این همه‌پرسی قرار بود ۲۰۱۴ برگزار شود اما به دنبال حمله داعش به شمال عراق به تعویق افتاد. این بار اما عزم اقلیم کردستان عراق برای برگزاری همه‌پرسی جدی است.
به گزارش جماران؛ همه‌پرسی جنجال‌برانگیز استقلال اقلیم کردستان عراق امروز برگزار می‌شود. برگزاری این همه‌پرسی مخالفان بسیاری دارد، علاوه بر دولت مرکزی عراق و کشورهای همسایه، بسیاری از قدرت‌های جهانی با برگزاری این همه‌پرسی مخالفند. این در حالی است که برخی دیگر از احزاب اصلی اقلیم با برگزاری آن در شرایط کنونی موافق نیستند. علاوه بر این، عراق و همسایگان اقلیم کردستان مانند ترکیه و ایران هم نسبت به برگزاری این همه‌پرسی هشدار داده‌اند، اسراییل از این رفراندوم حمایت کرده اما اکثر کشورهای غربی موافق برگزاری این رفراندوم نیستند.
این همه‌پرسی قرار بود ۲۰۱۴ برگزار شود اما به دنبال حمله داعش به شمال عراق به تعویق افتاد. این بار اما عزم اقلیم کردستان عراق برای برگزاری همه‌پرسی جدی است. رییس دولت اقلیم کردستان عراق با وجود مخالفت‌های گسترده همچنان بر برگزاری همه‌پرسی پافشاری می‌کند. در این میان ترکیه تهدید به تحریم کرده و چند روز پیش در مرز عراق مانور نظامی برگزار کرد اما مسعود بارزانی همچنان بر برگزاری همه‌پرسی پافشاری کرده و گفته که زبان تهدید را از سوی هیچ کشوری نمی‌پذیرد.
رییس اقلیم کردستان عراق درباره روابط میان اربیل و کشورهای همسایه به ویژه ترکیه گفت: دوست دارم که برگزاری همه‌پرسی تاثیری بر روابط ما با ترکیه نگذارد اما تهدید از سوی هیچ کشوری را نخواهم پذیرفت، می‌خواهم این پیامم آشکارا به مسوولان ترکیه برسد که از زبان تهدید علیه ما استفاده نکنند زیرا ما هرگز تهدید از سوی هیچ کشور و یا شخصی را نمی‌پذیریم، ما چه کاری کردیم؟ مردم ما می‌گویند که می‌خواهیم استقلال یابیم، بفرمایید و از ما سوال کنید چرا این را می‌گویید؟ چه چیزی باعث شده که چنین چیزی بخواهید؟ به جای تهدید بپرسید چه می‌خواهید؟ ما همه‌پرسی را برگزار خواهیم کرد، بیایید ما را نابود کنید.
بارزانی افزود: ما می‌توانیم با نظارت جامعه جهانی در مورد مسایلی چون استقلال، مرزها و منابع آب و نفت و گاز با بغداد به توافق برسیم و به همسایگانی متحد و بدون هیچ اختلافی تبدیل شویم، ما می‌توانیم برای یک یا دو سال منتظر بمانیم.
رییس اقلیم کردستان عراق در ادامه گفت: ما به نمایندگان آمریکا رودررو گفتیم که این موضع‌گیری‌شان برای ما تعجب‌آور است، ما نمی‌دانیم گناهی که مرتکب شده‌ایم، چیست، ما تنها حقمان را می‌خواهیم و اینکه مردم‌مان نظرشان را بدهند.
بارزانی در ادامه تاکید کرد، به ما ایده‌ها و پیشنهادات بسیاری داده شد اما هیچ یک از آنها جای همه‌پرسی را نمی‌گیرد.
وی افزود: همه‌پرسی آخر دنیا نیست و مذاکرات جدی پس از همه‌پرسی آغاز خواهد شد، آنها به ما می‌گویند، همه‌پرسی را برگزار نکنید و وارد گفت‌وگو شوید، سوال این است که در مورد چه چیزی گفت‌وگو کنیم؟ مخالفت با همه‌پرسی به معنای راضی نشدن به هر چیز دیگری است، علاوه بر این اختلاف ما با بغداد است نه با آمریکا و یا جامعه جهانی، ما می‌خواهیم با ضمانت‌های بین‌المللی و ضمانت آمریکا با بغداد به توافق برسیم، زمانی که بغداد اعلام می‌کند که ما هرگز همه‌پرسی را نمی‌پذیریم نه الان و نه در آینده و شرایط برای همیشه همین است، ما نیز نه الان و نه در آینده وابستگی و سرسپردگی را نخواهیم پذیرفت.
