همزمان با اظهارات رکس تیلرسون در مورد سیاست آینده دولت ترامپ در خصوص تغییر رژیم در ایران، کتاب اسناد دخالت آمریکا در کودتای ٢٨ مرداد سال ٣٢ و سقوط حکومت مردمی دکتر مصدق، از سوی وزارت خارجه آمریکا نیز منتشر شد.
به گزارش جماران، همزمانی صحبت های وزیر خارجه آمریکا و انتشار این کتاب، یک بار دیگر زمینه نگاه تاریخی به روابط ایران و آمریکا را فراهم کرد. جالب است در همان روزی که اسناد دخالت این کشور در کودتای 28 مرداد سال 32 و براندازی دولت قانونی و برآمده از رای مردمِ محمد مصدق منتشر می شود بعد از گذشت 64 سال از آن اتفاق و بعد از انتخابات 29 اردیبهشت ایران که موجبات یک دولت قانونی دیگریی را در جمهوری اسلامی ایران فراهم آورد، یک بار دیگر وزیر خارجه آمریکا از برنامه این کشور برای براندازی و تغییر رژیم دولت قانونی ایران که حاصل 40 میلیون رأی مردمش است، پرده برمی دارد.
رکس تیلرسون در صحبت های خود در کمیته روابط خارجی مجلس نمایندگان آمریکا می گوید: «سیاست ما در قبال ایران در حال تکمیل است. هنوز آن را به رئیس‌جمهوری تقدیم نکرده‌ایم». او گفته است: «از عناصر داخلی در ایران که بتوانند به ما در انتقال صلح‌آمیز و کامل قدرت کمک کنند، پشتیبانی خواهیم کرد» تیلرسون همچنین اظهار می کند: «در حال بررسی پیامدهای بین‌المللی قراردادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی هستیم» او اضافه کرده: «قطعا ما متوجه ادامه حضور تنش‌زای ایران در منطقه هستیم». «سیاست ما در قبال ایران، این است که هژمونی و استیلای ایران را عقب برانیم و توانایی آنها را در تولید تسلیحات اتمی مهار کنیم. واقعیت این است که توافق برجام بد بوده. سطح لازم برای پایبندی ایران، خیلی پایین است. پس نباید عجیب باشد که دارند به آن عمل می‌کنند؛ چون عمل‌کردن به آن، اصلا برایشان دشوار نیست». او اضافه کرد: «درباره روح و نص این توافق می‌توان در هر دو طرف تفسیرها و برداشت‌های مختلفی کرد و مهم است به یاد داشته باشیم که برجام، یک توافق چندجانبه بوده است. شرکای ما که به نظرم طرف ما بوده‌اند، نیز تفسیر خودشان را خواهند داشت».
انتشار کتاب اسناد کودتای 28 مرداد و مقاومت آمریکا در برابر انتشار آن
درست در همان زمانی که وزیر خارجه آمریکا از طرح و برنامه آینده دولت ترامپ برای نمایندگان این کشور صحبت می کند وزارت خارجه تیلرسون مجموعه کامل اسناد مربوط به روابط ایران و آمریکا در دهه ۱۹۵۰ و رویدادهای مربوط به کودتای ۲۸ مرداد علیه دولت دکتر محمد مصدق را منتشر کرد.این اسناد به وقایع سال‌های ۱۹۵۱ -۱۹۵۴ میلادی می‌پردازد و حوادث قبل از کودتا، عملیات سرنگون کردن مصدق و نیز وقایع پس از آن را در بر می‌گیرد.
دولت‌های آمریکا و انگلیس، دهه‌ها نقش خود را در براندازی محمد مصدق نخست وزیر وقت و رهبر نهضت ملی کردن نفت ایران پنهان کرده بودند. وزارت خارجه آمریکا ۲۸ سال پیش کتاب اسناد مربوط به روابط دولت ایران و دولت دوایت آیزنهاور را منتشر کرد اما اسناد کودتا در آن نبود و هیچ اشاره‌ای به نقش آمریکا و انگلیس و سازمان های اطلاعاتی این دو کشور در آن نیامده بود. بعد از این پنهان کاری و انتشار ناقص اسناد تاریخی، کنگره آمریکا طی قانونی از دولت آمریکا خواست که اسناد تاریخی را به صورت صحیح و کامل منتشر کند. اما بعد از این قانون نیز انتشار این اسناد برای سالها متوقف بود و دولت های آمریکا و انگلیس به دلیل برملا نشدن نقش آشکار خود در براندازی دولت قانونی مصدق مانع انتشار این اسناد می شدند و با وجود گذشت سال ها از آن اتفاق هنوز نگران عواقب دسته گل به آب داده خود در ایران بودند. آخرین بار هم در زمان وزارت خارجه جان کری از عمومی شدن این اسناد تاریخی ممانعت شد تا این که در 25 خرداد امسال وزارت خارجه دولت ترامپ آن را منتشر کرد که شاید اگر دولت دیگری در آمریکا غیر از دولت تند رو ترامپ که کمتر به عواقب کارهایش فکر می کند، بر سر کار بود در همین زمان نیز این کتاب منتشر نمی شد.
