آیت‌الله موسوی بجنوردی گفت: در فقه امام، امر به معروف و نهی از منکر باید عاقلانه و از روی ادب باشد، به گونه‌ای که فرد بپذیرد و درک کند که عمل اشتباهی انجام داده‌است.
آیت‌الله موسوی بجنوردی مدیرگروه فقه و حقوق پژوهشکده امام خمینی در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگار جماران، افزود: اساس امر به معروف، استدلال و گفت و گوی محترمانه با افراد است، نه اینکه تلاش کنیم با خشونت کارمان را پیش ببریم. بدگویی، ضرب و جرح و جنایت نتیجه عکس می‌دهد و در اصلاح افراد تأثیرگذار نخواهد بود.
آیت‌الله موسوی بجنوردی با یادآوری هدف دین از امر به معروف و نهی از منکر افزود: امر به معروف و نهی از منکر چه با قول و چه با کتابت باید با لطف و محبت و مهربانی باشد. نهی از منکر باید به گونه ای انجام گیرد که مؤثر واقع شود نه اینکه افراد منزجر شوند. ما با امر به معروف و نهی از منکر می خواهیم فرد را آگاه کنیم و به او بگوییم فعلی که انجام داده منکر است.
وی ادامه داد: تفهیم معنای منکر به افراد باید با لطف، محبت، از روی ادب و به دنبال ایجاد آگاهی باشد. اما اگر کار ناپسندی انجام دهیم، برای مثال بدگویی کنیم و دشنام دهیم، کتک‌کاری کنیم یا احیانا جنایتی مرتکب شویم مثل اسیدپاشی خود مصداق منکر است و نمی‌تواند به معنی نهی از منکر باشد.
موسوی بجنوردی یکی از شرایط امر به معروف و نهی ازمنکر در اسلام را تأثیرگذاری آن دانست و اظهار کرد: اسلام می‌گوید، «وجادلهم بالتی هی احسن» و این یعنی ما باید به بهترین نحو امر به معروف و نهی از منکر کنیم به طوری که مؤثر واقع شود. با کارهایی که مصداق جنایت هستند نمی توانیم امر به معروف و نهی از منکر کنیم. اسلام ضد جنایاتی از قبیل اسیدپاشی است و افرادی که چنین کاری را انجام می‌دهند، یا از اسلام آگاهی ندارند یا مغرض هستند و می‌خواهند اسلام را بدنام کنند.
این استاد حوزه علمیه افزود: تجربه نشان داده‌است که ما با خشونت و بی‌قانونی هیچ‌گاه نمی‌توانیم در نهی از منکر و امر به معروف موفق عمل کنیم. عقلای عالم هم به این نتیجه رسیده‌اند که اگر بخواهیم مردم را به سمت انجام کارهای نیکو و دوری از کارهای ناپسند هدایت کنیم، باید با لطف و محبت پیش برویم و خشونت نتیجه معکوس می‌دهد.
موسوی بجنوردی در بخش دیگری از سخنان خود اظهار کرد: امیدوارم دولت برنامه‌ای تنظیم کند که یک سری افراد ناآگاه برای امر به معروف و نهی ازمنکر اقدام نکنند. دولت وظیفه دارد امر به معروف و نهی از منکر را ابتدا در ادارات و سازمان‌های دولتی بخشنامه کند. اگر دولت کارمندان ادارات دولتی ادارات دولتی را به انجام کارهای نیکو تشویق کند. با این کار 50 درصد در امربه معروف و نهی ازمنکر موفق شده‌ایم؛ اما اگر دولت این کار را نکند افرادی ناآگاه نسبت به مسائل اسلامی اقدام به امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و در قالب آن اعمالی انجام می‌دهند که ضد اسلام است و منجر به اسلام‌گریزی می‌شود.
وی ادامه داد: اگر بتوانیم در ادارات دولتی حجاب و سایر مسائل اخلاقی را جا بیاندازیم، می‌توانیم سراغ جامعه برویم و امر به معروف و نهی از منکر را در آنجا هم اجرا کنیم، آن هم با برخوردی از روی ادب و محبت.