هشدار وزارت نفت عراق به کردها
وزارت نفت عراق با تاکید بر اینکه نفت ثروت ملی و دارایی همه ملت عراق از همه طوایف از جمله اقلیم کردستان عراق است، نسبت به سوء استفاده از شرایط فوق‌العاده و تسلط بر میادین نفتی هشدار داد و همه طرف‌های ذی‌ربط را به مذاکره جدی دعوت کرد.
وزارت نفت عراق در بیانیه‌ای اعلام کرد، به دنبال اعلام دولت اقلیم کردستان در راستای برگزاری همه‌پرسی در این اقلیم و مناطق مورد مناقشه مانند استان کرکوک این کشور با چالش‌ها و پیامدهایی روبه‌رو شده است. وزارتخانه مذکور همه طرف‌های ذی‌ربط را به گفت‌وگوی ملی جدی به دور از شعارها و منافع تنگ‌نظرانه فراخواند.
این وزارتخانه به همه طرف‌هایی که تلاش دارند از این شرایط فوق‌العاده برای نفوذ به پتانسیل‌ها و ثروت ملت عراق سوء استفاده کنند و آن را بازیچه دست خود قرار دهند یا در امور شرکت‌های نفتی از جمله شرکت نفت کرکوک دخالت کنند، هشدار داد و از همه طرف‌های ذی‌ربط خواست مسوولیت حفاظت از تاسیسات نفتی و زندگی کارگران و مسوولان آن را برعهده بگیرند.
وزارتخانه مذکور با مداخله در امور خود مخالفت و تاکید کرد، با وجود قطع روابط، وجود اختلافات بین دولت فدرال و دولت اقلیم کردستان در خصوص سیاست‌های نفتی و مدیریت ثروت کشور و عدم پایبندی اقلیم به توافق‌های منعقده در قبال بودجه دولت فدرال و تعدی فراوان از آن، این دولت و وزارت نفت از سال ۲۰۰۳ به دنبال سرمایه‌گذاری روی ثروت ملی و برآورده کردن نیازهای مردم عراق از همه اقوام و طوایف است.
وزارت نفت عراق اعلام کرد، دولت اقلیم کردستان بدون مراجعه به دولت فدرال و وزارت نفت عراق اقدام به صادرات نفت این اقلیم و امضای قراردادهایی با شرکت‌های خارجی می‌کند.
این وزارتخانه از همه طرف‌ها خواست بخش نفت را از مناقشات سیاسی جدا کنند و از ذخیره ملی به عنوان یک اهرم فشار و چانه‌زنی به ضرر اصولی ملی استفاده نکنند.
آشنایی با احزاب و نمایندگان
شهروندان سه استان اقلیم کردستان و شهروندان کرد در مناطق مورد مناقشه با بغداد امروز به این سوال پاسخ خواهند داد: «می‌خواهید اقلیم کردستان و مناطق کردستانی خارج از اقلیم به یک دولت مستقل تبدیل شود؟» رای‌دهندگان باید در برگه رای به این سوال پاسخ بله یا خیر دهند. در ادامه یک جمع‌بندی از مواضع احزاب و گروه‌های فعال در کردستان عراق در رابطه با همه‌پرسی استقلال ارائه می‌شود که بیشتر بر صف‌آرایی نیروهای درون پارلمان کردستان تمرکز دارد.
