حفظ اسناد و کتاب های تاریخی با دیجیتال سازی

صالحی امیری 53 ساله از سیاست مداران ایرانی است. وی در آغاز کار دولت تدبیر و امید مدتی سرپرست وزارت ورزش و جوانان جمهوری اسلامی ایران بود و حالا در کسوت ریاست سازمان اسناد و کتابخانه ملی قصد ایجاد دگرگونی در این سازمان دارد.

صالحی امیری دارای مدرک کارشناسی و کارشناسی ارشد علوم سیاسی و دکترای مدیریت دولتی واستادیار دانشگاه است و در سازمانی فعالیت می کند که به عنوان مؤسسه ای آموزشی، پژوهشی، علمی و خدماتی شناخته می شود.

شکل گیری رسمی کتابخانه ملی به سال 1316 بازمی گردد. در سال 1358 مرکز خدمات کتابداری، و در سال 1378 سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی در کتابخانه ملی ادغام شدند و سرانجام در سال 1381 با تصویب شورای عالی اداری، کتابخانه ملی و سازمان اسناد ملی با هم ادغام شدند و سازمان فعلی شکل گرفت . اکنون این سازمان در دو ساختمان مستقل «کتابخانه ملی ایران » و «گنجینه اسناد ملی ایران » فعالیت دارد.

صالحی امیری می گوید به لحاظ ساختاری نزدیک 90 سال است که در کشور آرشیو ملی داریم، اما به لحاظ محتوایی در این زمینه دارای چالش های جدی هستیم. در همه دنیا یک مرکز به عنوان آرشیو ملی شناخته می شود و تمامی اسناد در سطح دولت و نظام سیاسی، در آن آرشیو به صورت استاندارد نگهداری و سپس خدمات آرشیوی به پژوهشگران و نیازمندان داده می شود.

وی می افزاید: ما در ایران ده ها مرکز آرشیوی و اسنادی داریم که نیازمند انسجام و بازتعریف در وظایف و کارکردهای آن هستیم.

صالحی امیری تاکید می کند ما به دو نکته مهم اصرار داریم، نخست نگهداری اسناد بر اساس استانداردها و قواعد علمی روز؛ یک سند در یک دستگاه خارج از نظام استاندارد حداکثر 50 سال عمرمی کند، اما همان سند در اسناد ملی و با استانداردهای علمی تعریف شده بیش از 500 سال عمر خواهد کرد.

وی اضافه می کند : نکته دوم این است که ما به دنبال دیجیتال سازی کل اسناد هستیم تا دسترسی را برای همگان در سطح کشور تسهیل کند. لذا ما یکی از مهمترین برنامه های هشت گانه ای که برای کتابخانه ملی تعریف کردیم، گسترش دیجیتال سازی سازمان است.

صالحی امیری در یک روز سرد زمستانی میهمان ایرنا بود. خبرگزاری رسمی کشور که او میهمان آن بود اکنون 80 ساله شده و به گفته رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی به صورت استاندارد فعالیت می کند.

سیدرضا صالحی امیری در حاشیه بازدید از ایرنا در گفت وگو با خبرنگاران حوزه های مختلف این رسانه به پرسش های مطرح شده پاسخ داد.

آیا در کشور آرشیو ملی وجود دارد و برنامه ها و سیاست هایی را که سازمان اسناد و کتابخانه ملی در این مورد پی گیری می کند چیست؟

- رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در پاسخ گفت: به لحاظ ساختاری نزدیک 90 سال است که در کشور آرشیو ملی داریم، اما به لحاظ محتوایی در این زمینه دارای چالش های جدی هستیم. در همه دنیا یک مرکز به عنوان آرشیو ملی شناخته می شود و تمامی اسناد در سطح دولت و نظام سیاسی، در آن آرشیو به صورت استاندارد نگهداری و سپس خدمات آرشیوی به پژوهشگران و نیازمندان داده می شود.

وی افزود: ما در ایران ده ها مرکز آرشیوی و اسنادی داریم که نیازمند انسجام و بازتعریف در وظایف و کارکردهای آن هستیم.

صالحی امیری گفت: برای اینکه بتوانیم آرشیو ملی را شکل دهیم، تشکیلاتی به نام مجمع هماهنگی نهاد های اسنادی (مهتاب) ایجاد کرده ایم که این مجموعه رسالت هماهنگی، سیاستگذاری و همکاری نهادهای اسنادی را عهده دارد و مسئولیت این مجموعه نیز برعهده رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران است.

وی ادامه داد: آن چیزی که به عنوان یک آسیب می توانیم در آرشیو ملی از آن نام ببریم این است که مجموعه نهادهای ذیربط، همکاری شایسته ای با اسناد ملی برای انتقال اسناد ندارند.