این استاد حوزه و دانشگاه در پایان گفت: امر به معروف و نهی از منکر مسئله ای عمومی است و همه افراد جامعه اعم از علما، خطبا و اساتید دانشگاه وظیفه دارند در حد خودشان افراد را آگاه کنند که منکرات را انجام ندهند، آن هم با زبان خوش و حتی با تشویق.
حجت الاسلام والمسلمین رحمانی: اولین برخورد نباید از تذکر فراتر رود و اگر فردی معاند و مخالف است باید رفتار آن را به مراجع بالاتر اعلام کرد. هیچ جای دین و شریعت نداریم که برای انجام این فریضه باید چشم یک آدم را از وی بگیرید و تا آخر عمر به وی درد و رنج دهید.
حجت الاسلام و المسلمین محمد علی رحمانی نیز در گفت و گوی اختصاصی با خبرنگارجماران درباره ابعاد و شرایط امربه معروف و نهی از منکر گفت: ابتدا باید مشخص شود که امر به معروف و نهی از منکر بر عهده همه افراد مکلف جامعه است و یکی از مواردی است که بعد از اصول دین، از آن تعبیر به فروع دین می شود و در کنار تولی و تبری و نماز قرار می گیرد. انجام فروع دین بر هر مرد و زن مکلفی واجب است. علاوه بر اینکه به طور زبانی واجب است باید در عمل هم آن را انجام داد و اگر به عنوان مثال منکری را دیدیم باید به حکم قانون شرع برای تثبیت خوبی و رفع مشکل تلاش برای رفع آن کنیم.
وی ادامه داد: اما در انجام این امر از یک نکته اکثرا غافل هستیم. هدف از تدوین رساله عملیه برای درست عمل کردن به فروع است. در این رساله ها جای امر به معروف و نهی از منکر در گذشته خالی بود و به ندرت به آن اشاره شده است.
نماینده اسبق ولی فقیه در نیروی انتظامی، تصریح کرد: البته علمای بزرگ دینی از نظر فقهی در مورد امر به معروف و نهی از منکر در شرایط، حدود و جزییات دیگر آن بحث کرده اند. اما در رساله عملیه آن طور که به نماز، ارکان نماز، شکیات و واجبات نماز پرداخته شده است به امربه معروف و نهی از منکر پرداخته نشده است؛ در حالی که حتی جلد هایی هم به عنوان استفتائات که پرسش و پاسخ هایی راجع به نماز است از مراجع مختلف انتشار یافته است.
حجت الاسلام والمسلمین رحمانی در ادامه با بیان اینکه جای مشخص کردن قواعد فقهی و دینی امر به معروف و نهی از منکر در رساله های عملیه خالی است، گفت: مسئله های امر به معروف و نهی از منکر غیر از رساله حضرت امام خمینی که به آن کامل پرداخته اند، در دیگر رساله های همزمان امام یا نیست و یا خلاصه به دو یا سه مسئله می شود. اما بعد از انقلاب در بعضی از رساله های مراجع به تبعیت از امام و به دنبال نیاز مردم در معروف و منکر شناسی، به این مسئله ها پرداخت شده است.
وی در ادامه اظهار کرد: همان طور که شرط انجام یک نماز درست که فاِن قُبلت قُبِل ماسِواها واِن رُدَّت رُدَّ ما سواها این است که به جزییات آن درست انجام شود و آگاهی به جزییات چگونگی صحیح عمل کردن به این واجب داشته باشیم. خواندن نماز بدون عمل به احکام آن هم بدون تایید مراجع تقلید اشکال دارد. برای امر به معروف و نهی از منکر باید جزییات آن برای همه روشن باشد.