حزب دموکرات کردستان عراق
حزب دموکرات کردستان عراق، به رهبری مسعود بارزانی به عنوان رهبر حزب حاکم و رییس اقلیم متولی اصلی اجرای طرح رفراندم استقلال اقلیم کردستان عراق است. بارزانی نخستین‌بار در ژوئیه ۲۰۱۴ با حضور در پارلمان کردستان عراق خواهان برگزاری همه‌پرسی استقلال اقلیم کردستان عراق شد. این طرح با تاخیری دو ساله اما نه از خلال پارلمان، بلکه با درخواست حزب دموکرات کردستان و رهبر آن در آستانه اجرا قرار گرفت. این حزب اصلی‌ترین حامی برگزاری رفراندم استقلال کردستان عراق است. مسعود بارزانی، رییس این حزب در عین حال رییس حکومت اقلیم کردستان است و از اختیارات و امکانات خود به عنوان رییس اقلیم نیز برای جلب حمایت بیشتر برای همه‌پرسی استفاده می‌کند. آخرین دوره قانونی ریاست بارزانی بر اقلیم که در پارلمان به مدت دو سال تمدید شده بود، ۱۹ آگوست ۲۰۱۵ رسما به پایان رسید. یک ماه پیش از این تاریخ، بارزانی از کمیسیون عالی انتخابات درخواست کرد که شرایط برگزاری انتخابات ریاست اقلیم را فراهم کند اما کمیسیون اعلام کرد که برای برنامه‌ریزی برگزاری چنین انتخاباتی آمادگی ندارد. در پی تصمیم این کمیسیون، معاون رییس پارلمان که وابسته به حزب دموکرات است، موضوع مشروعیت قانونی ریاست اقلیم را به یک شورا که زیرمجموعه وزارت دادگستری است، ارجاع داد. این شورا باوجود مخالفت رقیبان و منتقدان بارزانی، رای داد که ریاست او تا زمان برگزاری انتخابات تمدید شود. حزب دموکرات همچنین ریاست انجمن عالی برگزاری رفراندم را برعهده دارد که کم و بیش همه احزاب به جز تغییر و جمعیت اسلامی در آن نماینده دارند.
حزب تغییر
حزب تغییر یا در زبان کردی گوران دومین حزب قدرتمند اقلیم کردستان عراق است. این حزب در انتخابات ۲۰۱۳ توانست به دومین قدرت اقلیم تبدیل شود. حزب تغییر که شکل تحول‌یافته یک جنبش اجتماعی و سیاسی بود با شرکت در دولت ائتلافی از اپوزیسیون به پوزیسیون تغییر ماهیت داد. پارلمان کردستان در پی برگزاری آخرین جلسه خود در روز ۷ اکتبر ۲۰۱۵ عملا از کار افتاد. به دنبال آن رییس پارلمان که از عضو جنبش تغییر بود، نماینده‌های آنها در مجلس و وزرای این حزب از کابینه اخراج شدند. این تحولات گوران را دوباره به اپوزیسیون تبدیل کرد. این حزب از مدافعان حق تعیین سرنوشت اما مخالف برگزاری همه‌پرسی به این شکل و در شرایط فعلی است. آنها پیشنهاد بازگشایی پارلمان از سوی بارزانی را رد کردند.
حزب تغییر اعلام کرده بود تنها در صورتی وارد مذاکرات همه‌پرسی خواهد شد که حقوق معوقه کارکنان بخش خدمات اقلیم پرداخت شود و پارلمان نیز مجددا و با همان ترکیب آغاز به کار کند. در آخرین روزهای قبل از تعطیلی پارلمان اولویت حزب تغییر، نه برگزاری همه‌پرسی بلکه حل بحران ریاست اقلیم و تغییر شکل نظام سیاسی حکمرانی بود.
با این حال پارلمان کردستان ۱۵ سپتامبر ۲۰۱۷ بدون حضور رییس مجلس، دبیر هیات‌رییسه، نمایندگان حزب تغییر و دیگر احزاب مخالف بازگشایی شد تا برگزاری همه‌پرسی را تایید کند. گوران و دیگر مخالفان این جلسه را به رسمیت نمی‌شناسند و می‌گویند اقدامات یک‌جانبه باعث عادی‌سازی وضعیت مجلس و اتحاد ملی نمی‌شود. از مجموع ۱۱۱ نماینده تنها ۶۸ نماینده در این جلسه شرکت کردند.
اتحادیه میهنی کردستان
در حزب اتحادیه میهنی کردستان به رهبری جلال طالبانی که بر اساس آخرین انتخابات اقلیم در سال ۲۰۱۳ سومین قدرت سیاسی به حساب می‌آید، در مورد همه‌پرسی استقلال کردستان توافق نظر وجود ندارد. حزب دموکرات کردستان عراق تلاش کرده موافقت این حزب برای حمایت از برگزاری رفراندم را جلب کند. این حزب در سال‌های بعد از بیماری طالبانی دچار چنددستگی و اختلاف شد. در حال حاضر دو جناح اصلی این حزب یکی حامی و یکی مخالف همه‌پرسی هستند. موافقان در ائتلاف با حزب دموکرات، در جلسه اخیر بازگشایی پارلمان از برگزاری همه‌پرسی حمایت کرده‌اند. آنها ۱۷ سپتامبر عملا کمپین تبلیغاتی خود را در حمایت از همه‌پرسی کردستان اعلام کردند. با این حال شش نماینده از ۱۸ نماینده اتحادیه میهنی کردستان از ورود به اولین جلسه پارلمان بعد از دو سال خودداری کردند.
