سعادتی مطلق، ضمن انتقاد از فضای حاکم بر عرصه هنری در سالهای پس از جنگ تحمیلی، دهه 60 را پرافتخارترین، دهه برای جامعه هنری ما خواند و گفت: وقتی می‌خواهیم به آثار هنری خود افتخار کنیم می‌گوییم آثار دهه 60؛ دهه 60 یعنی دهه جنگ که بهترین آثار هنری ما به وجود آمده است. بهترین هنرمندان ما، در همه رشته‌های هنر وظیفه خود را به خوبی در قبال جنگ انجام دادند و چیزی کم نگذاشتند.
حجت‌الاسلام والمسلمین «علی اصغر سعادتی مطلق» مشاور فرهنگ و معارف اسلامی سازمان سینمایی دولت یازدهم در گفت‌وگوی اختصاصی با جماران در پاسخ به این پرسش که «هنر در انتقال فرهنگ دفاع مقدس چه کارکردهایی می‌تواند داشته باشند»، گفت: هنر جزئی از مقولات علوم انسانی و در رأس آن است؛ چون علاوه بر آنکه با عقل و خرد رابطه دارد، با احساس و عاطفه هم رابطه بسیار تنگاتنگی دارد. هنری واقعی است که از معبر عقل و خردمندی و علم عبور کند، یعنی چارچوب‌ها و اصول عقلانی را رعایت کند و با احساس و عاطفه و تخیل، حرف خود را منتقل کند.
وی ادامه داد: عقل و تخیل در برابر هم نیستند، عقل اگر نباشد هیچ چیزی برای بشر معنای واقعی و قاعده‌مند ندارد. بنابراین عقل، عنصر اساسی مشترک بین همه علوم از جمله هنر است. عقلانیت و خردمندی در ذات هر عملکردی از انسان است و در هنر با عنصر احساس و عاطفه لطافت پیدا می‌کند، در درون هنرمند تجلی می‌یابد و سپس در حد توانایی هنرمند ساخته و پرداخته شده و به مخاطب منتقل می‌شود
سعادتی مطلق با تفکیک جنگ‌ها به دو نوع تهاجمی و تدافعی گفت: در جنگ ابتدایی و تهاجمی، یک مکتب و جریانی تصمیم به جنگ برای به دست آوردن سرزمین و یا چیزی می‌گیرد. یک نوع هم جنگ دفاعی است که در تحمیل این جنگ، انسان عاقل و خردمند طبیعی است که باید دفاع کند؛ لذا جنگ ایران و عراق، برای ما دفاعی و برای عراقی‌ها تهاجمی بود.
سعادتی، نقش هنر در چنین جنگ مستمری را نقش یک جریان بالنده و بسیار تأثیرگذار دانست و گفت: در چنین جنگی، هنر می‌تواند جنگجویان را به وجد آورد که بهتر بجنگند و با احساس عاطفی عمیقی که از جنگیدن خود دارند، نه تنها خسته نشوند؛ بلکه با احساس شادی همراه با غیرت، شجاعت و درایت از آب و خاک و ناموس خود دفاع کنند. جایگاه هنر در چنین وضعیتی بسیار برجسته است. !S1!
وی با اشاره به ایام مبارزات مردم ایران علیه رژیم ستمشاهی، زمان عمومی شدن نهضت اسلامی امام خمینی(س) را 19 دی 56 به بعد دانست و گفت: در عرض این یک سال که تا بهمن 1357 فاصله بود، با تظاهرات، سخنرانی‌ها و شهادت بسیاری از نیروهای مبارز، انقلاب پیروز شد.
سعادتی در ادامه، پیروزی انقلاب اسلامی را زودهنگام خواند و گفت: این پیروزی زودهنگام، آفاتی به همراه داشت؛ چون کادرهای مدیریتی ساخته نشده بود و معلوم نبود افراد چقدر به اصول و معیارهای انقلاب وفادار هستند. در واقع جنگ فرصتی فراهم کرد که مدعیان انقلابی‌گری راستی‌آزمایی شده و وفاداری و پایمردی آنها سنجیده شود. جنگ این را ثابت کرد.
این نویسنده و هنرمند، هدف صدام را علاوه بر کشورگشایی، از بین بردن انقلاب اسلامی ایران دانست و گفت: مردم فرصت پیدا کردند در فرایند جنگ، آزمایش سخت خود را انجام دهند که این به نفع انقلاب و نظام و کشور شد. جنگی که علی رغم بد بودن ذات آن که آوارگی، بیچارگی و هزاران آتش دیگر دارد؛ اما چون بلافاصله بعد از انقلاب شروع شد دوره آزمایش مردم و جوانان بود که سربلند از آن بیرون آمدند.