حجت الاسلام والمسلمین رحمانی با بیان اینکه جامعه از امر به معروف و نهی از منکر فقط شنیده است که باید امربه معروف و نهی از منکر انجام داد؛ این پرسش را مطرح کرد: کسانی که نه از شرایط این واجب آگاهی دارند و نه از این که چه کسانی باید امر به معروف و نهی از منکر بکنند و چه کسانی باید مخاطب این فریضه شوند، و نه از تشخیص معروف از منکر و شناخت قواعد آن، آیا تکلیف دارند که خودسرانه این کار را انجام دهند؟
وی در ادامه تاکید کرد: انجام فریضه امر به معروف و نهی از منکر از زمان تکلف افراد بر همه آنها واجب است. اما کسانی که آمر به معروف و ناهی از منکر می شوند ابتدا باید مسائل آن را یاد بگیرند بعد این کار را انجام دهند.
حجت الاسلام والمسلمین رحمانی با ذکر حدیثی از امام علی (ع) بیان کرد: امام علی (ع) فرموده اند که اگر شما امر به معروف و نهی از منکر را ترک کنید کسانی بر شما حاکم می شوند که این افراد چه بسا از باب اینکه نمی دانند تبدیل به اشرار می شوند. کما اینکه در جامعه افرادی هستند که پول های کشور را خارج می کنند و یا اینکه ماشین هایی سوار می شوند که پول آنها بیشتر از یک میلیارد تومان است. چنین سرمایه هایی را از کجا به دست می آوردند. بنابراین انجام امر به معروف و نهی از منکر فریضه ای واجب است که به درستی باید انجام شود.
وی با تأکید بر این که برای امر به معروف و نهی از منکر باید اصول اصلی این طرح را دنبال کرد؛ گفت: اسیدپاشی به یک بانوی مسلمان و یا حتی غیر مسلمان به هر اسمی به خصوص اسم اسلام و نهی از منکر شرعی نیست.
نماینده اسبق ولایت فقیه در نیروی انتظامی با بیان اینکه جزییات این اسیدپاشی مشخص نیست، تصریح کرد: دلیل اصلی این کار قبیح و خداناپسندانه هنوز مشخص نشده است، چه بسا غرض ورزی شخصی باشد و یا هر چیز دیگری. واقعا معلوم نیست کسی که این کار را کرده فردی به اصطلاح انگیزه امربه معروف و نهی از منکر داشته باشد. چه بسا فردی روانی بدون انگیزه های دینی باشند. چه بسا گروهی باشند چه مذهبی چه غیر مذهبی این کار را انجام داده اند. چرا که هم اسید گران است و هم وسیله ای که آنها سوار بودند گران است. شاید گروهی باشند که برای زیر سوال بردن نام اسلام چنین کار خدا ناپسندانه ای را انجام می دهند.
وی با تأکید دوباره بر اینکه هنوز مشخص نیست که این فرد برای امربه معروف و نهی از منکر این کار را کرده باشد، گفت: اما اگر به این دلیل هم باشد خود این فرد فاعل منکر است. این فرد باید در محکمه اسلامی قصاص شود. قوه قضائیه به جای اینکه به سیاست های بین المللی بپردازند؛ به این افراد و این مسائل رسیدگی کند. مسئولین باید این موضوع را ریشه یابی کنند و افرادی مجرم را دستگیر کنند و به این نکته توجه نمایند که با این افراد باید به عنوان جانی برخورد شود.
حجت الاسلام والمسلمین رحمانی با اشاره به اینکه هیچ فقیهی اجازه نمی دهد این کار صورت بگیرد، گفت: کسی که مجری امر به معروف است اولا باید خودش عامل باشد، در وهله بعدی باید از انجام صحیح آن اطلاع داشته باشد و همچنین در تشخیص صحیح موضوع فردی باشد که احکام را بداند و مطلع باشد که جزای هر عملی چیست. در کجای دین گفته شده است که جزای بیرون بودن چند تار موی یک خانم تجاوز به حریم شخصی افراد و آسیب زدن به آنها است.
وی افزود: برای امر به معروف و نهی از منکر افراد تنها موظف به دادن تذکر هستند و جز تذکر دادن هیچ وظیفه ای ندارند. علاوه بر این در کشور ما عناصری مثل نیروی انتظامی هستند که وظیفه دارند جلو چنین عواملی را بگیرند.
