اصلاحات امام علی (ع) با مخالفت و مقابلۀ گروه های خودکامه و قدرت‌طلب روبه رو شد.
نخستین اقدامات اصلاحگرانه امام علی (ع) در حکومت و مخالفت ها و مقابله ها
امام علی (ع) با به دست گرفتن زمام امور، اصلاحاتی اساسی را در عرصه‌های مختلف آغاز کرد، و سه کار را در اولویّت قرار داد و انجام داد:
۱. بازگردادن داراییهای به غارت رفته از بیت‌المال ( نهج البلاغه ، کلام ۱۵ )
۲. تقسیم سرانۀ بیت‌المال به مساوات در جهت تحقّق عدالت ( همان ، کلام ۱۲۶ )
۳. ساماندهی سرپرستان و کارگزاران ( همان ، کلام ۱۳۱ )
اصلاحات امام علی (ع) با مخالفت و مقابلۀ گروههای خودکامه و قدرت‌طلب روبه رو شد و حکومتِ چهار سال و نه ماهۀ آن حضرت، درگیرِ سه جنگِ جمل، صفّین و نهروان، و چندین شبیخون از نیروهای معاویه شد. امام (ع) در تحلیل ریشه‌های این اقدامات فرمود:
«فَلَمَّا نَهَضْتُ بِالْأَمْرِ نَکَثَتْ طَائِفَةٌ وَ مَرَقَتْ أُخْرَى وَ قَسَطَ آخَرُونَ. کَأَنَّهُمْ لَمْ یَسْمَعُوا اللهَ سُبْحَانَهُ یقُولُ: «تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَةُ نَجْعَلُهُا لِلَّذِینَ لَا یُرِیدُونَ عُلُوّاً فِی الْأَرْضِ وَ لَا فَسَاداً وَ الْعَاقِبَةُ لِلْمُتَّقِینَ». بَلَى! وَ اللهِ لَقَدْ سَمِعُوهَا وَ وَعَوْهَا، وَ لکِنَّهُمْ حَلِیَتِ الدُّنْیَا فِی أَعْیُنِهِمْ، وَ رَاقَهُمْ زِبْرِجُهَا»؛
(چون به کار برخاستم، گروهی پیمانِ بسته شکستند، و گروهی از حقّ به در جَستند، و گروهی دیگر ستمکاری پیشه جُستند. گویا هرگز سخن خدای پاک از هر کاستی را نشنیده بودند که می‌گوید: «سرای آن جهان را برای کسانی قرار می‌دهیم که برتری نمی‌جویند و راه تبهکاری نمی‌پویند، و پایان کار، ویژۀ پرواداران است». آری به خدا سوگند، بی‌شکّ، این سخن را شنیده و نیک دریافته بودند، ولی دنیا در دیدۀ آنان زیبا نمود، و زر و زیور آن، ایشان را درربود).
همان ، خطبۀ ۳
