بدون شک، کنگره عظیم عبادی سیاسی حج، اگر از تمام ظرفیت موجود در آن بهره گرفته شود، می‌تواند هم مرکز و کانون یکتاپرستی و خداخواهی و نفی هرگونه شرک و بت‌پرستی شود، هم صحنه نمایش اخوت و همدلی اسلامی و وحدت و برادری مسلمانان از سراسر عالم باشد و هم ظرفیت موجود در دین مبین اسلام و عظمت و اقتدار مسلمانان را به خوبی به نمایش گذارد. اما به هر دلیل از مدت‌ها قبل تا سال‌های منتهی به پیروزی انقلاب اسلامی، ابعاد سیاسی و اجتماعی حج عمدا به فراموشی سپرده شده بود و فقط بُعد عبادی آن به صورتی بی‌روح، اشاعه و ترویج می‌شد.
تلاش‌های حضرت امام خمینی(س) به عنوان احیاگر اسلام ناب محمدی(ص) در تجدید حیات حج ابراهیمی هم نتیجه‌بخش بود و ان‌شاءالله ثمره آن و آثار کلام ارزشمند و پیام‌های آگاهی‌بخش وی، این ظرفیت عظیم دنیای اسلام را در تمام ابعاد عبادی_ معنوی و سیاسی _ اجتماعی آن به فعلیت برساند. ذخیره گرانقدر آثار به جا مانده از بنان و بیان خمینی کبیر، در زمینه بعد معنوی حج در قالب عناوین کلی «مراتب معنوی و عبادی حج»، «اهمیت مکه و بیت الله الحرام»، «فلسفه و اسرار حج»، «لزوم توجه به قرآن» مطالب بسیار آموزنده‌ای ارائه می‌کند و در زمینه ابعاد اجتماعی حج هم در موضوعاتی چون «تحکیم وحدت بین مسلمین»، چاره‌جویی برای مشکلات مسلمانان»، «وظایف علمای اسلامی» و مسائلی از این دست، ارائه طریق دارد. و در زمینه ابعاد سیاسی حج نیز در باب مطالبی چون «تبلیغات و بیدارگری»، «دشمن‌شناسی و مبارزه علیه استکبار»، «صدور انقلاب»، «برائت از مشرکین» و نیز «توطئه‌های استکبار» و «خطر آخوندهای درباری» و در مقابل آن «وظایف حجاج و به ویژه روحانیون ایرانی» هم سفارشات ارزنده‌ای در خود نهفته دارد که با امید بهره‌وری، ذیلا نمونه‌هایی به زائران محترم بیت الله الحرام اهدا و برای آنها حجی مقبول تمنا می‌نماید:
- «یکى از فلسفه‌هاى مهم اجتماع عظیم از سراسر جهان در این مقام مقدس و مهبط وحى، به هم پیوستن مسلمانان جهان و تحکیم وحدت بین پیروان پیامبر اسلام و پیروان قرآن کریم در مقابل طاغوت‌هاى جهان است. و اگر خداى نخواسته از اعمال بعض زائران در این وحدت خللى واقع شود و تفرقه‌اى ایجاد گردد، موجب سخط رسول اللَّه- صلى اللَّه علیه و آله- و عذاب خداوند قادر خواهد شد. زائران محترم، که در جوار خانه خدا و محل رحمت او هستند، با همه بندگان خدا با رفق و مروت و اخوت اسلامى رفتار نمایند؛ و همه را، بدون در نظر گرفتن رنگ و زبان و منطقه و محیط، از خود بدانند؛ و همه با هم ید واحده و ملت واحد قرآنى باشند، تا بر دشمنان اسلام و انسانیت چیره شوند.» (صحیفه امام، ج19، ص340)
- «یکى از فلسفه‌هاى بزرگ حج قضیه بُعد سیاسى اوست، که دستهاى جنایتکار از همه اطراف براى کوبیدن این بُعد در کار هستند؛ و تبلیغات دامنهدار آنها مع الأسف در مسلمین هم تأثیر کرده است که مسلمین سفر حج را بسیاری‌شان یک عبادت خشک خالى بدون توجه به مصالح مسلمین مىدانند. حج از آن روزى که تولد پیدا کرده است، اهمیت بُعد سیاسىاش کمتر از بعد عبادى اش نیست، بُعد سیاسى علاوه بر سیاستش، خودش عبادت است.» (همان، ج18، ص51)
- و در آخر: «توجه داشته باشید که سفر حج، سفر کسب نیست؛ سفر تحصیل دنیا نیست. سفر الى اللَّه است. شما دارید به طرف خانه خدا مىروید. تمام امورى که دارید انجام مى‌دهید به طور الهیت باید انجام بدهید. سفرتان از اینجا که شروع مىشود وَفْد الى اللَّه است. سفر به سوى خداى تبارک و تعالى است. باید همان طور که مسافرین الى اللَّه، مثل انبیا علیهم السلام و بزرگان از دین ما، مسافرتشان الى اللَّه در تمام زمان حیاتشان بوده است و یک قدم، تخلُّف نمىکردند از آن چیزى که برنامه وصول الى اللَّه بوده است، شما هم الآن «وفود» الى اللَّه دارید مىگویید. شما در آنجا که مى روید، در میقات که مى روید، «لَبَّیک» به خدا مىگویید؛ یعنى تو دعوت کردى، و ما اجابت. مبادا یک عملى انجام بدهید که خداى تبارک و تعالى بفرماید که خیر، شما را من قبول ندارم براى اینکه شما اسلامى نیستید. مبادا این سفر را سفر تجارت قرار بدهید و امور تجارتى در این سفر مطرح باشد پیشتان، امور معنوى مطرح باشد. چه آقایان اهل علم، و چه کاروان‌ها و رؤساى کاروان‌ها، و چه سایر حُجّاج. سفر، سفر الى اللَّه است؛ نه سفر به سوى دنیا. آلوده به دنیا نکنید.» (همان، ج10، ص: 176)