این عضو قدیمی دفتر امام ادامه داد: کسی که این کار را انجام داده است، خلاف شر بین کرده است. برای امر به معروف و نهی از منکر باید حکم کتبی داشته باشند. که همان حکم کتبی هم باید در وهله اول به تذکر ختم شود. در نیروی انتظامی زمانی که من بودم گشت ارشاد به قصد ارشاد و بالا بردن سطح اسلامی جامعه ایجاد شد و به افراد تنها تذکر می دادند.
وی در ادامه به این نکته تاکید کرد که در برخورد با ناهی از منکر اولین کار فقط تذکر است و گفت: اولین برخورد نباید از تذکر فراتر رود و اگر فردی معاند و مخالف است باید رفتار آن را به مراجع بالاتر اعلام کرد. کجای دین وشریعت داریم که برای انجام این فریضه باید چشم یک آدم را از وی بگیرید و تا آخر عمر به وی درد و رنج دهید.
حجت الاسلام والمسلمین رحمانی اظهار کرد: بعضی برای انجام چنین کاری مثل امر به معروف و نهی از منکر داوطلب می شوند. در حالی که من شنیده ام فردی که از آدم های دور و بر کسی به آن خانمی که مورد اسید پاشی واقع شده کمکی نکرده است. این کار مهم تر است که امر به معروف و نهی از منکر صورت بگیرد یا اینکه به هم نوعمان کمک کنیم. اینها شاهد این اتفاق بوده اند ولی به هم نوعشان کمک نکردند.
وی در ادامه تاکید کرد: همه مسئولین به ویژه نیروی انتظامی باید برای دستگیری این افراد اقدام جدی کنند. چرا که چنین وضعیتی به اسلام ضربه شدیدی می زند.
رییس پیشین بسیج مستضعفین با بیان اینکه این درست است که باید از آمرین به معروف و نهی کننده های از منکر حمایت شود، گفت: برای حمایت از انجام دهندگان این فریضه آن هم افرادی که مشخص شده اند مجلس باید طرح دهد که باید چه کسانی این کار را انجام دهند. اما برای مشخص کردن افراد صالح هم افراد مطلع به شریعت و دین در سطح اعضای مجلس خبرگان باید این تشخیص مهم را انجام دهند.
حجت الاسلام والمسلمین رحمانی در ادامه با اشاره به اینکه طبق گفته امام در تحریر الوسیله امر به معروف و نهی از منکر سه مرحله دارد، گفت: شرط اول وجوب است؛ به گونه ای که آمر به معروف و ناهی از منکر باید عالم به شرایط وجوب آنچه که می خواهد انجام دهد، باشد. یعنی باید بداند که بر او برای انجام این فریضه تکلیفی هست یا نیست. یا خود فرد باید بداند یا مقلد کسی است که بر اساس سخنان آن عمل می کند.
وی در مورد دومین شرط گفت: احتمال تاثیر در آنچه می گوید شرط دوم امر به معروف و نهی از منکر است. یعنی باید فرد بداند که آنچه انجام می دهد تاثیر داشته باشد چه برسد به اینکه به دین و یا به افراد ضربه بزند. وقتی بداند که فرد که گفته اش بر افراد تاثیری نکند این حق را ندارد که خودش با آن فرد برخورد داشته باشد و باید آن را به مقامات بالادستی ارجاع دهد نه اینکه خودش وارد عمل شود و به اصطلاح این مهم را انجام دهد.
رحمانی ادامه داد: شرط سوم این است که اگر فردی اصرار بر استمرار بر گناه داشت، آمر به معروف و ناهی از منکر می تواند به او تذکر دهد. حتی با این وجود، فرد باز هم، تنها، می تواند تذکر دهد.
وی گفت در منطق فقهی امام خمینی اگر قرار باشد که امر به معروف و نهی از منکر عوارضی داشته باشد؛ شامل اینکه به افراد ضربه و صدمه ای بزند انجام این کار ممنوع است.
حجت الاسلام والمسلمین رحمانی در پایان گفت: به هیچ وجه در هیچ جای شریعت؛ آن چه که موجب قتل و جرح افرادی که مرتکب یک منکر، می شود نباید استفاده شود. اسید پاشی حرام است چه به اسم دین چه برای کارهای دیگر .
