چرا در ترکیه باران و برف می بارد، اما در ایران نه؟ آیا «بارورسازی ابرها» دلیل شکل گیری این وضعیت است؟ + واکنش مسئولان و کارشناسان

به گزارش جماران؛ درحالی که میزان بارش‌ها به شکلی بی‌سابقه در ایران کاهش یافته، خبرهایی از بارش 2 متری در نواحی مرزی ترکیه با ایران منتشر شده که گمانه زنی در خصوص موضوع بارورکردن ابرها در آنسوی مرزهای کشور را قوت بخشیده است.

برخلاف پیش‌بینی‌های هواشناسی در ایران که همه پاییز امسال را فرانرمال و سیل‌آسا پیش‌بینی می‌کردند، نه تنها شاهد بارشی نرمال نبودیم، بلکه کم‌بارشی پاییز امسال رکوردهای چند سال گذشته را هم جابجا کرده است.

تعداد زیادی از کشاورزان غرب کشور با پشت‌بستن به پیش‌بینی‌های هواشناسی، کاشت گندم را زودتر از قبل انجام دادند و حالا با نبود بارش‌ها، دچار ضرر و زیانی گسترده شده‌اند.

در روزهای اخیر فیلم‌ها و عکس‌های از شهرهای ترکیه و ارتفاعات هم مرز این کشور با ایران موجی از پرسش را برای شهروندان ایجاد کرده که چرا ترکیه غرق در برف است و  پاییز شهرهای غربی ایران با خشکسالی سپری می‌شود.

رئیس سازمان هواشناسی: باروری ابرها موضوع علمی قابل انجام و قابل بررسی است

به گزارش جماران به نقل از تسنیم، سحر تاجبخش مسلمان در نشست خبری با اشاره به اینکه پیش‌بینی‌ها با استفاده از شواهد و مدل‌های عددی اعلام می‌شود، اظهار کرد: پیش‌بینی، پیش‌گویی نیست و اطلاعاتی است که به‌روش معادلات ریاضی حل می‌شود. از خرداد تا شهریور ماه امسال تمام مدل‌ها حاکی از افزایش بارش در کل کشور به‌خصوص غرب کشور بود و تا شهریور این مدل‌ها حفظ شد.

وی افزود: تا مهرماه هم روند افزایش بارش را داشتیم اما در آبان و آذر پیش‌بینی بارش‌ها اتفاق نیفتاد. طی دهه‌های اخیر پیش‌بینی کوتاه‌مدت و بلندمدت بر اساس احتمالات است، الگوها بارش‌های بالاتر از نرمال نشان می‌داد که آن را اعلام کردیم.

وی با اشاره به پیش‌بینی‌های نرمال و فرانرمال به‌خصوص غرب کشور، گفت: ۳۰ تا ۵۰ درصد هم این احتمال وجود دارد که این اتفاق نیفتد.

رئیس سازمان هواشناسی گفت: روند افزایش قابل ملاحظه دما باید بررسی شود، شاید همین مورد یکی از اصلی‌ترین عوامل بود که اجازه نداد رطوبت به منطقه ما بیاید، حتی اگر این اتفاق نمی‌افتاد باید این را در نظر داشته باشیم که هوای خشک و نیمه‌خشک در ایران حاکم است.

تاجبخش درباره پیش‌بینی بارش‌ها در زمستان اظهار کرد: در خصوص زمستان هم بارش‌ها کمتر از نرمال است، اما با توجه به اتفاقات روی‌داده در حوزه تغییر اقلیم باید سناریوهای بدبینانه را مدنظر قرار دهیم، حتی اگر زمستان پربارشی داشته باشیم، منابع آب کشور با بارش‌ها جبران نمی‌شود.

وی در خصوص دلیل بارش‌های بالا در ترکیه (مناطق مرزی با ایران) و عدم بارش در همان مناطق در داخل کشور و احتمال بارورسازی ابرها، گفت: باروری ابرها موضوع علمی قابل انجام و قابل بررسی است. سازمان جهانی هواشناسی اعلام کرده است فعالیت‌ها به‌عنوان عاملی برای حل مشکل خشکسالی می‌تواند مورد بررسی قرار گیرد، در برخی مناطق با بارورسازی ابرها، افزایش بارش‌ها تجربه شده است، اما توسط سازمان جهانی هواشناسی بارورسازی ابرها به‌عنوان راه‌حلی عملیاتی برای حل مشکل خشکسالی توصیه نشده است.

