اجرای طرحی که از آسیب های خانواده زندانی می کاهد
در گفتگوی جی پلاس با نجفی توانا/ کالبد شکافی طرح مجازات های جایگزین در ایران
نجفی توانا گفت: اجرای مجازات های جایگزین باعث محترم شمردن مجرم های محترم می شود. در موضوع طرح مجازات های جایگزین و مسأله حبس زدایی که این روزها قضات و حقوقدانان بسیاری بر لزوم اجرای آن تاکید می کنند، دکتر علی نجفی توانا نیز در گفت وگو با خبرنگار جامعه جی پلاس، درباره "چگونگی شکل گرفتن این نوع از مجازات ها در جهان و ایران و نیز نحوه اجرای این طرح در کشورمان" مطالبی را به شرح زیر بیان کرد: سابقه مجازات در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ تفکر جدید علمی بر سیستم کیفری حاکم شد که سعی داشت با توسل به مجازات موجبات کاهش جرائم را با تکیه بر ارعاب و تنبیه همراه سازد. این تفکر مبتنی بر این بود که چون رفتار های جرم خیز ناشی از نوع تربیت و شرایط شخصیتی فرد است، لذا اگر اوضاع و احوال فرد خاطی از لحاظ اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و مدنی شخص با تربیت درست و مناسبی همراه شود، افراد دارای رفتاری متعادل و متعارفی خواهند شد از این رو اقدام به تأسیس کانون های اصلاح و تربیت کردند که این روش هم بعد ها به دلیل عدم وجود امکانات کافی، نبود متخصصان کار بلد و نبود تجهیزات لازم، نتیجه مطلوبی به همراه نداشت. متاسفانه با اجرای این طرح نیز کماکان عوامل ارتکاب جرم به خصوص در جوامع فقیر از لحاظ اقتصادی و فرهنگی وجود داشت. لذا بعد از ارتکاب جرم، دولت باید هزینه های زیادی را برای اصلاح و درمان مجرمین صرف می کرد و علاوه بر این که از منابع عمومی این هزینه تأمین شد؛ نه تنها از ابراز جرم جلوگیری نشد بلکه بر جمعیت بزهکار نیز اضافه می شد. مجازات کردن عاملی برای عدم تکرار جرم فارغ از بحث هزینه ها، مطالعات علمی نشان داد که اثرات منفی مجازات نه تنها از بُعد نتیجه بلکه از جهت تکرار جرم نیز ناکام بوده و مهمترین اثر سوئی که می گذارد، خدشه وارد کردن بر جامعه پذیری فرد بزهکار است و معمولا این برچسب زنی ها فرد را وارد مسیری خطرناک تر از قبل می کند؛ به همین جهت آرام آرام در برخی جوامع طرحی با عنوان مجازات های جایگزین مطرح شد. مجازات های جایگزین یعنی همان مجازات هایی سنتی که با تدابیر لازم کارآمدتر، دقیق تر و علمی تر شود. مجازات های جایگزین شامل: محدودیت در رفت و آمد، ترک اعتیاد، سلب یا لغو مجوز های دولتی و اجتماعی، گذراندن دوره های آموزشی و کسب امتیاز، کارهای عام المنفعه و.... می شود. با اجرای این طرح، اولا هزینه های جامعه و منابع عمومی نسبت به جمعیت کیفری کاهش پیدا می کند و ثانیا اثرات سوء شکنجه و شلاق و... در بین مجرمین تقلیل می یابد و در مجموع با توجه به شخصیت بزهکاران، این تدابیر می توانست جامعه پذیری و بازپروری مجرمین را تسریع ببخشد. به همین جهت اجرای این طرح ابتدا در جوامع اروپایی و آمریکایی و بعضاً درکشور های آفریقایی نهادینه شد. تأخیر در ایران برای استفاده از مجازات های جایگزین اما در ایران متاسفانه مثل سایر کاستی هایی که در مباحث مربوط به سیاست های جناییی وجود دارد، ورود مجازات های جایگزین دیر به هنگام بود اما خوشبختانه با قانون سال ۱۳۹۲، قضات توانستند به گونه ای مجازات های جایگزین را اجرا کنند؛ هرچند امیدوارم در صورت ایجاد بسترهای لازم، به نتایج خوبی در این زمینه برسیم. در قانون مجازات مجرمین، تدابیر جایگزین مجازات های غیرحبس نیز از ماده ۲۵ به بعد در آیین دادرسی کیفری پیش بینی شده اما لازمه این جایگزینی ها، محیا شدن شرایط استفاده از آن است. به عنوان مثال حبس در خانه یکی از موارد جایگزین است اما جوانی که خانه ندارد، شغل ندارد و بیکار است، چطور می توان برای جرم او حکم جایگزین صادر کرد؟! وقتی بیش از ۳ میلیون معتاد در جامعه وجود دارد و معالجه نمی شوند و آزاد اند، زندانی هم نداریم برای حبس این معتادین. بنابراین برای این افراد فرقی نمی کند در زندان باشند یا در جامعه! از این رو در ابتدا باید شرایط و بستر لازم برای اجرای احکام جایگزین به شکل مطلوبی، محیا شود. رفع بیکاری مهمترین عامل برای کاهش جرم دولت و مسئولین باید با پی گیری قانون اساسی به فکر رفع بیکاری، فقر، ایجاد شغل، و... باشند چرا که این دلیل مهمی برای کاهش جرم و جنایت و ایجاد زمینه برای استفاده از مجازات های جایگزین است. در غیر این صورت شما هر چقدر محدودیت برای جلوگیری از ارتکاب جرم بگذارید هم مجرم باز کار خود را انجام داده و تمام این هزینه ها بی ثمر خواهد ماند. در کشور های غربی، حداقل هایی برای شهروندان خود تأمین می کنند و نیازهای مردم در زمینه های حقوق شهروندی، تأمین اجتماعی، کمک های خانواده به فرزندان، مسکن و ... برآورده می شود و در مجموع فساد و تبعیض اداری کم می شود و در نتیجه آمار جرم کاهش یافته اما نه اینکه در آنجا جرمی وجود ندارد. یکی از بهترین راه ها برای کاهش نرح جرم در ایران، اتکاء به منابع مادی و معنوی ای کشور است. خانواده های زندانیان در معرض آسیب های جدی مطالعاتی که روی بزهکاران محبوس در زندان انجام شده است نشان می دهد که میزان جرم و جنایت در بین خانواده های آنها بسیار بالاست و ما در این زمینه می توانیم با حمایت از خانواده زندانیان، حداقل بخشی از این مشکلات را جبران کنیم اما در مجموع باید شرایط فرهنگی و قانونی در کشور ایجاد شود تا از وقوع جرم جلوگیری کند صرفا به دنبال رفع مشکلات بعد از وقوع جرم نباشیم.
دیدگاه تان را بنویسید