دولت های آمریکا و انگلیس برای دهه ها منکر نقش خود حوادث دهه 30 ایران بودند و به همین دلیل اجازه انتشار هر سندی که از نقش آن ها در سرنگونی دولت قانونی مصدق پرده بر می داشت را نمی دادند و در همه اسناد نقش خود را سانسور می کردند. اما کتاب های خاطرات برخی از افرادی که در جریان این دخالت ها بودند و گزارش های برخی روزنامه ها، از مدفون شدن کامل حقیقت توسط این دولت ها جلوگیری کرد و نشان داد که حقایق بسیاری در این رابطه وجود دارد و با انتشار کتاب مسائل بسیاری برملا می شود که با انتشار کتاب همان گونه هم شد. در مقدمه این جلد از انتشارات وزارت خارجه که اسناد کودتای ٢٨ مرداد را در بر می‌گیرد، آمده است: این اسناد بر استفاده از عملیات سری توسط دولت‌های ترومن و آیزنهاور و سیاست‌های آنها درباره ایران تمرکز دارد که در نهایت منجر به سرنگونی دولت محمد مصدق شد. علاوه‌برآن، این اسناد دخالت سازمان‌های جاسوسی و اطلاعاتی آمریکا در ایجاد چنین سیاست‌هایی را نشان می‌دهد.
این مجموعه همچنین دربرگیرنده صدها سند درباره مکاتبات میان سفارت آمریکا در تهران، وزارت خارجه آمریکا و سازمان سیا است.
این اسناد در قالب ٤ محور کلی «تلاش‌های ایالات متحده برای فهمیدن مصدق فوریه ١٩٥١»، «بحران سیاسی جولای ١٩٥٢ ایران و تبعاتش»، «برنامه‌ریزی و اجرای عملیات آژاکس در اوت ١٩٥٣» و «روزهای پس از عملیات آژاکس از سپتامبر ١٩٥٣ تا دسامبر ١٩٥٤» منتشر شده است.
در یکی از اسناد منتشرشده به تاریخ نوزدهم آگوست ١٩٥٣، درخواست کمک پنج میلیون‌دلاری آمریکا به دولت زاهدی از سوی رابط سازمان سیا وجود دارد که نشان می‌دهد آمریکا علاوه بر نقش مستشاری در انجام کودتا، نقش مستقیمی نیز در پشتیبانی مالی کودتاچیان علیه دولت مصدق داشته است.( منبع: اداره اسناد امنیت ملی، روزنامه شرق) همچنین در یکی دیگر از 375 سند منتشرشده، سفیر آمریکا از محمدرضا پهلوی، شاه سابق ایران، می‌خواهد در بیانیه‌ای از نظامیان و مردم بخواهد فرامین زاهدی را اجرا کرد
این اسناد که به وضوح حاکی از دخالت آمریکا در امور داخلی ایران و ایجاد بی‌ثباتی در کشور هستند درست در زمانی منتشر شدند که مجلس سنای آمریکا تحریم‌های جدیدی را علیه ایران وضع کرد و رکس تیلرسون وزیر خارجه فعلی آمریکا بعد از 64 سال از دخالت ننگین این کشوردر سرنوشت مردم ایران، یک بار دیگر به بهانه ای «دخالت ایران در امور کشورهای دیگر و اقدامات بی ثبات کننده ایران در منطقه» که طبق این اسناد هر دو از شاخصه های سیاست خارجی آمریکا است، صحبت از تغییر رژیم در ایران می کند. شاید انتشار این کتاب در این مقطع زمینه ای را فراهم کند تا مسئولین آمریکایی برای یک بار هم که شده تاریخ را بخوانند. موضوعی که محمد جواد ظریف وزیر خارجه ایران و بهرام قاسمی سخن گوی وزارت خارجه به درستی به آن اشاره کردند.
