خلیج فارس سومین خلیج بزرگ جهان با وسعت 240 هزار کیلومتر به شمار می رود که جزایر ایرانی «خارک، ابوموسی، تنب بزرگ، تنب کوچک، کیش، قشم و لاوان» را در خود جای داده است. از این رو این خلیج پهناور به دلیل موقعیت جغرافیایی و دسترسی به آب های آزاد جهان، اهمیت بسزایی نزد کشورها و دولت های گوناگون دارد به همین دلیل برخی از آنان در طول تاریخ بارها برای سلطه بر این خلیج مهم به طرف آن لشگرکشی کرده اند. در این میان پرتغالی ها به مدت 117 سال بر سواحل جنوبی ایران تسلط داشتند و به بهره برداری از آن می پرداختند تا اینکه در تهایت پس از تلاش های بسیار «امام قلی‌خان» امیر فارس توانست در 10 اردیبهشت 1031 هجری خورشیدی بر متجاوزان چیره شود و آنان را از تنگه هرمز و خلیج فارس اخراج کند.

سال های اخیر مستکبران با دسیسه های گوناگون و با همکاری برخی کشورها سعی در تحریف نام خلیج فارس داشته که باوجود تلاش های زیاد با شکست روبرو شده اند زیرا نام خلیج فارس ریشه در تاریخ کهن این گیتی پهناور دارد و قابل تغییر نیست.

«بزرگ بن شهریار» ناخدای رامهرمزی در کتاب «شگفتی های هند، خشکی ها، دریاها، و جزیره هایش» می نویسد: «از شگفتی های دریای پارس چیزی است که مردمان به شب هنگام بینند، در آنگاه، چون موج ها بر هم خورند و بر یکدیگر شکسته شوند، از آنها آتش برجهد و آنکه بر کشتی سوار است پندارد که بر دریایی از آتش روان باشد.»

شورای عالی انقلاب فرهنگی نیز با توجه به هدف قرار دادن هویت فرهنگی و تاریخی ملت ایران از طرف برخی کشورها به پیشنهاد شورای فرهنگ عمومی، 10 اردیبهشت سالروز اخراج پرتغالی ها از تنگه‌ هرمز را به عنوان «روز ملی خلیج فارس» نام گذاری کرد.

اهمیت این موضوع و تاثیر آن در عرصه های گوناگون سبب شد تا پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا با «حسن الهیاری» عضو هیات علمی گروه تاریخ دانشگاه خلیج فارس بوشهر و «عباس رضایی» محقق و پژوهشگر حوزه خلیج فارس به گفت وگو بپردازد.

**خلیج فارس؛ نامی به گستره تاریخ
الهیاری درباره نام خلیج فارس گفت: در بررسی این نام باید به 2 مولفه ساختار سیاسی و جامعه قایل بود. در کنار این تقسیم حوزه، بایستی به دوران پیشا استعماری و دوران پسا استعماری توجه داشت. در این نگاه، تاریخ ایران و منطقه مهم خلیج فارس متاثر از پدیده استعمار است. در دوره پیشا استعماری چه از ناحیه ساختار سیاسی که حکومت ها باشند و چه از ناحیه توده ها، دریای جنوب ایران را همگی خلیج فارس می نامیدند.

در این میان با شروع دوران استعماری و اوج گرفتن نزاع و تنش قدرت ها در این منطقه، گفتمان های سیاسی و اجتماعی هر یک مسیر خود را ادامه می دهند و دولت های استعمارگر برای حفظ و تقویت منافع خویش گاهی خلاف واقع و برای جلب نظر قدرت های جدید زیر مجموعه خویش از نام های جعلی استفاده کرده اند که نمونه هایی از این دست را هنوز شاهد هستیم. با این وجود در بُعد اجتماعی نام خلیج فارس محفوظ ماند و مسیر خود را طی می کند. به طور قطع و یقین آنچه در طول تاریخ تداوم داشته مولفه های اجتماعی بوده نه ساختارهای سیاسی. بر این پایه نام دریای جنوب ایران از دوران باستان تا کنون همواره خلیج فارس بوده است.

**تسلط تاریخی ایران بر خلیج فارس
رضایی با اشاره به شواهد تاریخی نام خلیج فارس اظهار داشت: در این منابع مانند نقشه ها، سندها، گزارش ها و کتاب های جغرافیایی و تاریخی برای آبراهه ای که در جنوب ایران قرار دارد نام خلیج فارس به کار برده شده است. پیش از مطرح شدن نام جعلی برای این دریا در دوران معاصر که دسیسه ای استعماری و در راستای اختلاف میان ساکنان این منطقه محسوب می شود، منابع تاریخی و ساکنان این نواحی نام خلیج فارس را به کار برده اند و هنوز هم این چنین است.

واژگانی همچون «سینوس پرسیکوس و ماره پرسیکوم» در منابع یونانی و رومی تا «دریای پارس، الخلیج الفارسی و بحر فارس» در متن های جغرافیایی و تاریخی مسلمانان، حکایت از این مهم دارد. از این رو به کار بردن نام فارس نیز نشان دهنده تسلط ایران در طول تاریخ بر این منطقه بوده است.