رئیس سازمان هواشناسی در پاسخ به پرسش تسنیم مبنی بر اینکه "از مدل‌های هواشناسی چه کشورهایی استفاده می‌کنید؟"، اظهار کرد: ما از مدل‌های کشورهای فرانسه، آلمان، انگلستان و ژاپن استفاده می‌کنیم، این مدل‌ها نیز افزایش بارشها در پاییز امسال را فرانرمال نشان می‌داد.

رییس سازمان محیط زیست: گاهی برخی کشورها از روش‌های مصنوعی جهت ایجاد بارش‌ها استفاده می‌کنند

به گزارش جماران؛ علی سلاجقه رییس سازمان محیط زیست به آخرین خبر گفت: رئیس سازمان محیط زیست در پاسخ به آخرین خبر گفت: بارش‌ها گاهی به صورت طبیعی است و گاهی برخی کشورها از روش‌های مصنوعی جهت ایجاد بارش‌ها استفاده می‌کنند.

شاید دشمن از هر چیزی استفاده بکند تا طرف مقابل خودش را تحت تاثیر قرار بدهد، بعید نیست.

تاکنون درباره اینکه اقدامات خصمانه‌ای علیه بارش‌ها با این مقیاس وسیع که یک کشور تحت تاثیر قرار بگیرد هنوز کار تحقیقاتی صورت نگرفته است .

احتمال این کار در مقیاس کوچک است.

رئیس سازمان ملی پیش بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا: مقایسه بارش های ایران و ترکیه اساسا کار غلطی است

صادق ضیائیان، رئیس سازمان ملی پیش بینی و مدیریت بحران مخاطرات وضع هوا دراین باره به ما گفت: «ترکیه کشوری است که در کنار دریای مدیترانه و سیاه قرار دارد و رطوبتش بالاست و به طورطبیعی بارش های آن بیشتر از ایران است. بنابراین مقایسه بارش های ایران و ترکیه اساسا کار غلطی است؛ مثل این که بارش های استان های حاشیه دریای خزر را با تهران مقایسه کنیم.»

عضو هیات علمی پژوهشگاه هواشناسی: وضعیت اقلیم ترکیه را باید جدا از کشورهای غرب آسیا دانست

عباس رنجبر، عضو هیات علمی پژوهشگاه هواشناسی و علوم جو نیز دراین باره به ما این چنین توضیح داد: «وضعیت اقلیم ترکیه را باید جدا از کشورهای غرب آسیا مانند عراق، سوریه، عربستان، افغانستان و حتی ترکمنستان دانست، چون این کشورها به عنوان سرزمین های شرقی مدیترانه نیاز به شکل گیری سیستم های چرخنده دارند که این سیستم ها امسال چندان فعال نشدند.»

یک مهندس آب و هوا در ترکیه: ترکیه فناوری بارورسازی ابرها را در اختیار ندارد

مصطفی کایماک، مهندس آب و هوا در ترکیه گفت: باید به مردم ایران اطمینان بدهم برفی که در عکس می بینند یک رخداد کاملا طبیعی است و ترکیه فناوری بارورسازی ابرها را در اختیار ندارد. در گذشته چند مورد تحقیق آموزشی در منطقه مرمره انجام شده است. باید اضافه کنم که بارورسازی ابرها یک فرایند بسیار پیچیده است که از نظر علمی هم تایید نشده است.

یک اقلیم شناس: اینکه طرف ترکیه برف می بارد و ایران نمی آید خیلی عادی است/ بارورسازی ابرها کارساز و عملی نیست

پروفسور ال روبوک، اقلیم شناس گفت: برف زمانی می بارد که هوا بالا رود و با سرد شدن دما به صورت برف به زمین بازمی گردد. بالا رفتن هوا می تواند به وسیله جابجایی هوا بین کوه ها هم انجام شود، برای همین خیلی عادی است که یک طرف کوه برف ببینید و طرف دیگر کوه چیزی نباشد. این رویداد در کوه های راکی همیشه اتفاق می افتد. من نمی دانم الگوی طوفان در ترکیه و ایران چگونه است، اما اگر طرف ترکیه برف می بارد و ایران نمی آید، می تواند توضیحی برای الگوی بارش برف در منطقه باشد. ولی در کل، بارورسازی ابرها کارساز و عملی نیست. ممکن است روی منطقه ای که خودش برفی است کمی تاثیر بگذارد اما نمی تواند از هوا برف تولید کند.

خبرگزاری ایرنا: بارورسازی ابرها می‌تواند نه تنها یک ابزار مهم برای مدیریت آب باشد، بلکه برای کاهش آلاینده‌های جوی هم می‌تواند موثر باشد

مطالعات نشان دادند هرچند این مساله ثابت شده که درمانی برای خشکسالی نیست، اما بارورسازی ابرها می‌تواند نه تنها یک ابزار مهم برای مدیریت آب باشد، بلکه برای کاهش آلاینده‌های جوی هم می‌تواند موثر باشد.

