پایگاه خبری جماران، الهه اسلامی: تماشای تصاویر کودکان و نوجوانانی که روی بقایای خانه‌ها و مدارس روستایی در مناطق زلزله‌زده برای عکاس‌های خبری و تفریحی ژست گرفته‌اند، قلب همه ما را در روزهای اخیر به درد آورد. شاید همه ما حق داشتیم، که روزهای اول پس از زلزله کرمانشاه مبهوت باشیم و هر چه دم دستمان بود با هر وسیله‌ای که می‌شد بفرستیم برای زلزله‌زده‌ها، اما بعد از یک هفته، فهم حال و روز آن کودک روستایی که تمام آرزوهایش را در کلاس درس دست‌یافتنی دیده بود، برای هیچ یک از ما ممکن نیست. مروری بر تجربه‌های کشورهایی که با کمک سازمان‌های بین‌المللی و انجمن‌های محلی موفق به بازسازی اصولی مناطق زلزله‌زده شده‌اند، حاکی از اهمیت قابل توجه برپاکردن کلاس درس در روزهای ابتدایی پس از زلزله است. اینکه کودکان بتوانند به سرعت و بدون عقب افتادن از سایر هم‌سن‌وسالانشان به مدرسه، ولو در قالب چادرهای آموزشی، بیپوندند و شوک ناشی از زلزله را پشت سر بگذارند بخش مهمی از پروژه‌های بازسازی در نقاط مختلف جهان را تشکیل داده است.
زلزله‌ای که سال 2005 کشمیر را لرزاند، نزدیک به 73 هزار نفر را قربانی کرد؛ با وجود این فرایند بازسازی این منطقه سرعتی مثال‌زدنی داشت. یکی از بنیادهای خیریه جهانیکه مسئولیت بازسازی فقیرترین بخش کشمیر موسوم به چکامه را برعهده گرفته بود، اقداماتی را در زمینه بازسازی مدارس انجام داد که می‌تواند الگوی ما در کرمانشاه باشد. زندگی در کشمیر باید به سرعت به حالت عادی خود بازمی‌گشت، پس مقامات محلی با حمایت سازمان‌های بین‌المللی اقدام به برپایی چادرهای ضد سرما در محل مدارس تخریب‌شده کردند، برای اینکه دانش‌آموزان از مدرسه عقب نمانند. این چادرها در مراحل بعدی با سازه‌های از پیش‌ساخته جایگزین شدند. با توجه به ضرورت ساخت مدارس در نقاط امن، در مراحل اولیه پروژه، تیمی از زمین‌شناسان مأمور به شناسایی نقاطی شدند که آسیب‌پذیری کمتری در برابر زلزله داشته و برای ساخت مدرسه و سایر اماکن عمومی مناسب باشند.
مدیریت پروژه‌های ساخت مدارس به افرادی داده شد که منتخب جامعه محلی بودند، افرادی که مردم روستا به آنها اعتماد داشتند. اعتماد مردم روستاها به تیم بازسازی به قدری عمیق بود که برخی اهالی زمین‌های خودشان را برای ساخت مدارس جدید اهدا کردند. با کمک یکی از بنیادهای خیریه جهانی، همزمان با ساخت مدارس نو، معلمان پاکستانی تحت آموزش‌های به‌روز و کارآمد قرار گرفته و ابزارهای مورد نیاز دانش‌آموزان تهیه شد. 150 معلم به عضویت برنامه آموزشی‌ای درآمدند که بعد از زلزله کار خود را آغاز کرده بود.
یکی از بنیادهای خیریه جهانی در مراحل بعدی این پروژه، از خیّرین خواست با اهدای بورس تحصیلی به تعدادی از کودکان زلزله‌زده، در تشویق دانش‌آموزان به درس‌خواندن نقشی مؤثر ایفا کنند.
یکی از نکاتی که در فرایند بازسازی مدارس، از اهمیت بسیاری برخوردار است، کاهش دادن هزینه‌های ساخت با هدف تأمین کیفیت مصالح مورد استفاده است. پروژه بازسازی مدارس در چکامه نیز به همین دلیل با تکیه بر مشارکت اهالی منطقه در فرایند ساخت مدرسه پیش رفت تا هزینه‌های ساخت مدارس کاهش پیدا کند. همکاری اهالی چکامه در ساخت مدارس همچنین منجر به تقویت روحیه جمعی آنها شد و به آنها این توانایی را داد که خودشان برای بازسازی خانه‌هایشان پیش قدم شوند.
زلزله نپال هم تجربه خوب دیگری است که می‌تواند در بازسازی مدارس در کرمانشاه الگو قرار گیرد. 3 ماه پس از زلزله‌ای که محروم‌ترین نقاط نپال را لرزاند، فعالان اجتماعی خرابی 6 هزار مدرسه را به فال نیک گرفتند. آنها باور داشتند ساخت حتی 100 مدرسه درست‌وحسابی روی خرابه‌های مدارس قدیمی، نظام آموزشی ناکارآمد این کشور را اصلاح می‌کند. وزارت آموزش نپال با شعار «مدارس را بهتر از قبل بسازیم» درهای مدارس را به روی تمام کودکان باز کرد، حتی آنها که تا به حال مدرسه نرفته بودند. کمپین‌های فعال در نپال، اهالی مناطق روستایی را متقاعد کردند بدون هیچ هزینه‌ای کودکانشان را به مدرسه بفرستند. تمام مؤسسات آموزشی‌ای که پس از زلزله ساخته شدند، در برابر حوادث طبیعی مقاوم بودند. (ساخت راه‌پله‌های عریض و ایمن، خروجی‌های مناسب و استفاده از نیمکت‌ها و میزهایی که زمان زلزله آسیب کمتری می‌رسانند)
اصلاحات در نپال محدود به سخت‌افزارها نماند. با توجه به اینکه مدارس در نقاط زلزله‌خیز واقع شده بودند، دروسی برای افزایش آگاهی دانش‌آموزان و معلمان از نکات ایمنی به کتاب‌های درسی اضافه شد. کودکان آسیب‌دیده و معلول شناسایی شدند تا حمایت‌های آموزشی بیشتری دریافت کنند.
نگاهی به تجارب کشمیر و نپال در زمینه بازسازی مناطق زلزله‌زده حاکی از محوری بودن مدارس در پروژه‌های بازسازی است. مدارس علاوه بر بازگرداندن حس زندگی به این مناطق، این ظرفیت را دارند که تبدیل به مرکزی برای ارائه آموزش‌های اورژانسی اعم از مسائل پزشکی، بهداشتی و روانشناسی به آسیب‌دیدگان شوند. بد نیست ما هم برپایی کلاس درس در مناطق زلزله‌زده و بازسازی مدارس را در صف مقدم پروژه‌هایی قرار دهیم که درصدد هستند وضع شهرها و روستاهای آسیب‌دیده را متحول کنند.
برای مطالعه بیشتر درباره پروژه بازسازی نپال اینجا را بخوانید.
