جماران: بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران، امام خمینی (س) حتی به دولت پاکدست شهید رجایی هم توصیه می کنند که اطلاعات یک مذاکره و قرارداد خارجی برای خط تولید پیکان را با مردم در میان بگذارند (برداشتهائی از سیره امام خمینی(س)،ج1،ص120).
این در حالی است که یکی از مهمترین اقدامات عملی کشورهای توسعه یافته در پیشگیری از فساد، شفافیت اطلاعات است و در هر یک از این کشورها، نظام های حقوقی پیشرفته ای در این زمینه شکل گرفته است؛ ایران امروز به رغم تصویب قوانین فراوان هنوز از نقصان های حقوقی و اجرایی و تکنولوژیک فراوانی در این زمینه رنج می برد.
همایش ملی ارتقاء سلامت اداری و مبارزه با فساد اما، در شرایطی برگزار شد که «پایگاه اطلاعات قراردادهای کشور» و بسیاری از سامانه هایی که باید اطلاعات عملکرد مدیران دولتی را شفاف سازی کنند؛ هنوز اجرا نشده اند.
گرچه در همین همایش وزیر نفت برای نخستین بار، در یک سخنرانی علنی، و در مقابل افکار عمومی اجازه انتشار قراردادهای نفتی را صادر کرد و بر ضرورت انتشار آن ها تأکید کرد. بی شک مطالبه اجرای منطق اطلاع رسانی مقصود امام خمینی(س) را می توان، هم به مثابه منطق اصلاحات و بازگشت به آرمان های بنیادین انقلاب اسلامی، و هم به مثابه بخشی از شرط معنوی ملت، با مسئولانی دنبال کرد که امروز همه آن ها تصویر خمینی کبیر را در اتاق کار خود دارند. در حالی که شیفتگان خمینی فاصله ای فراوان را باید تا دست یابی به آرمان های او طی کنند. اجرای آنچه که امام خمینی(س) به شهید رجایی می گویند؛ نیازمند رفع نقصان های حقوقی، زیرساخت ها و اعتبارهای فراوانی است که به نظر می رسد روند بطئی و کند دولت ها در تأمین آن هیچ تناسبی با هدف های اعلام شده برای مبارزه با فساد اقتصادی و اداری ندارد.
جماران این موضوع را در یک هم اندیشی با مسوولان و کارشناسان کشور در میان گذاشته است.
آنچه که در پی می آید گفت و گوی خبرنگار جماران با حمید دیهیم، رئیس انجمن اقتصاددانان ایران، در این رابطه است.
نظر شما در مورد نگرش حضرت امام خمینی (س) در شفاف سازی فعالیتهای اقتصادی دولت به خصوص با راه اندازی پایگاه قراردادهای کشور چیست؟
من اعتقاد دارم که باید اطلاع رسانی‌ها انجام شود و دولت از تصدی گری و ارباب بودن دست بردارد. اطلاعات را در دسترس مردم بگذارد و این کار یکی از روشهای بسیار مهمی است که می توانیم انجام بدهیم و تمام کشورهای پیشرفته هم همین طور است و اگر در همه چیز اطلاع رسانی کامل شود به علت اینکه مردم اطلاع پیدا می کنند و تقاضا می کنند و رقابت اقتصادی ایجاد می شود،رانت خواری به مقدار زیادی از بین می رود و در غیر این صورت اگر اطلاعات در اختیار گروه و یا افراد خاصی باشد، باعث ایجاد رانت خواری می شود.
آیا قراردادهای نفتی هم می توانند در این حوزه قرار گرفته و انتشار عمومی شوند؟
بله به دلیل اینکه مردم کشورهای دیگر این اطلاعات را دارند و ملت ایران ندارند و اگر ملت ایران اطلاعات این قراردادها را داشته باشند، اقتصادانان کشور در این مورد نظر می دهند و می توانند راهنمایی‌هایی داشته باشند، ولی اگر به صورت سری و محرمانه بماند هیچ نتیجه مثبتی عاید نمی شود.
من اعتقاد دارم اطلاعات این قراردادها باید در اختیار ملت، دانشمندان، اقتصادانان و متخصصین ایران قرار بگیرد تا بتوانند آزادانه آنها را نقد کنند که این کار عملا به نفع ملت ایران می شود.
انتشار عمومی گزارش‌های سازمان‌های ناظر چه نقشی در رونق اقتصاد کشور دارد؟
من فکر می کنم که این کار به مقدار زیادی جلوی فساد را می گیرد. متأسفانه مملکت ما با فساد رو به رو است و یکی از راههایی که می توان جلوی آن را گرفت روشن شدن تصمیمات و همین طور در اختیار عموم قرار دادن این تصمیمات است و تا زمانی که روزنامه ها آزادی نوشتن و انتقاد نداشته باشند، در مملکت ما فساد وجود خواهد داشت. یکی از علل مهم وجود این همه فساد این است که اطلاعات را مکتوم نگه می دارند.
به نظر شما آیا وجود استثنا در قانون انتشار قراردادهای کشور مفر قانونی ایجاد نمی کند؟
بعضی مواقع باید یک استثنائاتی باشد ولی خیلی حداقل، و من اعتقاد دارم باید اکثریت قراردادها را روشن کنند به طور مثال اگر بخواهیم در مورد قیمت گاز صحبت کنیم، کشورهای مختلف چانه زنیهای زیادی می کنند ولی موضوع در این است که وقتی این موضوع شفاف باشد اقتصاددانان و استادهای دانشگاه بررسی می کنند که کشورهای دیگر چه چیزی را در قراردادهای خود گذاشتند و به کسی که قرارداد را امضا می کند راهنمایی‌هایی می دهند؛ ولی وقتی در اختیار آنها نباشد نمی توانند راهنمایی کنند و ظرفیت‌های بخش علمی کشور در این زمینه نادیده گرفته می شود.
انتشار عمومی امتیازات و فعالیتهای اقتصادی دولت چه نقشی در رونق و رقابتی کردن اقتصاد دارد؟
شفافیت این است که موضوع را روشن کنند و مهمترین اثر آن از بین رفتن رانت خواری است و عموم افراد تأثیرگذار می توانند وارد جریان اقتصادی شوند و در غیر این صورت اطلاعات دست عده به خصوصی می ماند، بدون اینکه مردم اطلاع داشته باشند.
اگر شفافیت در فعالیتهای اقتصادی دولت وجود نداشته باشد چه آفتی را برای اقتصاد کشور به همراه دارد؟
فساد و رانت خواری را خواهیم داشت و داریم و اگر دولت می خواهد با فساد و رانت خواری مبارزه کند باید شفاف سازی را انجام بدهد.
چه راهکاری در جهت شفاف سازی فعالیتهای اقتصادی دولت به نظر شما می رسد؟
من فکر می کنم که روزنامه ها و رسانه ها می توانند نقش عمدهای داشته باشند و مهمترین امر آن است که آزادی نوشتاری داشته باشند و بنابر این مقداری باید آنها را تحمل کنیم و تأمل کنیم که در این صورت نفعش برای کشور بیشتر از کنترل‌هایی است که هیچ نفعی برای کشور ندارد.
