حسین آخانی در تالاب تشنه در حال مرگ به خاطر گذشته پر ابهت آن، به سوگ نشسته و این گونه می گوید: پانزده سال پیش، دریاچه همین جا بود، هر زمان که من به این مکان برگشتم، آب عقب رفت داشت.

به گزارش خبرنگار علم و اندیشه جی پلاس، دریاچه ارومیه، در مرکز شمال غربی ایران قرار دارد و قبلا جزء یکی از شش دریاچه بزرگ نمک در دنیا بود و مساحت آن به ۵۲۰۰ کیلومتر مربع می رسید. مساحت آن کمی بیشتر از دریاچه نمک واقع در یوتا در ایالات متحده آمریکا است. فلامینگو، مرغ های ماهی خوار و دیگر پرندگان و میگوی آب شور و همچنین تفرجگاه ها برای توریست هایی که معتقد به این بودند حمام کردن در دریاچه نمک باعث افزایش سلامتی می شود، قبلا در این مکان فراهم بود. اما بعد از سال ها عقب کشی "نگین فیروزه ای" که مردم آذربایجان بدان احترام خاصی می گذاشتند، اکنون به تالابی خشک شده با ۱۰% از تمام وسعت خود رسیده است. دریاچه نمک مانند شش های انسان می ماند، در طول فصول مرطوب منبسط گشته و پر می شود و در فصول خشک، منقبض می گردد. اما انقباض دریاچه ارومیه در پایان سال ۲۰۱۴ مانند صدای در حال مرگ بود. "براد ماردن" زیست شناس دریاچه بزرگ نمک آرتمیا در "اگدن یوتا" در این باره می گوید: بحران در دریاچه ارومیه به وضوح یک فاجعه به نسبت یک نیم کره است. وی یکی از چندین متخصصی است که از ایالات متحده امریکا به تهران سفر کرده بود. سفر وی به منظور شرکت در جلسه هم فکری سازمان محیط زیست ایران و برنامه توسعه سازمان ملل به منظور احیای دریاچه ارومیه، بود. همانند دریاچه آرال، که در آسیای مرکزی بود و بخش اعظم آن از بین رفت، دریاچه ارمیه نیز به بیابانی از نمک که به تولید گرد و غبار مضر و دیگر چیزهای خطرناک برای مردم می پردازد، تبدیل شده است. حیات وحش به اضمحلال رفته وموجودات خاصی در لیست خطر انقراض قرار گرفتند. تعدادی از اشخاص رسمی در ایران آب و هوا، افزایش دما و خشکسالی را مورد نقد قرار می دهند. اما تعدادی نیز بر این باورند که سیاست گذاری ها باعث بروز چنین اتفاقی شده است. سروش سروشیان مدیر مرکز هواشناسی و سنجش از راه دور دانشگاه ایرواین کالیفرنیا در این باره می گوید: مدیریت آب در حوضه نقش مرکزی را در از بین رفتن دریاچه ایفا کرده است. سه رودخانه که نزدیک به ۹۰% از آب منتهی به دریاچه ارومیه را فراهم می ساختند، به منظور تولید برق و آبیاری بر روی آن ها سد ساخته شده است. کارشناسان ایرانی می گویند: سطح آب های زیر زمینی منتهی به این رودخانه ها نیز به خاطر حفر چاه های متعدد غیر قانونی پایین آمده است. بهبود و درست شدن این وضعیت نه آسان است و نه ارزان. دولت حسن روحانی به منظور احیای دریاچه ارومیه ۶ میلیار دلار هزینه را در دهه آینده در نظر گرفته است. این بزرگترین پروژه محیط زیست کشور محسوب می شود. در سال ۲۰۱۵ کابینه او ۶۶۰ میلیون دلار برای ۸۸ پروژه که به هدف درست کردن زیربنا و سیستم آبیاری کشور می باشد را تصویب کرده است. اقدامات دیگر بعد از این موارد نیز مثل حفاظت از آب، بیابان زدایی، ایجاد دیواره ها و بازوها برای دریاچه به منظور ایجاد پناه گاه برای حیوانات و... انجام خواهد شد. آخانی گفت: هنوز کارهای زیادی باید انجام گردد. وی افزود: تقریبا هیچ چیزی به هدف انجام تحقیقات و