**تحریف نام خلیج فارس؛ حربه دولت های استعمارگر
الهیاری در ارتباط با کارشکنی برخی کشورها در ارتباط با نام این خلیج، تصریح کرد: آغاز تحریف نام خلیج فارس با پدیده استعمار پیوند خورده است. اگر در تاریخ روابط خارجی به یک دوره بندی سه مرحله ای نفوذ، جا پا و تسلط قایل باشیم آن وقت مشاهده می کنیم که از مبدا شکل گیری این روابط که دوره صفوی است تا اواخر عهد قاجار و دوره پهلوی که هنگامه تسلط به شما می رود، شاهد شکل گیری تحریف معناداری از طرف دولت ها استعمارگر هستیم.

**تحریف نام خلیج فارس؛ تلاش استعمار برای ایجاد اختلاف میان کشورهای منطقه
رضایی نیز درباره تحریف نام خلیج فارس، یادآور شد: منافع سرشار خلیج فارس برای انگلیس، باعث شده بود که به مرور برای جامه عمل پوشاندن به هدف های خود، برخی کشورهای حاشیه جنوبی خلیج فارس را با دسیسه های مختلف علیه ایران بشوراند و آنها را تحت الحمایه خود قرار دهد. از این رو اختلاف های ایران با انگلیس در دوره پهلوی درباره مسایل مختلف در خلیج فارس زمینه ساز برخی سیاست های توطئه آمیز این کشور شد و سرانجام طرح جعل نام خلیج فارس در پی تحول های پس از جنگ جهانی دوم به وقوع پیوست و نخستین بار «سرچارلز بلگریو» کارگزار این کشور در خلیج فارس، در راستای تأمین منافع کشورش و ایجاد شکاف میان کشورهای حاضر در منطقه، نام این دریا را تغییر داد.

**ظرفیت های اقتصادی خلیج فارس؛ عرصه غلبه انسان بر جبر جغرافیایی
الهیاری درباره ظرفیت های اقتصادی خلیج فارس گفت: در طول تاریخ شاهد هجوم جمعیت به این منطقه بوده ایم. عامل مهم در این میان که بر اقلیم غلبه کرده ظرفیت های اقتصادی جنوب ایران است. خلیج فارس، آبراهی راهبردی در جهان به شمار می رود که ظرفیت های اقتصاد سنتی خود در صید آبزیان را همواره داراست. همچنین با کشف نفت و توسعه صنایع نفت و گاز جنوب ایران به یک جهان کوچک بدل شد که آن را باید عرصه غلبه انسان بر جبر جغرافیایی دانست.

**تحول در نظام اقتصادی خلیج فارس؛ رونق اقتصاد ملی
رضایی در ارتباط با چگونگی استفاده از این خلیج در راستای بهره وری اقتصاد ملی، بیان داشت: نه تنها امروز بلکه هزاران سال است که مردمان سواحل جنوبی ایران، رزق و روزی خود را از دریا گرفته و می گیرند. از ماهی گیری و صید مروارید در روزگار پیشامدرن تا کشف نفت و گاز و احداث پالایشگاه ها، همگی به شدت زندگی مردم جنوب را متأثر ساخته است. رونق اقتصاد نواحی بندری و پس کرانه ای خلیج فارس از سیاست هایی تاثیر می گیرد که از طرف دولت در این منطقه ها اتخاذ می شود. تحول در نظام اقتصادی این نواحی می تواند اثرهای مناسب و مهمی در بهبود زندگی مردم و اقتصاد ملی داشته باشد.

**خلیج فارس؛ مولفه ای مهم در معادله های سیاسی و اقتصادی جهان
الهیاری درباره نقش راهبردی خلیج فارس در منطقه و جهان اظهار کرد: خلیج فارس همیشه به عنوان یک مولفه مهم در معادله های سیاسی و اقتصادی جهان به شمار می رود اما واگرایی سیاسی در این سال ها تبدیل به یک گفتمان غالب در منطقه شده است که اگر تلاشی از طرف کشورهای منطقه برای رفع این واگرایی و ترمیم همگرایی صورت نگیرد بیم آن می رود که کشورهای ذینفع حاشیه جنوبی آن برای پیشبرد هدف های اقتصادی خود گزینه های دیگری به قیمت هزینه های گزاف منهای خلیج فارس، جست وجو کنند. چون هنوز بسیاری از دولت ها بر پایه سیاست استعمارگران برنامه های خود را تنظیم می کنند که همیشه در فرمول هزینه- فرصت، راه هایی کم هزینه تر و با سرعت دستیابی بیشتر را پیگیری کرده اند.