صالحی امیری افزود: امروز ما مطلع هستیم که بسیاری از سازمانها، اسناد را به شکل غیر استاندارد نگهداری می کنند که زیانهای جدی به کشور و نسل های آتی وارد می کند. از این رو با انجام مذاکرات، تفاهم و آگاه سازی، به دنبال آن هستیم که اسناد و مجموعه سوابق اسنادی که در نهادها موجود است، براساس قانون به سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران منتقل شود.



* آیا برای نگهداری اسناد استانداردی موجود است یا خیر؟

- رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: ما به دو نکته مهم اصرار داریم، نخست نگهداری اسناد بر اساس استانداردها و قواعد علمی روز؛ یک سند در یک دستگاه خارج از نظام استاندارد حداکثر 50 سال عمرمی کند، اما همان سند در اسناد ملی و با استانداردهای علمی تعریف شده بیش از 500 سال عمر خواهد کرد.

وی افزود: نکته دوم این است که ما به دنبال دیجیتال سازی کل اسناد هستیم تا دسترسی را برای همگان در سطح کشور تسهیل کند. لذا ما یکی از مهمترین برنامه های هشت گانه ای که برای کتابخانه ملی تعریف کردیم، گسترش دیجیتال سازی سازمان است.

صالحی امیری گفت: تا کنون حدود پنج درصد سازمان دیجیتال شده است و در برنامه تعریف شده با همکاری شایسته ای که دولت تا کنون داشته و دارد، بنا داریم مجموعه دیجیتال را در سازمان گسترش وهمه این اطلاعات را در دسترس پژوهشگران، نهادها و موسسات قرار دهیم.

وی اظهار کرد: برای استانداردسازی نیز تاکنون کارهای زیادی انجام شده است و الگوهای استانداردسازی اسناد در مرکز اسناد تدوین و به نهادهای اسنادی دیگرهم منتقل شده است.

وی اظهار امیدواری کرد که بتوانند در آینده نه چندان دور همه نهاد ها و دستگاه ها از یک استاندارد تبعیت کنند.



* تعداد و وضعیت اسناد و نسخ خطی قدیمی که در خارج از کتابخانه ملی است چگونه است؟

- رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: کتابخانه ملی در حال حاضر دو میلیون و 700 هزار کتاب، پنج میلیون نشریه، 38 هزار نسخه خطی، 34 هزار نسخه سنگی، چند صدهزار نقشه، عکس، آلبوم، فیش و میکروفیش و بیش از 200 هزار پایان نامه و چند صد میلیون برگ سند در اختیار دارد که مربوط به 700 سال گذشته است.

وی افزود: آمار نشان می دهد که حدود 400 هزار نسخه خطی در اختیار مردم و بیش از یک میلیون نسخه در خارج از کشور مانند هند و پاکستان و آسیای میانه است.

صالحی امیری ادامه داد: از مردم عزیز انتظار داریم، به مرکز اسناد و کتابخانه ملی ایران اعتماد کنند و نسخ خطی و اسناد ارزشمند تاریخی را به صورت امانت، وقف، هدیه، هبه و یا فروش در اختیار این سازمان قرار دهند.

وی تصریح کرد: استدلال این است که عمر نگهداری اسناد و کتاب های نفیس در خانه های مردم به دلیل شرایط غیراستاندارد از قبیل دما، نورو رطوبت، 50 سال خواهد بود، اما در کتابخانه ملی به دلیل نگهداری استاندارد و کنترل های خاص، بیش از 500 سال خواهد بود.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت:ما آمادگی داریم کسانی که خواستند امانت بدهند، هر زمانی که مطالبه کنند، امانتشان را عودت دهیم و همچنین آمادگی داریم که از طریق کمیته خرید با قیمت گذاری و کارشناسی آنها را خریداری کنیم. وی افزود: چنانچه کسانی هم تمایل داشته باشند به نام خودشان در سازمان اسناد و کتابخانه ملی ثبت و ضبط می شود. این امر می تواند خدمت بزرگی برای حفظ هویت و اسناد ملی باشد.

* برنامه های بلند مدت و کوتاه مدت برای کتابخانه ملی چیست؟

- رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران گفت: دیجیتال سازی اولین برنامه هشت ماده ای است که برای توسعه کتابخانه و اسناد ملی تعریف کردیم. هدف از توسعه دیجیتال سازی برای تسهیل در دسترسی پژوهشگران و همه ایرانیان داخل و خارج از سازمان به اسناد و کتابخانه ملی ایران است.

وی برنامه دوم را توسعه در روابط بین المللی کتابخانه و اسناد ملی خواند و گفت: امروز مجموعه سازمان هایی تحت عنوان «ایفلا » شورای جهانی کتاب، با قدمتی حدود 80 سال و آرشیو ملی ( ICI ) با قدمتی بسیار طولانی در حال فعالیت هستند، اما ما در نظام های جهانی مرتبط با اسناد و کتاب فعال نیستیم.