وی این نکته را یک معجزه دانست و ادامه داد: نسل جوانی که در زمان آموزش و پرورش رژیم شاه، در فساد و بی بند وباری علنی آن زمان رشد کرده بودند، به یکباره به کسانی تبدیل شدند که امام خمینی(س) آنها را در کنار سربازان صدر اسلام قرار داد. (صحیفه امام، جلد 13، صفحه 543) این نشان‌دهنده عزت و بزرگی آن جوانان نزد امام است. بعد از فتح مکه که اسلام حاکم شد این فرصت فراهم نشد که بخش حقیقی جهان اسلام با کفر و نفاق دربیفتد و پیروز شود.
وی با اشاره به واقعه کربلا گفت: جنگ کربلا قطعه ای از تاریخ مظلومیت بشر است. همان واقعه کربلا بود که خونش در رگ جوانان ما حرکت کرد و شهادت را تبدیل به ارزش کرد. جنگیدن با فردی که شهادت بهترین و بالاترین آرزویش باشد، سخت و طافت فرساست؛ چون تا آخرین نفس می‌ایستد.
سعادتی مطلق جنگ را برای هنرمندان فرصت دانست و ادامه داد: در جنگ فضایی فراهم شد که هنرمندان هم خود را نشان دهند و هنرمندانی که قلب پاک‌تر، ذات نجیب‌تر و روحیات سازگارتر با اندیشه امام و آرمان‌های امام داشتند آثار درخشان و جاویدانی در رشته‌ها و حوزه‌های مختلف خلق کردند؛ ولی دیگران که شایستگی و لیاقت آن را نداشتند از قافله عقب ماندند و شرمسارانه ارزشهای دفاع مقدس را زیر سؤال می‌برند.
وی با اشاره به خدمات دانشجویان دانشکده هنرهای زیبای دانشگاه تهران در آن زمان به انقلاب گفت: دانشجویان آن زمان بیشترین خدمات را به جنگ در قالب هنر کردند و آثار هنری در بالاترین سطح استانداردهای علمی و هنری تولید کردند که سبب ایجاد سبک‌های جدید در شعر، موسیقی، سینما و هنرهای تجسمی شد.
سعادتی در پاسخ به پرسشی پیرامون عملکرد هنرمندان و جامعه هنری در سالهای جنگ و پس از آن، ضمن بیان مقدمه‌ای گفت: ما وقتی می‌خواهیم به آثار هنری خود افتخار کنیم می‌گوییم آثار دهه 60؛ دهه 60 یعنی دهه جنگ که بهترین آثار هنری ما به وجود آمده است. بهترین هنرمندان ما، در همه رشته‌های هنر وظیفه خود را به خوبی در قبال جنگ انجام دادند و چیزی کم نگذاشتند.!S2!
وی با اشاره به تغییر ساختار فکری جامعه پس از انقلاب گفت: اکثر هنرمندان دنبال کمال، رشد و زیبایی هستند و درد جامعه را زود می فهمند، دهه 60 این زمینه را فراهم کرد تا هنرمندانی که سال‌ها در فرهنگ دیگری زندگی کرده بودند، با این فرهنگ و ارزش های جدید صادقانه همذات پنداری کنند.
وی ضمن تأکید بر درخشان بودن آثار هنری تولید شده در دهه 60، با اشاره به وضعیت پس از جنگ گفت: بعد از دهه 60 یک بازگشت به جاهلیت سرمایه‌داری لجام گسیخته رخ داد که از اقتصاد شروع شد. دوره فروش تابلوهای نقاشی به قیمت‌های بالا و تولید آثار سکولار آغاز شد؛ چراکه یکسری کاسب هنرمند پشت این ارزش ها و آرمان ها مخفی شدند و هنرمندان صادق و واقعی از این کار کنار کشیدند و عرصه به دست کاسبان هنرمندنما افتاد.
سعادتی در پاسخ به پرسش دیگری مبنی بر نقش مسئولان دارای روحیات فرهنگی و هنری در بسترسازی برای خلق آثار هنری ارزشمند و انقلابی گفت: تنها نظامی که سران آن اهل فرهنگ و هنر بوده‌اند نظام جمهوری اسلامی است، امام شاعر بود، رئیس جمهور وقت در ایام دفاع مقدس، اهل هنر و ادبیات به صورت حرفه ای بود، رئیس دولت هشت سال دفاع مقدس هنرمند بود. اکثر مدیران حتی نظامی نیز اهل هنر بودند که این مسئله خیلی مهم و تأثیرگذار بود.