محمدجواد ظریف درتوئیترخود خطاب به مقامات آمریکا نوشت: «مقامات آمریکایی، قبل از بازگشت به سیاست غیرقانونی و توهم‌آلود تغییر رژیم، تاریخ را مطالعه و از آن درس بگیرند./ افتضاح کودتای ۱۳۳۲ و تجربه انقلاب ۵۷، ثابت کرد مردم ایران در برابر تلاش‌های خارجی برای تعیین سرنوشت‌شان مقاومت می‌کنند. / پس از چند دهه پیگیری سیاست شکست‌خورده تغییر رژیم و تحریم، دولت آمریکا مجبور به عذرخواهی برای سال ۳۲ شد و پذیرفت مذاکره تنها راه‌حل است./ برای آمریکایی‌ها بهتر است به جای اینکه به تغییر رژیم در ایران که ۷۵ درصد مردم به صندوق رأی اعتماد دارند، فکر کنند، به فکر حفظ رژیم خودشان در آمریکا باشند».
بهرام قاسمی نیز در واکنش به سخنان تیلرسون به دخالت آمریکا در ماجرای کودتای ٢٨ مرداد اشاره کرد و افزود: مقامات جدید آمریکا ظاهرا فراموش کرده‌اند که اسلافشان به‌تازگی مجبور شدند از اقدامات آمریکا در سرنگونی دولت ملی و مردمی ایران و حمایت از نظام استبداد و دیکتاتوری در عین بیان شعارهای سیاسی برای رواج ارزش‌های دموکراتیک در سال‌های پس از کودتای ٢٨ مرداد، از مردم بزرگ ایران عذرخواهی کنند. سخنگوی وزارت امور خارجه تأکید کرد: بی‌شک تلاش برای القای اختلاف در میان صفوف متحد ملت بزرگ ایران یا شکاف در حاکمیت، از آرزوهای واهی این سخنان ناپخته و ناسنجیده است که همچون چهار دهه گذشته راه به جایی نخواهند برد. ایالات‌متحده از دهه 50 میلادی گونه‌های مختلف مداخله در ایران از کودتا و مداخله نظامی تا سیاست تغییر رژیم را که به صورت مستمر و رسمی در سه دهه آغازین جمهوری‌اسلامی ایران دنبال می‌شده است با شکست و شرمساری جهانی تجربه کرده که نفرت مردم ایران و بی‌حیثیتی جهانی برای آمریکا را به دنبال داشته است.
او افزود: این آزمون تجربه‌شده و بی‌فرجام، جهت‌گیری بی‌حاصلی است که نزدیک به چند دهه است دولت آمریکا آن را دنبال کرده و همواره نتایج معکوس آن را در مشارکت و حضور پرشور، فراگیر و شکوهمند مردم بزرگ و شریف ایران در انتخابات متعدد و با رأی مستقیم و صندوق آرا در یک مردم‌سالاری و دموکراسی دیده است.
اگر به بهانه انتشار کتاب اسناد دخالت آمریکا در کودتای 28 مرداد نگاهی تاریخی به رابطه کشورهای ایران و آمریکا داشته باشیم در می یابیم که با توجه به روی کار آمدن شخصیت تند رو، غیر عقلانی و غیر قابل پیش بینی مانند دونالد ترامپ در آمریکا و سیاست خصمانه او و تیم وزارت خارجه اش علیه ایران، وضع تحریم های جدید و امکان برخورد نیروهای نظامی دو کشور در منطقه خاورمیانه، رابطه دو کشور یک بار دیگر در یک مقطع حساس تاریخی قرار گرفته است. با این تفاوت که کشور ایران بعد از گذشت 64 سال از کودتای 28 مرداد و نزدیک به 40 سال از انقلاب 57 و تسخیر سفارت این کشور از جنبه های مختلفی چون پشتوانه مردمی، دولت عقلانی، دیپلماسی فعال و نیروی نظامی قدرتمند بسیار متفاوت و قدرتمند تر از دهه های گذشته است. در حالی که سیاست های آمریکا از ریاست جمهوری آیزنهاور تا ترامپ تغییر چندانی نداشته است
گزارش از: فرهاد فتحی
