هر جامعه ای با هر میزان انباشت فرهنگی ِ تاریخی و اخلاقی و مدنی که شاید حاصل عمرهایی بی شمار و پربار و شرافت و نجابت و دانش و ایمان صد ها نسل از مردمانش باشد، ضمانتی تمام و کمال برای حفظ موقعیت خود ندارد و آنچه در هزاران سال به دست آمده است می تواند در چند سال و شاید در چند ماه از میان برود. مثالی گویا بیاوریم: در ابتدای قرن بیستم و پیش از جنگ جهانی دوم آلمان در اروپا و ژاپن در آسیا، گل های سرسبد فرهنگ و دانش و فضیلت و اخلاق و فلسفه و دانش و فناوری در دوران های خود بودند. به گزارش جی پلاس، ناصر فکوهی مدیر موسسه انسان شناسی و فرهنگ در ادامه این یادداشت می نویسد: اما هر دو فرهنگ، به دلیل افتادن در گودال های ملی گرایی های فاشیستی، ملت های خود را در طول نیم قرن، به سوی مصیبت هایی باور نکردنی سوق دادند: هر دو کشور زیر میلیون ها تن بمب تقریبا با خاک یکسان شدند، میلیون ها تن از جوانان شان کشته شدند و خاطره تلخ جنایات نیاکان، برای همیشه در تاریخ ثبت و اسبابی شد برای شرمندگی نسل های آتی. در منطقه خود ما، کشور عراق در بیش از نیم قرن توانسته بود با در آمدهای نفتی و با زحمت مردمش با وجود رژیم استبدادی حاکم، دست کم اندکی از تمدن باستانی بین النهرینی را بر پا کند، اما جنون بی پایان دیکتاتوری جنگ طلب صدام و روندی که حزب بعث در جامعه به آن دامن زد و آتش و تنش هایی که دیکتاتوری این کشور برای منافع خود دایم به میان طایفه ها و اقوام متعدد این کشور ایجاد می کرد، آن کشور را امروز به سرزمینی ویران بدل کرد و بهانه ای به قدرت های بزرگ داد تا از آن یک ناکجا آباد بسازند و به راحتی ثروت های زیر زمینی اش را غارت کنند. این گونه سرنوشت های تاریخی از ابتدایی که تمدن های بشری وجود داشته اند همراه با آنها بوده است: از ایران باستان تا روم باستان، از امپراتوری های استعماری تا امپراتوری شوروی پیشین. اما آنچه گفتیم به آن معنا نیست که ما در حال حاضر با چنین خطراتی روبه رو هستیم. منظور ما، این است که برخورداری از پیشینه تمدنی ایرانی و اسلامی با عمری بیش از شش هزار سال، اگر آن را به صورت مناسب مدیریت کنیم یک ضمانت برای جلوگیری از مصیبت های آتی است: اما همین اقبال بزرگ و میراث ارزشمند اگر با سوء مدیریت و بلاهت فردی یا عمومی همراه شود، می تواند ما را به بدترین موقعیت های غیر قابل تصور بکشاند. چنین بلاهتی را امروز می توان در پدیده نوکیسگی دید: پول ارزان و فاسد و ارزش یافتن خود نمایی های اجتماعی با اتکا بر آن و کنار گذاشتن ارزش های معنوی و ایمان و اخلاق، نمونه هایی آشکار از چنین بلاهت هایی هستند: ارزش هایی که هزاران سال است این تمدن را حفظ کرده اند و اگر قرار بود به جای شرح همه آنها فقط چند کلمه می گفتیم، این کلمات شاید بسنده می کردند: ادب، شرف، زحمت، ساده زیستن، دوری از تجملات، عشق به زندگی و به انسانیت و کار و خلاقیت: واژگانی که سرتاسر متون مقدس، ادبیات باستانی و کلاسیک ما را به خود اختصاص داده است و اگر تجربه زیستی مردم این سرزمین را نیز تا پیش از پیدا شدن نفت و منابع انرژی از خاطر بگذرانیم باز هم به آنها می رسیم. سزاوار نیست سرزمینی که زادگاه و جایگاه شکوفایی فکری فردوسی و حافظ و سعدی و مولوی و خیام و... بوده و باید نگهدارنده و نماینده ارزش هایی باشد که در آثار آنها موج می زند، امروز خود را در سطحی ببیند که آرمان حتی بخشی از مردم آن، رسیدن به زندگی آرمانیِ گاو چرانان و ششلول بندان ِ غرب وحشی و صحراهای خشک و ادبیات جاهل منشانه امریکایی باشد که گمان کنند الگوی زندگی مصرف گرایی که سرمایه داری غرب در جهان پایه ریزی کرد و فسادش امروز سراسر جهان را گرفته است، می تواند برای ما الگویی برای زندگی و به خصوص خوشبختی باشد. فساد و نوکیسگی امروز مثل بلاهایی به جان مردم ما افتاده اند. برخی از مردم ما روزها کارشان در خانه و محل کار، کلاه گذاشتن و کلاه برداشتن از این و آن و معامله گری و دلالی های سودجویانه برای رسیدن هر چه زودتر به نوکیسگی است که برای شان هم وسیله ای است برای رسیدن به آرمان زندگی شان که خود باز هم نوکیسگی است: همان هایی که اگر روزهای شان را به این ترتیب می گذرانند، شب های شان هم به تماشای سریال های ترکی می گذرد که همین مدل از زندگی را در پست ترین شخصیت های قابل تصور به تصویر می کشد. بدون شک در چنین وضعیتی در این میان نباید به دنبال یک مقصر گشت، مقصر همه هستند و هیچ کس نیست: مساله در تن دادن به بی مسوولیت ترین راهکار ها در برابر بزرگ ترین سختی هاست. جهان امروز جایی و زمانی بسیار مشکل برای زندگی کردن است: اما شک نکنیم که این سختی هرگز به سختی صحرای سوزان و کویری نبوده که همواره در قلب سرزمین ما قرار داشته است، اما مردمان مان توانسته اند در حاشیه آن زندگی را زنده نگه دارند: شک نکنیم که حافظ و سعدی و مولوی در شرایطی که ایران عرصه یورش بی رحمانه حملات بیگانگان بود که همه این پهنه را به خاک و خون می کشیدند، زیباترین ارزش های ادبی را برای همه انسانیت آفریدند. اینها شاید هشدارهایی باشد که پرتگاه پیش روی مان را بهتر به ما نشان دهد: پرتگاهی که نوکیسگی و خودنمایی اجتماعی و پول به مثابه تنها معیار همه ارزش ها، نه به مثابه یک کشتار گاه به ما نشان می دهند بلکه با همه ابزارهای ممکن سعی می کنند از آن سراب یک «موفقیت بزرگ» در زندگی را بسازند. منبع: روزنامه اعتماد

دیدگاه تان را بنویسید