وی با اشاره به عیب ها و حسن های این وضعیت گفت: عیب آن این است که چون مقولات هنری را می شناسند و می فهمند به کارهای فرهنگی و هنری توجهی نمی کنند. پایین بودن بودجه وزارت فرهنگ و ارشاد نیز به همین دلیل است، در حالی که امروز بحث جنگ نرم خیلی مطرح است؛ اما بودجه آن وزارتخانه بسیار پایین است. حسن آن این است که درد و خواسته هنرمند را می دانند و خیلی زود می توان مسائل هنرمندان را به آنها انتقال داد.
سعادتی ادامه داد: تصور غلط از سازندگی در کشور همه چیز را خراب کرد. دهه 60 دهه صداقت بود، هرکس، هرجا هرکاری می کرد با تمام وجود و صادقانه کار می کرد. دهه 60 دهه ایثار و فداکاری بود. یک عده سازندگی را وادادگی خیال کردند و گمان کردند چون جنگ تمام شده است، ارزش ها هم قابل تغییر است. در حالی که درستی، صداقت و ایثار قابل تغییر نیست.
سعادتی افزود: یک شهوت و عطش رفاه زدگی در سالهای پس از جنگ در مردم ایجاد شد که نیازهای فراوان آن قابل پاسخگویی نبود. در این شرایط، یک عده باید قربانی شوند. در چنین وضعیتی هنرمند هم نمی تواند به آرمان بپردازد چون مشکل دارد، خرج دارد و فرزندش هزینه سنگین دانشگاه آزاد را می خواهد. یا کاری می کند که پول دربیاورد یا کاری که مسئولان دولتی و یا مشتری را جذب کند و به پولی برسد. لذا هنرمندان در این مسئله مسئول نیستند.
وی ادامه داد: هنرمند تابع شرایط زمان است. وقتی همه جامعه دچار بلیه دروغ، ریا و غیره شده است نباید جزئی نگرانه به مسائل نگاه کرد. امام درباره هنر سخنی بدین مضمون دارد «هنر در مدرسه عشق نشان دهنده نقاط کور و مبهم معضلات اجتماعى، اقتصادى، سیاسى، نظامى است. هنر در عرفان اسلامى ترسیمِ روشن عدالت و شرافت و انصاف، و تجسیم تلخکامى گرسنگانِ مغضوبِ قدرت و پول است.» (صحیفه امام،ج21،ص145). امام که خود شاعر و اهل فرهنگ است یک وظیفه سیاسی و انقلابی برای هنرمندان تعیین می کند. وظیفه هنر نشان دادن معضلات اجتماعی و امید به آینده است و این هنر متعهد قابل سانسور نیست که البته با نشان دادن ناامیدی جامعه تفاوت دارد و مشمول آثار مورد پسند جشنواره های خارجی نمی شود.
سعادتی در پاسخ به این پرسش که «بازگشت نیروهای خط امام در خرداد 76 به قدرت با رئیس جمهور خاتمی که خود اهل فرهنگ و هنر بود، چقدر توانست فضای ساده و صمیمی دهه 60 را بازیابی کند»، گفت: جاذبه مسائل منفی و بد بالاست. مسائلی که جنبه لهو لعب و بی بند و باری دارد و مقابل ایثار و صداقت است، جاذبه خیلی قوی دارند. نهادینه کردن آن آسان است و جمع کردن آن سخت است. بد شدن و خراب کردن آسان است، خوب شدن و ساختن سخت است. دولت خاتمی نیز بیشتر یک دولت توسعه سیاسی بود. به دنبال نهادینه کردن احزاب و نهادها و روزنامه ها بود. مزاج این جامعه بیمار از نظر اقتصادی با نسخه آقای خاتمی سازگار نبود و به هم ریخت.
سعادتی در پاسخ به این پرسش که «فرهنگستان هنر در اشاعه دستاوردهای دفاع مقدس چه نقشی داشته است»، گفت: فرهنگستان هنر بیش از هرچیزی به هنر نظام آبرو داده و رسالت خود را نیز به خوبی انجام داده است. ریشه های هنر اصیل اسلامی و ایرانی را واکاوی کرده و به جامعه انتقال داده است. به هنرمندان بزرگ و پیشکسوتان نیز حرمت‌گذاری و توجه کرده است و این بهانه رسانه های خارجی که در ایران به هنرمندان توجه نمی شود را خنثی کرد.