بارورسازی ابرها و بارندگی مصنوعی یکی از راه‌های تقریبا جدید برای مقابله با رخشکسالی است که با وجود انتقادات گسترده به آن مورد توجه بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایالات متحده قرار گرفته است. از آن‌جا که آمریکا هرساله با توفان‌های سهمگین و خسارت‌باری روبروست که باوجود ابر و رطوبت فراوان شاید کمتر بارندگی هم به همراه داشته باشند، سیاست‌های جدیدی را برای استفاده حداکثری از این رخداد طبیعی وضع کرده است. تاجایی که هر زمان که یک توفان بزرگ در غرب آمریکا رخ می‌دهد، احتمال این‌که خلبانان بخواهند به داخل چشم این توفان پرواز ‌کنند و ابرها را با ماده‌ای به نام «یدید نقره» بارور ‌کنند، بسیار بالا می‌رود. هدف این کار هم افزایش بارندگی است.

بارورسازی ابرها از دهه ۱۹۴۰ وجود داشته است. این اواخر هم چنین اقداماتی در حالی که غرب با خشکسالی با ابعاد تاریخی و کم‌سابقه آن مبارزه می‌کند، گسترده شده است. اما جالب اینجاست که بدانیم در ایالات متحده، شرکت‌های خدمات شهری و حتی پیست‌های اسکی هم هزینه‌های این اقدامات را پرداخت می‌کنند.

بارورسازی ابرها تاثیر دارد؟

برای دهه‌ها تصور می‌شد بارورسازی ابرها موثر باشد و مطالعات اخیر هم به اثبات این امر کمک کرده‌اند که بارورسازی ابرها به راستی تاثیر خودش را حتی به میزان کم دارد و هیچ مدرکی مبنی بر مضر بودن «یدید نقره» که برای بارورسازی ابرها از آن استفاده می‌شود، وجود ندارد. کارشناسان می‌گویند بارورسازی ابرها به طور کلی ۵ تا ۱۵ درصد افزایش بارندگی را به همراه دارد. هرچند این مساله ثابت شده که هیچ درمانی برای خشکسالی نیست، اما بارورسازی ابرها می‌تواند یک ابزار مهم برای مدیریت آب باشد.

ما نمی‌توانیم توفانی را ایجاد کنیم و نمی‌توانیم شرایط ایده‌آل برای بارندگی را در این توفان ایجاد کنیم، چرا که این توفان‌ها به‌طور طبیعی اتفاق می‌افتند. به گفته یک تحلیلگر خدماتی و آب‌شناس در منطقه آبیاری «تورلاک» در مرکز کالیفرنیا، شرکتی به نام «تورلاک»(tourlock) برنامه باروری ابر را در سال ۱۹۹۰ آغاز کرد. به گفته این کارشناس کاری که این شرکت انجام می‌دهد تنها استفاده از شرایط موجود، شرایط طبیعی و تلاش برای کارآمدتر کردن توفان از منظر تامین آب است.

باروری ابرها چگونه انجام می‌شود؟

هنگامی‌که باروری ابرها به صورت هوایی انجام می‌شود، یک هواپیما یدید نقره را بارگیری می‌کند. موشک‌های یدید نقره روی بال‌ها و بدنه قرار می‌گیرند. ابتدا باید خلبان به ارتفاع معینی برسد، یعنی در جایی قرار بگیرد که دما در آن‌جا ایده آل است. در این لحظه موشک‌های یدید نقره به ابر شلیک می‌شوند. یدید نقره باعث می‌شود که قطرات آب درون ابرها با هم منجمد شوند، دانه‌های کریستال برف را تشکیل دهند و در نهایت آنقدر سنگین ‌شوند که ببارند.

البته در غیاب فرآیند انجماد، قطرات به هم نمی‌چسبند و به اندازه‌ای بزرگ می‌شوند که به صورت باران یا برف رسوب کنند. ابر در ابتدا به صورت کامل متشکل از آب است. در نهایت، همانطور که به سمت قله کوه می‌رود، ممکن است ۵۰ درصد یخ یا شاید بیشتر از آن باشد. اما حتی اگر هم تا این میزان باشد، هنوز مقدار زیادی آب مایع در آنجا باقی مانده است. حتی در این شرایط هم باز، یک شانس دیگر وجود دارد تا بارندگی به اندازه‌ای بزرگ باشد که ریزش کند.

