احمد رشید در رویترز نوشت: شبه نظامیان گروه "دولت اسلامی" یا داعش، ماه پیش زمانی که به بخش هایی از شمال عراق هجوم آوردند، 4 میدان نفتی کوچک را به تصرف خود در آوردند. آنها اکنون به فروش نفت خام و بنزین تولیدی در این میادین نفتی مشغولند تا منابع مالی را برای آنچه که "خلافت اسلامی" خود می خوانند، تامین کنند.
در نزدیکی شهر شمالی موصل، داعش بر میادین نفتی "نجمه" و "قیاره" مسلط شده است. نیروهای این گروه، در نزدیکی تکریت نیز میادین نفتی "حمرین" و "عجیل" را از اواسط ماه ژوئن به کنترل خود در آورده اند.
میادین نفتی در اختیار داعش، در مقایسه با میادین نفتی بزرگ عراق در نزدیکی کرکوک و بصره، کوچک و محقر به نظر می رسد. اغلب چاه های نفتی که به تصرف داعش درآمده است (طبق برآورد یک مقام کردستان عراق، تعداد این چاه ها 80 حلقه است) مهر و موم شده اند و نفتی از آنها استخراج نمی شود.
اما انحصار نفت این اراضی در دستان داعش، اهرمی را در اختیار این گروه قرار می دهد که به واسطه آن می تواند تهدیدات دیگر گروههای شورشی سنی مذهب در منطقه را دفع کند.
مقامات عراقی می گویند در هفته های اخیر، داعش نفت را از میدان "قیاره" به پالایشگاههای سیار در سوریه منتقل کرده و قصد دارد پس از تبدیل آن به بنزین و گازوئیل کم کیفیت، برای فروش به شهر 2 میلیون نفری موصل بازگرداند.
محموله های بزرگتر نفت خام، که مقداری از آن از میدان نفتی نجمه تامین می شود، از طریق قاچاقچی ها به تاجران ترکیه ای فروخته می شود. به گفته مقامات عراقی، این نفت با تخفیف زیاد و فقط به قیمت 25 دلار در هر بشکه به فروش می رسد.
هشام البرفکانی، رییس کمیته انرژی شورای استانی موصل می گوید: "ما گزارش های تایید شده ای دریافت کرده ایم که نشان می دهد داعش نفت خام را از میدان نفتی نجمه در موصل، به سوریه منتقل می کند تا از آنجا، به یکی از کشورهای همسایه سوریه قاچاق شود."
وی می افزاید: "داعش از این تجارت غیرقانونی، چندین میلیون دلار سود به جیب می زند."
پمپ های بنزین در موصل، هم اکنون سوختی را که از جانب دلال های مرتبط با داعش تامین می شود، می فروشند. این سوخت، بسته به کیفیت آن، بین یک تا 1.5 دلار در هر لیتر به فروش می رسد که به گفته یک مالک پمپ بنزین در موصل، نسبت به بهای قبلی آن، بسیار قیمت بالایی است.
این مالک پمپ بنزین می گوید: "این سوخت از سوریه به اینجا می رسد... و بهای آن سه برابر قیمت پیشین است، اما راننده ها مجبورند همین سوخت گران را بخرند زیرا سوخت دولتی سوبسیددار، دیگر به موصل نمی رسد."
برفکانی می گوید داعش تنها اسپانسر واردات سوخت از سوریه است. نیروهای داعش در سوریه نیز میادین نفتی استان دیر الزور را کنترل می کنند. آنها بخشی از سوخت تولیدی را برای خودروهای خود استفاده می کنند و بقیه آن را به دلالان خود در موصل می فروشند.
میادین نفتی سالم مانده است
میادین نفتی نجمه و قیاره، پیش از این توسط شرکت آنگولایی "ساناگول" اداره می شد، اما این شرکت سال گذشته به دلیل آنچه وضعیت فورس ماژور و افزایش هزینه های توسعه و نگرانی های امنیتی خواند، به فعالیت خود در این میادین نفتی پایان داد.
میدان قیاره، که ذخایر نفتی آن حدود 800 میلیون بشکه برآورد شده، تا پیش از حمله داعش، روزانه 7 هزار بشکه نفت خام تولید می کرد. پالایشگاه قیاره و یک پالایشگاه کوچکتر در منطقه همجوار آن، در شمال غرب موصل، پس از فرار کارکنان و پرسنل، از فعالیت باز ایستادند.
اما وقتی شبه نظامیان به پرسنل عراقی پالایشگاه قیاره امنیت دادند و از آنها خواستند تا در پست های خود باقی بمانند، این پالایشگاه کار خود را از سر گرفت.
نمونه دیگر، نبرد شبه نظامیان داعش بر سر تصرف پالایشگاه بیجی است. نیروهای داعش و دیگر شبه نظامیان از اواسط ماه ژوئن سعی می کنند کنترل این پالایشگاه را که بزرگترین پالایشگاه در شمال عراق است، بدون هیچ آسیبی به آن، در دست بگیرند.
یکی از مهندسین شاغل در پالایشگاه قیاره که مایل به اعلام نام خود نیست، می گوید: "داعشی ها بسیار سعی داشتند تا تجهیزات داخل پالایشگاه قیاره، سالم باقی بماند. ما ابتدا نفهمیدیم که چرا آنها تجهیزات پالایشگاه را نابود نمی کنند. اما یک هفته بعد، آنها شروع به پر کردن تانکرها با نفت خام قیاره کردند. آنها از ابتدا این نقشه را داشتند که از پالایشگاه، منتفع شوند."