وی همچنین ادامه داد: یکی از مشکلات مدیریت های هنری بعد از انقلاب این بوده که به هنرمندان اعتماد نشده و بین سیاستمداران و هنرمندان یک دیوار بی اعتمادی شکل گرفته است. این سبب روزمرگی برخی هنرمندان و استعاره ای شدن زبان برخی دیگر شده است، که موجب محروم شدن ما از آثار بزرگ شد. سؤال این است که آیا در 35 سال نمی توانستیم پنج سمفونی بزرگ داشته باشیم؟
سعادتی مطلق با اشاره به آرزوی نیروهای انقلابی برای تولید یک رمان فاخر در سطح کارهای همینگوی درباره انقلاب اسلامی و جنگ گفت: چرا چنین آثار فاخری تولید نشده است؟ آیا نویسنده نداریم؟ مطمئن باشید چنین نویسندگانی داریم. ما بلد نیستیم چگونه از نویسندگان و هنرمندان بزرگ خود استفاده کنیم. بهرام بیضایی بهترین متن عاشورایی را به نام روز واقعه تهیه کرده که ذره ای نقص ندارد، در حالی که با هزینه های میلیاردی فیلمی ساخته شده که پر از اشکال است، ما به بیضایی اعتماد نکردیم و به کم تجربه ها اعتماد کردیم، این نحوه برخورد مدیریت های ماست. !S3!
وی با اشاره به برخورد تجاری مدیران با هنر گفت: مدیران ما دوست دارند یک تابلو بخرند و در قفسه های اتاق خود صرفا برای زیبایی قرار دهند. امام هم هنر را می شناخت و دوست داشت و هم روح لطیف هنرمندانه اش ناخواسته هنرمندان را جذب می کرد و سبب می شد هنرمندان خالصانه برای امام و انقلاب کار کنند. امید ما به همین موسسه تنظیم و نشر آثار امام است که هنرمندان متعهد و وفادار را جذب کند. جهان امروز تشنه معنویت و اخلاص است و هنرمندان امروز مردمانی با اخلاص هستند و می توانند جواب نیازهای جامعه را بدهند.
سعادتی با اشاره به امکان پذیر بودن بازگشت به وضعیت درخشان دهه 60 گفت: یک آدم انقلابی مثل امام به 35 میلیون انقلابی تبدیل می شود، اگر به هنرمندان خوب و متعهد میدان داده شود. در این صورت، امکان بازگشت به دهه 60 حتی با رشد بیشتر از آن دهه وجود دارد. چون هنرمندان متعهد ما در سالهای اخیر رشد علمی بالایی کردند. فقط کافیست آرامش روانی به آنها برگردد.
وی با اشاره به ضرورت ترویج اندیشه های والای امام گفت: هنوز اندیشه و آرمان های امام طرفدار دارد و باید آن را به زبان روز آنگونه که واقعا بوده است معرفی کنیم، امامی که فقط بخش کوچکی از شخصیت وی در رهبری انقلاب هویدا شد و باید بخش های مغفول اندیشه امام بررسی و معرفی شود.
سعادتی ادامه داد: در فیلم زیبای (چ) ابراهیم حاتمی کیا می بینیم که تأثیر یک پیام از حضرت امام همه بحران گره خورده و خطرناک شهر پاوه را خنثی می کند. این نبود مگر اعتقاد، اعتماد و باور به خصوص جبهه نفاق به سخن حضرت امام که وقتی مطلبی می فرماید روی آن می ایستد و بازگشتی ندارد و لذا گروههای محارب و شورشی، شهر را که در اشغالشان بود رها می کنند و متواری می شوند.
وی در پایان گفت: این کار هنرمند نشانه هوش بالا و ارتباط خالصانه او با خدای متعال و وفاداری به امام شهیدان، در عین متهم شدن به شعارزدگی است آن هم از سوی شبه روشنفکرها و انتلکتوئل های برج عاج نشینی که همه چیز را از پشت شیشه های سیاه عینک تاریک بین خود تخیل می کنند و تفاوت بین جنگ تهاجمی و جنگ تحمیلی و دفاع مقدس را نمی دانند و قادر به فهم ایثار، از خودگذشتگی و شهادت نیستند و فقط یاد گرفته اند که بگویند جنگ چیز بدی است در حالی که همه عظمت تمدن و سرزمین، استقلال و عزت ملی شان مدیون همان ایثارها و دفاع مقدس است.