صالحی امیری یکی دیگر از اقدامات انجام شده را توریسم فرهنگی نام برد و افزود: برای رسیدن به این هدف، تفاهم نامه ای را با میراث فرهنگی و مجموعه تور گردانها امضا کردیم تا توریست هایی که به ایران می آیند، نیمی از روز را در مرکز اسناد وکتابخانه ملی صرف کنند تا با فرهنگ و میراث مکتوب ما آشنا شوند.

وی برنامه دیگر این سازمان در حوزه بین الملل را فعال سازی کمیته حافظه جهانی عنوان کرد و گفت: یکی از برنامه های یونسکو شناسایی و ثبت میراث معنوی کشورها است که ما تاکنون موفق شده ایم هفت اثر را در عرصه جهانی ثبت کنیم.

صالحی امیری ادامه داد: نقشه های خلیج فارس، ربع رشیدی، المسالک و الممالک، شاهنامه بایسنقری و تعداد دیگر. از جمله این ثبت ها در حوزه میراث معنوی است.

وی اظهار کرد: تا کنون 42 اثر در سطح ملی و چهار اثر نیز در سطح منطقه ای ثبت شده است و تلاش داریم با گسترش این حوزه، آثار بیشتری را در یونسکو به ثبت برسانیم.

صالحی امیری برنامه دیگر که در کتابخانه ملی دنبال می کند را بحت توسعه نسخ خطی خواند و گفت: نسخ خطی نیز مانند میراث ملموس از قبیل موزه ها و کاخ ها جزو ارزش ها و هویت ملی محسوب می شود و باید آنها را در فضایی امن نگهداری و به نسل های بعدی منتقل کنیم.

وی نکته چهارم را انسجام با نهادهای فرهنگی و کتابخانه ای نام برد و گفت: دو سازو کار مجمع هماهنگی نهاد های اسنادی( مهتاب) و مجمع کتابخانه های بزرگ( مکتب) را برای این منظور طراحی و اجرا کردیم.

رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی برنامه دیگر را انجام پژوهش های بنیادی عنوان کرد و افزود: این برنامه مهم جزو وظایفی مانند دانشنامه فرهنگ، دانشنامه اسناد و پژوهش های بنیادی در حوزه پژوهش است.



* تفاوت برنامه ها در دور مسئولیت شما با دوره های قبلی در چه مواردی است؟

- رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران اتفاق مهم دیگر دریک سال اخیر را دو رسالت همزمان سازمان اسناد و کتنابخانه ملی ایران نام برد و گفت: یک رسالت، داخلی است که به آن تخصصی می گوییم، یعنی خدمات دهی به پژوهشگران، اسناد و کتاب و دیگری نگهداری این آثار که وظیفه داخلی و تخصصی است.

وی افزود: رسالت دیگر وظیفه ملی به عنوان نهاد فرهنگی است. به دنبال این رسالت، کانونی به نام اندیشگاه فرهنگی را ایجاد کردیم که در شش ماه گذشته 120نشست تخصصی در حوزه فرهنگی، نقد کتاب و رونمایی کتاب، شعر، ادبیات، عرفان، مثنوی و مباحث دیگر فرهنگی برگزار شده است.



** * فعالیت های ایرنا و تغییرات آن با گذشته را چگونه ارزیابی می کنید؟

- رییس سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران در پاسخ گفت: خبرگزاری جمهوری اسلامی، رسانه ملی نظام است و با استانداردهای علمی فعالیت می کند.

وی افزود: شاخصی که من از ایرنا دارم این است که مجموعه ای امین و با صداقت است و مبتنی بر رویکرد منافع و مصالح ملی عمل می کند.

صالحی امیری ادامه داد: ایرنا یک رسانه معتدل در چارچوب منافع ملی است و در جهت تقویت نظام، قدم های موثری برمی دارد. ما باید قدردان مدیریت و کارکنان این مجموعه باشیم.

وی تحول ایجاد شده در ایرنا را محصول برنامه ریزی و یک ایده دانست که با مدیریت محمد خدادی این حرکت را آغاز کرده است.

صالحی امیری افزود: همه ما باید قدردان زحمات آنان باشیم و از آنها حمایت کنیم.

وی گفت: مدیریت ایرنا نیز باید به حوزه های فرهنگی و اجتماعی توجه وی‍ژه ای داشته باشد. بر این باورم که ایرنا می تواند و باید به عنوان محور رسانه ای نظام، جایگاه واقعی خود را در سطح ملی بازیابی کند.

وی گفت: در حقیقت ایجاد و تدوین یک نظام استاندارد رسانه ای و خبری، تلاش برای گسترش آموزش کادر خبری در سطح کشور، گسترش تحقیق و پژوهش در حوزه رسانه و خبر، گسترش میزان دسترسی اطلاعاتی در سطح ملی و خصوصا استفاده حداکثری از تکنولوژی و ابزار مجازی یک ضرورت است که باید ایرنا درسطح ملی به آن مجهز شود.