از منظر تامین آب، بارورسازی ابرها بر فراز کوه‌ها بسیار ارزشمند است، چرا که آب به‌طور اساسی به صورت برف در می‌آید تا روان‌آب بهار ذخیره ‌شود. زمانی که این ابرها در دشت‌هایی مانند داکوتای شمالی هستند، هنوز هم سودمندند زیرا به شارژ مجدد رطوبت خاک کمک می‌کند. اما با این وجود به‌گونه‌ای نیست که بتوان آن را برای تاریخ بعدی ذخیره و استفاده کرد.

در حالی که در تگزاس از بارورسازی ابرها برای کمک به آبیاری مزارع کشاورزان استفاده می‌شود، در غرب و در ایالت‌هایی مانند «آیداهو»، «کالیفرنیا»، «کلرادو»، «یوتا» و «وایومینگ» از فرایند بارور کردن ابرها بیشتر برای کمک به پر کردن رودخانه‌ها و مخازن سدها استفاده می‌شود. در اکثر برنامه‌ها از هواپیماها برای باروری ابرها استفاده می‌کنند، اما در برخی از آن‌ها از موشک‌های زمینی هم استفاده می‌کنند.

هزینه‌ها و تاثیرات بارورسازی ابرها

به گفته یکی از کارشناسان هزینه بارورسازی ابرها تقریبا ارزش آن را دارد. قدر مسلم چنین چیزی هم همواره برای مدیران آب در ایالات متحده بسیار منطقی است، حتی اگر این افزایش در حد چند درصد باشد، بازهم این کار را انجام دهند.»

به طور مثال در ایالت آیداهو سالانه حدود ۴ میلیون دلار برای برنامه بارورسازی ابرها هزینه می‌کنند که باعث افزایش ۱۱ یا ۱۲ درصدی برف در برخی مناطق می‌شود و در نتیجه میلیاردها گالن آب اضافی با هزینه حدود ۳.۵۰ دلار در هر هکتار هزینه بر می‌دارد؛ که البته این رقم در مقایسه با ۲۰ دلار به ازای هر جریب برای سایر روش‌های دسترسی به آب، بسیار کم‌هزینه و صرفه‌جویی در این هزینه به مانند بانک تامین آب است.

و اگرچه منطقه تورلاک در ایالات متحده تنها شاهد افزایش ۳ تا ۵ درصدی روان‌آب‌ها در برنامه خود است که حداکثر بودجه آن ۴۷۵ هزار دلار است، با این حال منطقه «کالیفرنیا» تمام آب اضافی را که می‌تواند دریافت کند، مصرف خواهد کرد. یک چیز بسیار مهمی که در این زمینه وجود دارد این است که حتی این ایالت‌ها هم شاهد دو برابر شدن یا سه برابر شدن بارش‌ها نیستند.

آن‌ها شاهد افزایش تدریجی دریافت بارش هستند که در طول یک زمستان به میزان متوسط بارش‌ها اضافه می‌شود که می‌تواند قابل توجه هم باشد.

نکته مهم دیگری که در این زمینه وجود دارد این است که مطالعات نشان می‌دهد که این ابرهای بارور شده تنها برای افزایش منابع آب و روان‌آب‌ها مفید نیستند، بلکه اثر دیگر این بارندگی‌ها در شستشوی ناشی از آن بارندگی است، که امکان حذف آلاینده‌های متعدد از جو را در یک دوره کوتاه امکان‌پذیر می‌کند و می‌تواند برای کاهش غلظت گرد و غبار مورد استفاده قرار گیرد. مطالعات و پژوهش‌های متعددی برای تخمین مقدار گرد و غبار ریز که در اثر بارش شسته می‌شود انجام شده که جدیدترین آن در سال ۲۰۲۰ توسط .... انجام شده است. نتایج این تحقیقات آزمایشی نشان داد، در مناطقی که تحت تأثیر باروری ابرها قرار داشتند، شاخص غلظت PM۱۰ به دلیل اثر ترکیبی بارش و بارورسازی ابر کاهش یافت.

علاوه بر این، اثر باروری ابرها از طریق شبیه‌سازی عددی که توسط تجزیه و تحلیل داده‌های رصدی رادار و هواپیما به دست آمده بود هم به خوبی این وضعیت را نشان داد. این تحقیقات نشان دادند که غلظت PM۱۰ در طول زمان بارورسازی ابرها با مواد مواد بارور کننده کاهش می‌یابد، که این امر بیانگر این است که گرد و غبارهای ریز می‌توانند با استفاده از این تکنیک کاهش یابند.

منابع:

https://www.theguardian.com/environment/2021/mar/23/us-stated-cloud-seeding-weather-modification

https://www.cnbc.com/2022/12/17/how-cloud-seeding-can-help-replenish-reservoirs-in-the-west.html

https://link.springer.com/article/10.1007/s13143-023-00315-7