**خلیج فارس؛ پل ارتباطی شرق و غرب
رضایی با اشاره به موقعیت راهبردی خلیج فارس یادآور شد: مجموع شرایط حاکم بر این گستره آبی آن را تبدیل به یک منطقه سیاسی کرده است. ارزش های حاکم بر خلیج فارس، باعث شده تا قدرت های جهانی به آن توجه کنند زیرا تسلط بر تمام و هر یک از منابع آن، موازنه راهبردی قدرت در جهان را تغییر خواهد داد.

اهمیت تنگه هرمز از گذشته دور تاکنون به عنوان پل ارتباطی شرق و غرب، وجود جمعیت بزرگ مسلمانان در این منطقه، ذخیره های عظیم نفت و گاز که به قول «ریچارد نیکسون» رییس جمهوری اسبق آمریکا همچون قلبی، خون جهان را به جریان می اندازد و برخی عوامل دیگر موقعیت سیاسی حساسی را برای این منطقه ایجاد می کنند. همچنین باید دانست در آینده نقش خلیج فارس در تحول های منطقه ای و جهانی حساس و تعیین کننده است به ویژه که منابع عظیم گازی در این منطقه، آینده مسأله انرژی را تحت تأثیر قرار می دهد.

** توسعه صنعت گردشگری در خلیج فارس؛ عاملی در افزایش ضریب امنیت این منطقه
الهیاری حلقه مفقوده سواحل شمالی خلیج فارس را بُعد گردشگری آن دانست و گفت: هنگامی که روسیه می تواند پدیده گردشگری حلال را برای مخاطبان مسلمان خود عرضه کند ما می توانیم بهتر و بیشتر در خلیج فارس در همین مقوله فعالیت کنیم. البته گام هایی در این زمینه برداشته شده که نمونه مهم در این زمینه تبدیل جزیره هندورابی به یک منطقه گردشگری است که در مرحله پایانی قرار می دارد. این مقوله از اهمیت فراوانی برخوردار است زیرا توسعه صنعت گردشگری در خلیج فارس، ضریب امنیت آن را نیز افزایش خواهد داد.

**خلیج فارس؛ احیا کننده گردشگری جنوب ایران
رضایی در ارتباط با صنعت گردشگری در خلیج فارس اظهار داشت: تجربه برخی کشورهای همسایه جنوبی خلیج فارس در مسأله گردشگری، اهمیت خلیج فارس در این حوزه را نشان می دهد. این منطقه با زیبایی های طبیعی خود و امکان انجام دادن ورزش های دریایی، موهبتی نامحدود در اختیار ما قرار داده است که باید به شکل مطلوبی از آن بهره برداری کرد. علاوه بر آن بندرها و جزیره های این منطقه به دلیل سابقه خود از آثار و ابنیه تاریخی زیادی برخوردار هستند که می تواند در بحث گردشگری به آن توجه کرد و از آن در زمینه احیای گردشگری در جنوب ایران سود جست.

**خلیج فارس؛ هویت تاریخی ایران
الهیاری نقش خلیج فارس را در هویت تاریخی ایرانیان تاثیرگذار دانست و بیان کرد: خلیج فارس با تاریخ ایران پیوند خورده است. در تاریخ نوین ایران از عصر صفویه همه مردمان این مرز و بوم در حفظ این آبراهه نقش داشته اند بنابراین آن را باید بخشی از وجود خویش تلقی کنیم. مردمان سواحل شمال و جنوب خلیج فارس در طول سالیان متمادی و نه چندان دور در کنار هم و در ابعاد مختلف زندگی کرده اند. با برتری یافتن عنصر سیاست بوده است که این جوامع از هم دورافتاده اند که اگر در این زمینه اقدام های موثرتری انجام شود همه از آن سود خواهند برد.

**خلیج فارس؛ نماد همبستگی ایرانیان
رضایی در پایان خلیج فارس را نشانه اتحاد و همبستگی ایرانیان عنوان کرد و گفت: خلیج فارس نه تنها در جایگاه یک مکان جغرافیایی که به عنوان یک میراث هزاران ساله تاریخی، هویت خود را از ایرانیان گرفته و آن چنان نیز با هویت ایرانی پیوند خورده است که تصور نامی غیر از این برای آن غیرقابل باور خواهد بود. هجمه به نام خلیج فارس همواره با واکنش مردم ایران همراه بوده و نشان می دهد که در چنین موقعیت هایی مردم مواضع ای مشترک علیه مهاجمان خواهند داشت. خلیج فارس تنها خط مرزی ایران در طول تاریخ بوده است که همچنان پابرجاست و هیچ گونه تلاشی نتوانست آن را از کشورمان جدا کند به همین دلیل می بینیم به نمادی از همبستگی ایرانیان در دوران معاصر مبدل شده است.
*گروه اطلاع رسانی
خبرنگار: مهدی احمدی ** انتشاردهنده: شهربانو جمعه
انتهای پیام
این مطلب برایم مفید است
0 نفر این پست را پسندیده اند

موضوعات داغ

نظرات و دیدگاه ها

مسئولیت نوشته ها بر عهده نویسندگان آنهاست و انتشار آن به معنی تایید این نظرات نیست.