احیای محیط زیست انجام نگرفته است. او در ادامه گفت: هنوز پولی به روستائیان بابت عدم انجام کارهای مخرب مانند حفر چاه و معدن و استفاده از علوفه در نزدیکی دریاچه، پرداخت نشده است. سروشیان گفته است: این که دریاچه ارومیه می تواند احیا گردد مثل یک سوال میلیون دلاری باقی مانده است. در نزدیکی گوشه شرقی دریاچه، پرندگان به طور کامل از آن جا رانده شده و هم اکنون گستره ای خیره کننده ای از نمک دیده می شود. سروشیان افزود: سمت شرقی ساحل رحمانلو که بندر سابق و محل رفت و آمد در ساحل شرقی بود یک پای اصلی کاهش آب دریاچه محسوب می شود. قبل از انقلاب اسلامی ایران در این منطقه به منظور شراب سازی انگور کشت می شده است. بعد از انقلاب، تولید شراب ممنوع گشت. کشتورزان این منطقه رو به تولید و کشت گیاهانی همچون آفتابگردان، گندم، سیب و چغندر قند کردند کردند، در حالی که این محصولات آب بسیاری برای کشت احتیاج دارند. و مقامات محلی برای آبیاری این مناطق از سد سازی بر روی این رودخانه ها استفاده کردند. همزمان با خشک شدن دریاچه، وزش باد بر روی نمک ها و پاشیده شدن آن ها بر روی زمین های کشاورزی آغازیدن گرفت و خاک اطراف دریاچه بیمار گشت. گری لوئیس، نماینده برنامه توسعه سازمان ملل می گوید: با کشاورزی تهدید شده، زندگی نیز تهدید می شود. وی افزود: همزمان با خشک شدن دریاچه در این منطقه، صدها هزار نفر از این منطقه خارج می شوند. ( همین سناریو بعد از خشک شدن دریاچه آرال در نزدیکی آسیای مرکزی اتفاق افتاد). مسعود تجریشی مدیر تحقیقات دانشگاه شریف می گوید: بهبود فعالیت های آبیاری می تواند به کاهش استفاده از آب در سراسر کشور بینجامد و بدین صورت شاهد کاهش تقاضای مصرف در شاخک های اصلی دریاچه خواهیم بود. او اضافه کرد، وظیفه سخت تر جدا سازی کشاورزان از کشت محصولات آب بر است. هنوز هم به منظور جلوگیری از خشکسالی تمام و بیابان زایی، مهندسان بر روی موانع بیشتر به منظور محاصره نقاط قابل نجات تامل و اندیشه می کنند. میگوی آب شور می تواند با قرار گرفتن در قوس خلیج احیا شود و احتمالا پرندگان نیز با این روش بازگردند. این شیوه در حدود یک قرن در دریاچه نمک یوتا استفاده شده است. با این وجود، آخانی و دیگر زیست بوم شناسان مخالف تقسیم بندی دریاچه هستند. آخانی می گوید: ما تجربه تاثیر جاده را قبلا به چشم دیده ایم. ما مثالی در زبان فارسی داریم که می گوید: آدم عاقل دو بار یک اشتباه را تکرار نمی کند. در شمال دریاچه ارومیه مردی با کلاه حصیری در تلاش است که در مقیاس کوچکتر کمک بکند. او در حال آب دادن تپه شنی با شلنگ باغبانی است. در ماه ژوئن، سروشیان یک گروه ۱۰ نفری از دانشمندان ایرانی و مدیران آبی رابرای بازدید از سه دریاچه واقع در کالیفرنیا در یک جا جمع کرد. دریای سالتون، دریاچه مونو و دریاچه اونس و همچنین دریاچه بزرگ نمک، این موارد را شامل می شدند. این بازدید به منظور آشنایی هر چه بیشتر با تجربیات غرب آمریکا در این زمینه صورت گرفته بود. او که یک ایرانی-آمریکایی بوده و آمادگی نوشتن نامه مرگ و نوشتن نوشته بر روی سنگ قبر دریاچه ارومیه را ندارد می گوید: من خوشبین هستم، اما ما وقت زیادی نداریم.

عکس: یاشار آذری مطلق

برگرفته از: http://www.sciencemag.orп

دیدگاه تان را بنویسید