امام خمینی چگونه فتوای حلال بودن شطرنج را صادر کردند؟

در اسلام، حرمت قمار[میسر] از ضروریات و مسلمات است،خداوند تبارک و تعالی در قرآن می فرماید:
"یا أیها الذین آمنوا انما الخمر و المیسر و الأنصاب و الأزلام رجس من عمل الشیطان فاجتنبوه لعلکم تفلحون"(مائده /90 )
ای ایمان آورندگان، به تحقیق شراب و قمار و بت های نصب شده و تیرهای بخت آزمایی پلیدیی از عمل شیطان است، پس از آنها دوری کنید تا رستگار شوید.
میسر[قمار] چنان که معروف است،عبارت از برد و باخت می باشد، البته برد و باختی که در برابر آن چیزی قرار داده باشند، نه این که تنها پیروزی و شکست باشد. قمار، به دو صورت انجام می شود، یکی با ابزارهای شناخته شده مثل ورق و دیگر با هر وسیله و در هر مسابقه ای مثل توپ بازی.
قمار در هر دو صورت، بدون شک حرام می باشد. ولی آنچه مورد بحث و اختلاف می باشد برخی موارد زیر است:
1- بازی با ابزارهای قمار، بدون شرط و قرار دادن چیزی در برابر آن
2- بازی با ابزارهایی که در روزگاری ابزار قمار بوده است یا در برخی جوامع ابزار قمار است ولی امروز یا در این جامعه ابزار قمار نمی باشد.
دیدگاه های فقهای شیعه در برابر این دو مورد مختلف است و عده ای به حرمت آن و برخی به جواز فتوا داده اند، امام (س)در مورد اول معتقد به حرمت و در مورد دوم معتقد به جواز می باشد.
هم اکنون به بحث شطرنج می رسیم که روایات فراوانی که در مذمت آن وارد شده است، به چه جهت می باشد. در اینجا دریافت فقها مختلف می باشد، برخی می گویند شطرنجحرمت ذاتی دارد چه با آن قمار بشود و چه با آن قمار نشود و چه ابزار قمار باشد و چه ابزار قمار نباشد.
دسته ای می گویند شطرنج حرمت ذاتی ندارد و در صورتی که قمار با آن بشود، حرمت دارد و گروه سوم می گویند شطرنج اگر ابزار قمار باشد، بازی با آن حرام است چه با آن قمار بشود و چه قمار نشود.
امام (س)معتقد به نظر سوم است و می فرماید روایات شطرنج ناظر به میسر و قمار بودن آن است و حرمت شطرنج ذاتی نیست و شاهد آن نیز روایاتی است که شطرنج را میسر[قمار] می نامد مانند:
روایت ابی بصیر، عن ابی عبد الله(ع) قال: امیر المومنین(ع): النرد و الشطرنج هما المیسر امام امیر المومینین فرمودند: نرد و شطرنج قمار هستند.
و همچنین روایت عبد الله بن جندب و اسماعیل جعفی و روایت ابی الحارود در وسائل الشیعه ج12،ص 242/ص 243 ،ص 240 ،ص239
به همین دلیل امام (س)در پاسخ سئوال چنین می فرمایند: اگر شطرنج آلات قمار بودن خود را به طور کلی از دست داده باشد و چون امروز تنها به عنوان یک ورزش فکری از آن استفاده گردد بازی با آن چه صورتی دارد؟
پ: بر فرض مذکور اگر برد و باختی در بین نباشد اشکال ندارد
صحیفه 21/129