کوتاه شدن دست نظامی ها، برچیده شدن سانسور و رعایت حقوق مردم، از مطالبات مصدق بود

به گزارش پایگاه اطلاع‌رسانی و خبری جماران، این پژوهشگر تاریخ در دومین بخش سخنان خود در «مؤسسه دین و اقتصاد» با بیان این مطلب افزود: در چنین حالتی، برنامه به گونه‌ای طراحی شد که توسط گروه‌های فشار، مصدق را از بین ببرند. هنگامی که مصدق متوجه این موضوع شد، نطقی تاریخی ارائه می‌دهد که بر این اساس اعلام می‌کند: اعلیحضرت به من گفت جان شما در خطر است. با مراجعه به نطق تاریخی دکتر مصدق با بسیاری از اسامی به کار برده درباره این موضوع مهم، آشنایی پیدا می‌کنیم.

دکتر مصدق هیچ‌گاه اسامی افرادی که کارهای نامناسب انجام می‌دادند را بیان نمی‌کرد. ایشان یکی از رجالی بود که برخلاف فرهنگ رایج در ایران مبنی بر "افشا کن، افشا کن"، فرصت دادن به افراد را به منظور مفید واقع شدن آنها، مد نظر قرار می‌داد و اعتقاد همیشگی‌اش بر این موضوع استوار بود که شاید چنین افرادی طی روزهای آتی، متنبه شوند در حالی که ما با افشا کردن نام آنها، فرصت خدمت‌رسانی را از این افراد، فرزندان و سایر اعضای خانواده آنها، می‌گیریم.

وی با اشاره به دلیل اساسی مصدق برای شرکت در چهاردهمین دوره انتخابات، اظهار داشت: در دوره انتخابات چهاردهم، مرحوم مصدق از فضاهای قانونی به خوبی استفاده کرد و با شناخت مناسبی که از کشور داشت، از فرصت‌های پیش آمده به منظور ایجاد فضایی مناسب برای گفت‌وگو و تعامل به بهترین شکل استفاده می‌کرد.

وی ضمن تأکید بر استفاده مناسب مرحوم مصدق از اختلافات سیاسی به نفع مردم کشورمان، گفت: در زمان یک ماهه‌ای که دکتر مصدق در مجلس متحصن بود، حادثه‌سازان مدام حادثه می‌آفریدند. جریان‌های مختلف در زمان دکتر مصدق شامل جریان‌های درباری، توده‌ای، دینی و جریان‌های متضادی می‌شد که به هیچ نحوی با یکدیگر همخوانی نداشتند و هدف‌شان، فعالیت علیه نهضت ملی و دکتر مصدق بود. یکی از اقدامات مناسب دکتر مصدق در 23 تیر، استفاده از تخاصم و اختلافات سیاست خارجی به نفع ایران بود؛ البته رجال ایران‌دوست کشورمان در هر دوره‌ای از تاریخ، چنین اقداماتی را در کارنامه فعالیت‌های خود به ثبت رسانده‌اند.

وی ادامه داد: در همین هنگام، توطئه‌ها یکی پس از دیگری صورت می‌گرفت و در مجلس نیز توهین‌های بسیاری روا داشته می‌شد. در عرصه سیاست خارجی نیز به دیوان داوری لاهه شکایت شد در حالی که دکتر مصدق اعتقاد داشت دیوان باید درباره اختلافات دو دولت نظر دهد و بین آنها به حکمیت بپردازد. او معتقد بود ما با دولت انگلستان مشکل نداریم بلکه مشکل ما با شرکت نفت انگلیس است و برای دفاع از حقوق ملت ایران، به شورای امنیت رفت.

این محقق و پژوهشگر تأکید کرد: به طور یقین در محاصره گرفتن زندان توسط گروهی که اعلام می‌کردند چند نفرشان در زندان هستند، در تاریخ دنیا بی‌نظیر است در حالی که چنین اتفاقی در ایران افتاد و گروه ذکر شده، در آنجا تحصن کردند.

ترکمان تصریح کرد: دکتر مصدق پس از بازگشت از لاهه، طبق سنت پارلمانی و برای تشکیل مجلس، باید استعفا می‌داد تا مجلس جدید به شخص مورد اطمینان، رأی اعتماد دهد. در چنین زمانی و در حالی که دکتر مصدق به نظارت بر وزارتخانه‌هایی مانند وزارت جنگ و وزارت امور خارجه نیاز داشت، این وزارتخانه‌ها تحت نظارت شاه بود و این شخصیت تاریخی در مواجهه با این شرایط، اعلام کرد که باید افراد خود در مکان‌های مورد نظر حاضر باشند زیرا دولت مصدق باید پاسخگو باشد در حالی که ارتش، نیروی انتظامی و ژاندارمری در اختیار شخص شاه بود.

