شاهنامه خوانی و متیل گویی(قصه خوانی ) جزو پرشور ترین آیین های دور هم نشینی های شب چله در استان کهگیلویه و بویراحمد بشمار می رود که مشتاقان و علاقمندان پرشماری دارد.
به گزارش جماران، ایرنا نوشت: پاسداشت آیین هشت هزار ساله یلدا در ایران به عنوان طولانی ترین شب سال در این نقطه از کشورمان با داستان هایی چون بیژن و منیژه ، رستم و سهراب و سیاوش در کنار متیل هایی چون احمعیل و محمعیل حماسی و شورانگیز می شود.
مردمان کهگیلویه و بویراحمد معرو ف به دیار آریوبرزن ، به علت روحیه سلحشوری که در وجودشان هست به شاهنامه خوانی علاقه عجیبی دارند و در واقع می توان گفت که شاهنامه خوانی گل سرسبد آیین های یلدایی این دیار محسوب می شود.
شهروندان کهگیلویه و بویراحمدی در شب چله به یاد روزگاران نه چندان دوری که شاهنامه برای آنان هم رسانه بود، هم معلم و مهمترین بهانه برای دورهمی های آنان بود دل به نوای شاهنامه خوانی می دهند.
شاهنامه کتابی است که از دیرباز تاکنون بلندترین شب سال را برای مردمان این دیار مملو از اشک ها و لبخندها کرده است به طوری که گویی داستان هایش همان لحظه در جلو چشمهایشان رخ داده است.
اهمیت بقای آیین شاهنامه خوانی
شاهنامه نگاهبان راستین سنت های ملی و شناسنامه اقوام ایرانی است شاید بدون وجود این اثر بزرگ، بسیاری از عناصر مثبت فرهنگ آبا و اجدادی ما در توفان های حوادث تاریخی نابود می شد و اثری از آنها به جا نمی ماند.
اهمیت شاهنامه تنها در جنبه ادبی و شاعرانه آن خلاصه نمی شود و پیش از آن که مجموعه ای از داستان های منظوم باشد، تبار نامه ای است که بیت بیت و حرف به حرف آن، ریشه در اعماق آرزوها و خواسته های جمعی ملتی کهن دارد ملتی که در همه ادوار تاریخی، نیکی و روشنایی را ستوده و با بدی و ظلمت در ستیز بوده است.
متیل گویی
متیل گویی(قصه گویی بومی ) یکی دیگر از آئین های یلدایی مردم این خطه است،متیل به قصه ای بلند و افسانه ای گفته می شود.
داستان برادرانی به نام های احمعیل و محمعیل که مادر پیری داشتند و در سرمای سرد زمستان در یک غار دچار یخ زدگی می شوند مشهورترین داستان قدیمی این دیار است که بزرگترهای خانواده در شب چله با شور و حالی وصف ناشدنی بازگو می کنند.
این داستان از آنجا جذاب تر می شود که مادر این جوانان در جستجوی آنان با یک هیزم آتشین به کوه می رود و هیزم آتشین خود را برای نجات فرزندان به دهانه کوه پرتاب می کند.
پس از اصابت این هیزم آتشین به دهانه کوه، یخ ها و برفهای کوه ذوب شده و فرزندان این پیرزن که در سرما گیر افتاده بودند رهایی می یابند، که این داستان نشانگر برف و باران و روز افزونی در پایان زمستان است.
یلدا در فرهنگ کهگیلویه و بویراحمد
یلدا در کهگیلویه و بویراحمد شب چله نامیده شده است مردم این استان بر این باور هستند که چله بزرگ از نخستین روز دی ماه جشن خرم روز تا دهم بهمن که جشن سده است به طول می انجامد و به علت سرمای شدید چله بزرگ نامیده می شود، پس از آن چله کوچک فرا می رسد که از دهم بهمن تا بیستم اسفند به طول می انجامد و از شدت سرما کم کم کاسته می‌شود.
یلدا یک واژه سریانی به معنی زایش است و این واژه اشاره به طلوع خورشید پس از یک شب طولانی دارد که چند سالی است جایگزین شب چله شده که البته کارشناسان اعتقاد دارند ، بهتر است طولانی ترین شب سال با نام چله خوانده شود.
غذاهای و خوراکی های سنتی در کهگیلویه و بویراحمد
مردم کهگیلویه و بویراحمد معتقد هستند که برای اینکه زمستان پر بارش و برفی داشته باشند باید در شب اول چله غذاهای محلی مانند آش ماست و شیر برنج مصرف کنند به همین دلیل استفاده از آش کارده،شله ماش و شله بادام در این شب مرسوم است.
اصلی ترین میوه شب یلدا در کهگیلویه و بویراحمد انار است اما در سال های اخیر هندوانه هم به سفره شب یلدای مردم این خطه راه یافته است.
گذشتگان معتقد بودند که انار مایه برکت و باروری است و این تفسیر را بخاطر دانه های زیاد و همچنین رنگ قرمزی که دارد نماد خورشید و شادی می دانستند.
انار در دین زرتشتی از مقدسات محسوب می شود و در مراسم دینی زرتشتیان از شاخه ها و میوه آن بکار می رود.
چرا کهگیلویه و بویراحمد به سرزمین آریوبرزن معروف است؟
یکی از سرداران بزرگ تاریخ ایران در زمان هخامنشیان آریوبرزن بود که در زمان حمله اسکندر مقدونی به ایران از سرزمین خود ( کهگیلویه و بویراحمد) با شجاعت دفاع کرد و در این راه کشته شد.
وی که آخرین مدافع داریوش چهارم هخامنشی بود در یکی از تنگه های این استان کوهستانی، راه را بر سپاه اسکندر مقدونی بست و دلیرانه در برابر وی مقاومت کرد به همین دلیل استان کهگیلویه و بویراحمد را آریوبرزن می خوانند که این واژه هم نماد تاریخ کهن و هم شجاعت مردم کهگیلویه و بویراحمد است.
