استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی مهمترین نگرانی یک سال آینده را رشد خام فروشی دانست و تأکید کرد: به نظر من در سال تولید و اشتغال باید از همه ذخیره دانایی کشور استمداد کنیم که چگونه می شود این مسأله را اصلاح کرد.
به گزارش خبرنگار جماران، فرشاد مؤمنی در نشست «بررسی چشم انداز اقتصاد ایران در سال 96» که در مؤسسه مطالعات دین و اقتصاد برگزار شد، با بیان اینکه اقتصاد ایران به هیچ وجه اوضاع به سامانی را تجربه نمی کند، گفت: یکی از شاهکارهای داگلاس نورث به نام «فهم فرآیند تحول اقتصادی» می گوید وقتی اوضاع و احوال نا بسامان شد مسأله اساسی بررسی وجه اندیشه ای ماجرا است. به این معنا که صرف نظر از هر عامل مادی خاص عنصر محوری اندیشه هایی است که شرایط موجود را ایجاد کردند. به همین دلیل تلاش ها باید صورت اندیشه ای پیدا کند در غیر این صورت شکل تقلا پیدا می کند.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی ادامه داد: از این زاویه بزرگترین نقص اندیشه ای در شکل دادن به شرایط اجتماعی – اقتصادی ایران این بوده که به محورهای توسعه توجه نشده است. اگر به معنای واقعی بودجه به مثابه یک برنامه یک ساله دیده نشود و فقط آن را سند دخل و خرج ببینیم سایه سنگین مسائل کشور باعث از کار افتادگی بودجه می شود و امسال بیش از هر سال دیگری با این مسائل مواجه هستیم. یعنی دولت نمی تواند هیچ یک از اهداف توسعه ای که از طریق بودجه دنبال می شود را دنبال کند.
وی تأکید کرد: این امر به ما هشدار می دهد که مسائل بنیادی را فهرست و فکری به حال آنها کنیم. اگر سطوح توسعه دنبال نشود ابزارهای سطح کلان پاسخگوی مشکلات نیست. اهمیت آن امسال که یک سیکل سیاسی داریم این است که مسائل بنیادی را دسته بندی و بر اساس آن فرد شایسته را انتخاب کنیم.
مؤمنی با بیان اینکه متأسفانه اوضاع فرهنگی و سیاسی ما اگر بدتر از اوضاع اقتصادی نباشد بهتر از آن هم نیست، تصریح کرد: عده ای سعی می کنند با تحمیل هزینه های سنگین به کشور برای خود کسب محبوبیت کنند که مثال خیلی بارز آن پرداخت یارانه نقدی است؛ بر اساس آن خطای فاحش ایران با بی سابقه ترین فاجعه های انسانی مواجه شد. متأسفانه دولت قبل انگیزه کافی برای شفافیت نداشت و دولت فعلی هم نتوانست این کار را انجام دهد به همین دلیل وزیر اقتصاد هر ماه دچار کابوس می شود.
وی گفت: برداشت من این است که این سیکل سیاسی هزینه های متعارف ندارد ولی از باب اینکه باب فرصت طلبی و دادن وعده هایی که یا در حیطه اختیارات و یا شدنی نیست را باز می کند می تواند منشأ فرصت طلبی شود. باید از ذخیره دانایی کشور استمداد کنیم تا فعلا برای این انتخابات آسیب پذیری ها به حداقل برسد. اگر دولت آثار اجتماعی و اقتصادی شوک قیمت را برملا کرده بود شاید می توانستیم از مدعی العموم درخواست کنیم که این هزینه ها را بکند. شاید الآن بهترین مکان شورای عالی امنیت ملی باشد که استانداردهایی تعیین کند که عوام فریبی به حداقل برسد و جلوی وعده هایی که مخرب بودن آنها محرض شده گرفته شود.
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به وعده 250 هزار تومان یارانه نقدی، تأکید کرد: استفاده از منابع ملی برای خرید محبوبیت به حیثیت جمهوری اسلامی و جایگاه ریاست جمهوری آسیب می زند. خدا رحم کند به جامعه ما اگر اینها موقعیت های بزرگتری پیدا کنند. واقعا باید از همه اقتصاددانان صاحب صلاحیت استمداد کنیم که مردم و مسئولین را توجه دهند. اگر به سطح کلان توجه کنیم کمتر از آمارهای حیرت آور و باور نکردنی دولت قبل که رشحاتی از آن در دولت فعلی هم مشاهده می شود را شاهد هستیم.
وی با تأکید بر اینکه متأسفانه دولت رانتی کوته نگر انتظارات مردم را هم کوته نگر کرده است، گفت: باید بودجه را از زاویه رابطه دولت و ملت و حقوق متقابل آنها نگاه کنیم. از این زاویه باید ببینیم که چه میزان شفافیت و صداقت وجود دارد.
مؤمنی با اشاره به افزایش فروش دو برابری نفت بدون اتکای به توان فنی خارجی ها اظهار داشت: در 50 ساله اخیر به هیچ وجه تنگنای کشور ما نیاز خارجی نبوده است. از منظر رابطه پایداری نظام مالی در چهارچوب اتکای به خام فروشی باید به این مسأله نگاه کنیم و بدانیم که این ماجرا تداوم ندارد و راجع به این مسأله هم فکر اساسی داشته باشیم. با شکل موجود همه رفتارهای مالی دولت با قیمت ارز، قیمت نفت و میزان فروش نفت رقم خورده می شود که یک فرهنگ ضد توسعه ای شکل می گیرد. اگر این را درست می کردیم مشخص می شد که انتظارات مردم هم باید تغییر کند. کانون اصلی دولت ذخیره نفت نیست و ذخیره دانایی قوه مجریه است که بیشترین مؤسسات آموزش و پژوهش را در اختیار دارد.