وی افزود: افرادی که در دوره مصدق در مجلس حضور داشتند، به سید حسن امامی به عنوان رئیس مجلس رأی دادند. این شخصیت همچنین ارتباطات و نسبتی با مرحوم خانم دکتر مصدق داشت که دکتر مصدق می‌گوید به آقای امامی اعلام کردم که حضور شما در این منصب، عاقلانه است زیرا با وجود اینکه سید معمم امام جمعه تهران و شیعه هستید، بسیاری از اهالی تسنن از جمله اهالی مهاباد به شما رأی داده‌اند.

ترکمان درباره موفقیت اهداف ترسیم شده از منظر دکتر مصدق تبیین کرد: مجموعه اختیاراتی که مدنظر دکتر مصدق قرار داشت، شامل موارد بسیاری بود که تعدادی از آنها برای اصلاح امور، کوتاه شدن دست نظامی‌ها، برچیده شدن سانسور و رعایت حقوق مردم، پیش‌بینی شده بود. دکتر مصدق همچنین برای انجام پاره‌ای اصلاحات اقتصادی، به این موضوع توجه داشت که کشور باید بتواند با درآمدهای نفتی قطع شده، درآمدهای اصلی خود، توسعه اقتصادی ایجاد کند و بتواند امور مربوط به خود را رفع و رجوع کند.

وی با اشاره به برخی از مهمترین چشم اندازهایی که در اهداف دولت دکتر مصدق برای وی ترسیم شده بود، اظهار داشت: انجام اصلاحات اقتصادی و اجتماعی، ایجاد قوانینی برای رعایت حقوق کشاورزان و گرفتن بهره مالکانه از مالکان، از جمله اهداف پیش روی مصدق بود. در ساختار پیشین، هیچ‌یک از این امور امکان تحقق نداشت و در چنین حالتی، هر چیزی که وارد مجلس می‌شد، در آنجا باقی می‌ماند.

ترکمان ادامه داد: دکتر مصدق در چنین شرایطی اعلام کرد که در صورت اعطای اختیارات به نحوی که هیئت دولت لوایحی را به صورت موقتی برای شش ماه، (اختیارات اولیه شش ماهه و اختیارات دومی، یک ساله است)، همراه با قابلیت اجرایی شدن به بنده بدهد، این لوایح مورد آزمایش قرار بگیرد و پس از آن، بنده آن را به مجلس بیاورم، در صورت تأیید مجلس، مشکلی وجود ندارد در حالی که تا وقتی مجلس به این موضوع پاسخی ندهد، همچنان به قوت خود باقی است.

وی با اشاره به اصلاحات بزرگی که پس از سی‌ام تیر به وقوع پیوست، اظهار داشت: شرایط پس از سی‌ام تیر به گونه‌ای رقم خورد که مخالفان، توان مخالفت نداشتند و در همین هنگام و با رأی مجلس، اصلاحات بزرگی توسط برخی افراد شریف هیئت دولت مانند مرحوم موسوی و مرحوم لطفی - که از مجتهدان بزرگ و فردی بسیار متقی بود - صورت گرفت.

وی یادآور شد: از ویژگی‌های درخور توجه دکتر مصدق این بود که همکاران وی انسان‌هایی بسیار برجسته و پاک بودند؛ به عنوان نمونه دکتر مهدی آذر که انسانی بسیار پاک بود، در نجف درس خوانده، سپس به فرانسه رفته و در آنجا مدرک دکترای پزشکی خود را دریافت کرده بود. دکتر کریم سنجابی نیز از اینگونه افراد شریف است.

ترکمان افزود: جریان‌های خارجی با برخورداری از توطئه‌های خاص خود، شرایطی را فراهم کردند تا آمریکا آهسته آهسته مواضع خود را نزدیک کند. از نکات قابل توجه در این مسیر این بود که اگر دکتر مصدق کوتاه می‌آمد، همان جریان داخل مجلس تحت عنوان اینکه ایشان از اجرای قانون ملی شدن صنعت نفت، عدول کرده پیش می‌آمد، با ایشان برخورد و وی را استیضاح می‌کردند. مصدق به خوبی متوجه خطراتی که وجود داشت و او را از جهات مختلفی تهدید می‌کرد، بود. شرایط هر روز سخت‌تر و دشوارتر می‌شد و به تازگی یکی از افرادی که همیشه از مصدق دفاع می‌کرد نیز، به گروه مخالفان پیوسته بود. در چنین شرایطی حسین مکی که به آمریکا سفر کرده بود، اعلام کرد که غربی‌ها اجازه نمی‌دهند دکتر مصدق بر سر کار بماند. بر این اساس، دکتر سنجابی به این نکته اشاره می‌کند که حسین مکی با متوجه شدن این موضوع، به طور مدام سعی در جدا کردن صف خود از مصدق داشت.

ادامه دارد...