اتحاد اسلامی کردستان
حزب اتحاد اسلامی کردستان که ١٠ نماینده در مجلس دارد و بخشی از دولت ائتلافی است، اگرچه در ابتدا در جبهه تغییر بود اما به مرور و در پی نشست‌هایی با حزب دموکرات کردستان عراق، متقاعد شد از رفراندم حمایت کند. آنها در جلسه بازگشایی پارلمان در ۱۵ سپتامبر امسال شرکت کردند. این حزب در بیانیه‌ای که بعد از این جلسه منتشر شد توضیح داد که از جمله دلایل شرکت در جلسه پارلمان حمایت از همه‌پرسی استقلال مردم کردستان و مناطق کردنشین خارج از اقلیم است.
حزب جمعیت اسلامی
حزب جمعیت اسلامی، دیگر حزب اسلام‌گرای کردستان عراق است که همراه با حزب گوران مخالف برگزاری همه‌پرسی هستند. این حزب نیز در همراهی با گوران، بازگشایی پارلمان بدون حضور نمایندگان مخالف را غیر شرعی و غیر قانونی خوانده است. حزب جمعیت اسلامی در بیانیه‌ای اعلام کرد که به دلیل مشارکت تنها دو حزب در تدوین برنامه نشست پارلمان و همچنین به دلیل عدم وجود توافق سیاسی بین احزاب سیاسی اقلیم کردستان در جلسه بازگشایی پارلمان شرکت نمی‌کند. حزب جمعیت اسلامی به همراه تغییر دو حزب اصلی مخالف برگزاری همه‌پرسی در شرایط کنونی هستند.
حزب جنبش اسلامی
این حزب اسلامگرا که تنها یک کرسی در مجلس دارد از جمله موافقان برگزاری همه‌پرسی استقلال است. جنبش اسلامی در انجمن عالی برگزاری همه‌پرسی هم که روز ۷ ژوئن امسال تشکیل شد، نماینده دارد. این حزب همزمان با آغاز دور جدید فعالیت‌های پارلمان اعلام کرد در دوره جدید فعالیت پارلمان، اپوزیسیون حکومت خواهد بود. با این حال در جلسه بازگشایی پارلمان شرکت کرد گرچه به تدوین دستور کار مجلس تنها توسط دو حزب (حزب دموکرات و اتحادیه میهنی) اعتراض داشت.
حزب سوسیالیست کردستان و حزب شیوعی
این دو حزب چپگرا که هر کدام در مجلس دو کرسی دارند، موافق برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان هستند. آنها در انجمن عالی برگزاری رفراندوم نماینده دارند و در جلسه بازگشایی پارلمان در ۱۵ سپتامبر هم شرکت کردند. علاوه بر اینها گروه راه سوم نیز که یک کرسی در مجلس دارد، با برگزاری همه‌پرسی موافق است.
اقلیت‌های دینی و قومی
از مجموع ۱۱۱ کرسی پارلمان کردستان عراق، ۱۱ کرسی به اقلیت‌های دینی و قومی اختصاص دارد. نمایندگان این اقلیت‌ها همگی جز جبهه ترکمانی که تنها یک کرسی دارد، از موافقان برگزاری همه‌پرسی هستند. جبهه ترکمانی در شهر محل مناقشه کرکوک از مخالفان شدید برگزاری همه‌پرسی استقلال کردستان و خواهان لغو طرح آن هستند. در همین شهر نمایندگان عرب عضو انجمن شهر نیز مخالف برگزاری این همه‌پرسی هستند. در مجموع هشت نماینده اقلیت‌های دینی در جلسه بازگشایی ۱۵ سپتامبر شرکت و از همه‌پرسی ۲۵ سپتامبر حمایت کردند. فراکسیون رافدین آشوری با دو نماینده این جلسه را با این توضیح که حاوی توافق همه احزاب نبوده، بایکوت کرد.
