ایران را آغاز کرد. با توجه به اینکه بیشتر محققان و پژوهشگران تاریخ مطبوعات ایران، همان قرائت نخست، یعنی پیشکسوتی عزت ملک خانم در عرصه مطبوعات ایران را پذیرفته اند، به معرفی ایشان به عنوان نخستین بانوی مطبوعاتی ایران می پردازیم.
منبع: پایگاه تحلیلی خبری زنان
دیدگاه تان را بنویسید