منابع دولت عراق می گویند برآورد پولی که داعش از محل فروش نفت خام یا سوخت پالایش شده در سوریه به جیب می زند، کار دشواری است زیرا تعداد تانکرهایی که نفت را جابجا می کنند، با نوسان روزانه روبروست. یک منبع دیگر می گوید یک شبکه مجزای قاچاق نفت و سوخت به منطقه کردستان عراق، اوایل این ماه نزدیک به روزی یک میلیون دلار درآمد داشت که البته فعالیت این شبکه اکنون متوقف شده است.
یک فروشنده و مالک شرکت حمل و نقل در موصل می گوید یک محموله 250 بشکه ای از نفت خام را به قیمت 6 هزار دلار از شبه نظامیان می خرد.
وی می گوید: "مرحله بعد، به هوشیاری و زیرکی ما در معامله با دلال های ترکیه ای بستگی دارد."
از اخذ مالیات تا خرید سهام نایمکس
به عنوان یک منبع درآمدی دیگر، گروه داعش برای تمام وسایط نقلیه و کامیون هایی که کالا وارد موصل می کنند، مالیات وضع کرده است.
یک کامیون بزرگ باید برای ورود به شهر موصل، 400 دلار بپردازد. اما کامیون های کوچکتر 100 دلار و خودروهای سواری باید 50 دلار بپردازند؛ البته مشروط به آنکه حامل کالا و بار باشند.
احمد یونس، کارشناس و پژوهشگر مستقر در بغداد که درباره فعالیت گروه های مسلح تحقیق می کند، می گوید داعش تلاش کرده تا بر اساس افزایش منابع درآمدی و زیرساخت های تحت فرمان خود، یک حکومت اقتصادی به راه بیندازد.
وی می گوید با توجه به سرعت گسترش نفوذ داعش در دو سوی مرز عراق و سوریه، تسلط این گروه به میادین نفتی منطقه و فعالیت های رو به رشد اقتصادی، این گروه در حال تبدیل به یک غول اقتصادی با میلیاردها دلار سرمایه است.
یونس می افزاید: "آیا آنها در آینده، سهام بورس "نایمکس" (NYMEX) را هم خواهند خرید؟ هر چیزی ممکن است."
میادین نفتی تکریت
پیکارجویان داعش، کنترل دو میدان نفتی دیگر در شرق تکریت - زادگاه صدام حسین- را هم در دست گرفته اند.
یکی از آنها، میدان نفتی عجیل است که پیش از حمله داعش، روزانه 25 هزار بشکه نفت تولید می کرد. این نفت به پالایشگاه کرکوک منتقل می شد. از این میدان همچنین روزانه 150 میلیون فوت مکعب گاز استخراج می شد که به نیروگاه برق کرکوک انتقال می یافت.
گاز این میدان، هنوز پمپ می شود البته با حجمی کمتر، معادل 100 میلیون فوت مکعب؛ زیرا به گفته کارشناسان انرژی، نیروگاه برق کرکوک برق بسیاری از شهرهای منطقه را تامین می کند و شبه نظامیان نمی خواهند منطقه دچار کمبود انرژی شود.
به گفته یکی از مهندسان شاغل در میدان نفتی عجیل، شبه نظامیان تنها حجم اندکی از نفت را از این میدان استخراج می کنند زیرا بیم آن را دارند که تکنیک های ابتدایی آنها برای استخراج، باعث احتراق گاز شود.
یک میدان نفتی کوچک دیگر که به تصرف داعش افتاده، میدان حمرین است؛ با ظرفیت تولید 5 هزار تا 6 هزار بشکه در روز که از 5 چاه نفت استخراج می شود.
یک مقام امنیتی عراق می گوید نفت خام میادین نفتی عجیل و حمرین، به منطقه کردستان عراق و ایران قاچاق شده است و پیشمرگ های کرد، ابتدا چشم خود را به روی این موضوع بسته اند.
اما به گفته وی، نیروهای امنیتی عراق و پیشمرگ های کردستان، سرانجام در روز 12 جولای این شبکه قاچاق را متوقف کردند. ارتش با استفاده از چرخبال های نظامی، تانکرهای حامل نفت را که از تکریت به سمت شرق در حرکت بوده اند، بمباران کرده و نیروهای امنیتی کردستان عراق نیز تانکرهای حامل نفت را حین ورود به اقلیم کردستان توقیف کرده اند.
صباح نوری، سخنگوی اداره ضد تروریسم عراق می گوید: "ما از تاریخ 12 جولای به این سو، بیش از 50 تانکر حامل نفت قاچاق شده را منهدم کرده ایم. هلیکوپترهای ما به شدت به این شبکه قاچاق صدمه رسانده اند و یکی از منابع مالی بسیار مهم برای تروریست ها را از بین برده اند."
آن گونه که یکی از مشاوران وزارت نفت عراق برآورد می کند، در دو هفته نخست ماه جولای، پیش از آنکه روند قاچاق نفت این دو میدان نفتی متوقف شود، گروه داعش حدود 10 میلیون دلار - روزانه یک میلیون دلار- پول به جیب زده است.
منبع: رویترز
ترجمه: فرهاد فرجاد- شفقنا
