حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در درس خارج فقه خود بیان کرد: اقوال علما در رابطه با موسع و یا فوری بودن روزه بعد از ایام تشریق مشوش است اما مرحوم امام در ابتدا می‌فرمایند که روزه بعد از ایام تشریق موسع است اما بعد از آن احتیاط کرده و می‌فرماید، اگر چه احتیاط این است که سریعا روزه را بگیرد.
به گزارش جماران به نقل از شفقنا، حضرت آیت‌الله العظمی مکارم شیرازی در ادامه سلسله جلسات درس خارج خود روز دو شنبه 14 مهر ماه ابتدا آخرین نکته مطرح شده در جلسه گذشته، یعنی تعارض میان روایات دال بر حرمت و حلیت روزه در ایام تشریق و همچنین راه حل آن را به تفصیل بیان و عنوان کرد: نتیجه این شد که برای نافرین جایز است که یوم النفر را روزه بگیرند و دو روز، روزه بعد را در مکه بگیرند، چرا که ظاهر روایت این است که حرمت روزه برای کسی است که تمام روز را در منا باشد.
وی افزود: حال وارد مسئله 20 می‌شویم، امام در این مسئله می‌گوید: لو لم یصم الیوم الثامن ایضاٌ، اخر الصیام الی بعد الرجوع من منا، فصام ثلاثه ایام متوالیه ، و یجوز لمن لم یصوم الثامن الصوم فی الذحجه و هو موسع الی آخره، و ان کان الاحوط المبادره الیه بعد ایام الشریق. تا کنون بحث در این بود که اگر کسی فقط روزهای هشتم و نهم را روزه بگیرد چه حکمی دارد، اما در این مسئله این بحث مطرح می‌شود که اگر کسی روز هشتم را هم نتواند روزه بگیرد، یعنی تنها روز نهم که عرفه است را بتواند روزه بگیرد، در این زمان می‌گویند که او نمی‌تواند روز نهم را روزه بگیرد و باید بعد از ایام تشریق سه روز، به شکل متوالی روزه بگیرد. سوالی که در اینجا مطرح می‌شود این است که این فرد تا چه زمانی می‌تواند روزه بگیرد؟ یعنی آیا روزه بعد از ایام تشریق موسع بوده و فرد تا آخر ذی الحجه فرصت روزه گرفتن دارد یا این که فورا بعد از ایام تشریق باید اقدام به روزه گرفتن کند؟ مرحوم امام در ابتدا می‌فرمایند که روزه بعد از ایام تشریق موسع است اما بعد از آن احتیاط کرده و می‌فرماید، اگرچه احتیاط این است که سریعا روزه را بگیرد.
آیت‌الله مکارم ادامه داد: بنابر آنچه که از مستند مرحوم نراقی و حدائق مرحوم بحرانی و از صاحب ریاض استفاده می‌شود این است که در این مسئله حد اقل سه قول وجود دارد، یکی این که چنین فردی تنها فرصت دارد که یوم النفر و دو روز بعد از آن را روزه بگیرد، قول دوم این است که این فرد باید فورا بعد از ایام تشریق اقدام به روزه گرفتن کند، یعنی از روز 13 به بعد فورا روزه‌ها را بگیرد، و قول سوم هم این است که فرد تا آخر ذی الحجه فرصت دارد که این سه روز، روزه را به جای بیاورد.
وی افزود: در هر صورت در این مسئله اقوال مشوش است، به عنوان مثال مرحوم صاحب ریاض بیان می‌کند: ویجوز صومها طول ذی الحجه عند علمائنا و اکثر العامه کما قیل، هانگونه که از این کلام مشخص است ایشان در این قسمت ادعایی شبیه به اجماع را برای موسع بودن مطرح می کند، اما خود ایشان در جای دیگر از کتاب می فرماید، قیل وظاهر الاکثر و منه الفاضل (علامه) فی جمله من کتبه وجوب المبادره بعد التشریق. تعارض میان این دو کلام کاملا مشخص است چرا که در کلام اول ادعای اجماع بر موسع بودن می کند و در کلام دوم علامه را از این ادعا استثنا می کند و باز در جایی دیگر می فرماید، من ذهب الی کونه قضاعاً بعد التشریق لم یجز عنده التأخیر الیه اختیاراً و هو مذهب الشیخ فی المبسوط، و ما فی المختلف و المتهی و الذکره و تقریر، یعنی عده‌ای از جمله شیخ قائل هستند که بعد از ایام تشریق این روزه قضا می‌شود، لذا به تأخیر انداختن اختیاری روزه را جایز نمی‌دانند. به هر صورت تشویش در کلام ایشان وجود دارد.
وی ادامه داد: اگر چه ظاهرا مختلف این است که جواز تأخیر روزه تا آخر ذی الحجه مشهور است اما، از کلمات علما مشخص نمی‌شود که اکثریت قائل به چه قولی هستند، لذا به سراغ ادله می‌رویم، دلیل اول بر این مطلب خود آیه شریفه است که می‌فرماید: فمن لم یجد فصیام ثلاثه ایام فی الحج، چرا که اولا ظاهر آیه این است که فرد تا آخر ماه ذی الحجه اجازه دارد روزه را به تأخیر بیاندازد، چرا که در آیه می‌گوید فی الحج، و ایام حج تا آخر ذی الحجه است. و ثانیا در روایتی امام این آیه را به فرصت داشتن فرد تا آخر ذی الحجه تفسیر کرده‌اند. این روایت، روایت رفاعه است که در ذیل آن می‌فرماید: إنا أهل بیت نقول ذلک، لقول الله عزّ وجلّ: (فصیام ثلاثة أیام فی الحج) یقول فی ذی الحجة.
آیت‌الله مکارم افزود: شاهد دیگر بر این مطلب روایاتی است که بر موسع بودن روزه اشاره دارد، از جمله روایت زراره که امام صادق (ع) در آن می‌فرماید: من لم یجد ثمن الهدی فأحب أن یصوم الثلاثة الایام فی العشر الاواخر فلا بأس بذلک. و همچنین دو مرسله از روایایت عیاشی که در یکی از انها چنین می فرماید: عن ربعی بن عبدالله قال: سألت أبا الحسن (علیه السلام) عن قوله الله عزّ وجلّ: ( فصیام ثلاثة أیام فی الحج )؟ قال: یوم قبل الترویة، ویوم الترویة، ویوم عرفة، فمن فاته ذلک فلیقض ذلک فی بقیة ذی الحجة فإن الله یقول فی کتابه: (الحج أشهر معلومات). و در روایت دوم نیز چنین می‌فرماید:عن حفص بن البختری، عن أبی عبدالله (علیه السلام) فیمن لم یصم الثلاثة الایام فی ذی الحجة حتى یهل علیه الهلال، قال: علیه دم لان الله یقول: (فصیام ثلاثة أیام فی الحج) فی ذی الحجة. همان گونه که مشاهده می‌شود، تمام این روایت که بسیاری از آنها نیز روایات صحیحه است، دلالت بر موسع بودن وقت دارد.