وی تأکید کرد: با وجود اینکه یکی از اضطراری ترین شرایط بحران مالی را دنبال می کنیم نمایندگان مجلس هم به آن اضافه می کنند. اگر از راه توسعه ای به بودجه نگاه کنیم راه نجات باز می شود. به نظر من اگر بخواهیم از این زاویه به بودجه 96 نگاه کنیم باید برای افزایش توان تولید و فروش نفت و محصولات کشاورزی از دولت تشکر کرد. متأسفانه نه تنها وزیر کشاورزی تقدیر نشده بلکه مؤاخذه شده که توان تولید محصولات کشاورزی افزایش پیدا کرده است. من شخصا سکوت در این زمینه ها را نشانه تقوا نمی دانم که به یک وزیر مولد بگویند باعث رکود شده ای.
عضو هیأت علمی دانشگاه علامه طباطبایی گفت: مهمترین نگرانی یک سال آینده علاوه بر اینکه هیچ یک از محدودیت های توسعه ای قرار نیست بهبود پیدا کند، رشد خام فروشی است. رشد بخش نفت از خوش بینانه ترین چشم اندازهای اقتصادی دو برابر بیشتر است. به نظر من در سال تولید و اشتغال باید از همه ذخیره دانایی کشور استمداد کنیم که چگونه می شود این مسأله را اصلاح کرد.
وی افزود: از منظر توسعه یکی از مسائلی که در بودجه وجود دارد این است که سهم امور تصدی گری از مداخله های دولت همچنان بیش از دو برابر امور حاکمیتی است. اگر کسی می خواهد به کشور کند باید این مسأله را زیر ذره بین قرار دهد.
مؤمتی ادامه داد: یک مسأله دیگر از ملاحظات توسعه این است که ردیف های متفرقه در بودجه ما خیلی زیاد است. ردیف های متفرقه نماد بی برنامگی دولت است. در برنامه پنجم توسعه سهم درآمدهای اختصاصی دو و نیم برابر افزایش پیدا کرده است که سهمی در فسادها و رانت ها دارد و باید مورد توجه قرار گیرد. در این مسائل حتی افشاگری ها هم منشأ رانتی پیدا می کند در حالی که کانون اصلی گرفتاری ما اصل محاسبات غیر شفافی است که بستر این مسائل را فراهم می کند.
وی اظهار داشت: نکته بسیار مهمی که از منظر ملاحظات سطح توسعه اهمیت دارد این است که محاسبه ارزشمند و پیامداری در مرکز پژوهش های مجلس از بودجه صورت گرفته که به نظر من باید مورد توجه همه و صدا و سیما اگر می خواهد رسانه ملی باشد و رسانه یک جناح نباشد، قرار گیرد و توجه کنند که بر اساس استاندارد شاخص مرکز پژوهش ها در محاسبه آنها مشخص شده که دولت با این همه تصدی برای هر ایرانی در طول سال در صنعت 12 هزار، مسکن 80 هزار و محیط زیست و هوا تنها 6 هزار و 500 تومان می تواند خرج کند. شما را دعوت می کنم فقط به این مسائل فکر کنید.
استاد اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی با تأکید بر اینکه باید مطالبه اصلی ما از کاندیداهای ریاست جمهوری بازآرایی ساختارهای نهادی باشد، گفت: در حالی که سهم صنعت از ارزش افزوده اقتصاد ایران کمتر از 20 درصد است سهم آن از مالیات حدود 60 درصد و سهم املاک تنها 5 درصد است. این تنبیه مولدها است. هرکس بویی از ملاحظات اقتصادی داشته باشد می داند ساختاری که فشارها را متعلق به تولیدکنندگان کرده معلوم است که به بحران می خورد.
وی ادامه داد: به نظر من در این سال که عنوان آن عنوان قابل دفاعی است به جای تشکیل ستاد وجوه این امر را شناسایی کنند و به جای قیچی دست گرفتن گرفتاری های نرم افزاری را اصلاح کنند. بزرگترین لطف به تولید این است که هیچ چیزی افتتاح نشود بلکه این ملاحظات غیر توسعه ای را دنبال کنیم. البته آوردن خارجی ها برای فکر کردن بسیار حرف نامربوطی است. ماجرای ما ضعف در ذخیره دانایی نیست و این است که علم در تصمیم گیری ها اثرگذار نیست. اگر علم بخواهد فصل الخطاب شود باید لوازم آن هم به رسمیت شناخته شود؛ کما اینکه باید لوازم تولید محوری و اشتغال محوری رعایت شود.
مؤمنی در پایان اظهار داشت: اگر می خواهیم تولید و اشتغال درست شود باید روی حقوق مالکیت کار شود چون ایران جزء ربع پایانی کشورهایی است که از نظر حقوق مالکیت بدترین وضعیت را دارند. اگر این کار را انجام دهیم افق های وسیعی روی اقتصاد ایران باز می شود. بهترین و صادق ترین خدمت رسانه ها و افراد مختلف این است که روی لوازم تولید محوری و اشتغال محوری بحث کنند.
