دکتر توتونچیان گفت: رعایت اخلاق در جوامع غربی مشکل تر است به این دلیل است که آن ها باید کمی، از خودگذشتگی کنند و خود را دربند قیودی که جامعه به آن ها تحمیل می کند، قرار دهند اما زمانی که ما در جامعه اسلامی، تعاون داریم، این تعاون باعث شکل گیری اعتدال هم می شود.
به گزارش خبرنگار پایگاه اطلاع رسانی جماران، دکتر ایرج توتونچیان استاد دانشگاه و پیشکسوت اقتصاد اسلامی گفت: چون پیامبر اکرم (ص)، بعثت خود را برای به حد کمال رساندن اخلاق، می دانست و بیست و سه سال زحمت کشید تا این موضوع را به جامعه آن زمان توضیح دهد، ما در می یابیم که در تبلیغ اسلام شمشیر به کار نرفته است اما نباید تصور کرد که اخلاق، مسئله ای ساده است.
وی در توضیح معنای اخلاق افزود: اصولا اخلاق را مجموعه صفات و حالات روانی انسان تعریف می کنند که گاهی می توان از رفتار انسان ها ، به آن پی برد. اگر از انسانی ، به طور مدام کاری سر بزند ریشه در جان آن فرد دارد اما اگر انجام دادن عملی، به طور گذرا باشد، آن رفتار امکان تغییر کردن دارد.
نخستین رئیس انجمن اقتصاد اسلامی ایران اظهار داشت : گفته می شود ملکاتی که سرچشمه رفتارهای خوب هستند ، ملکات فضیله اند و ملکاتی که سرچشمه رفتارهای بد هستند ، ملکات رذیله شمرده می شودند.
وی ادامه داد : فلاسفه که بحث های گسترده ای را پیرامون جهان شناسی دنبال می کنند، می گویند اموری که از قدرت انسان خارج است و همه طبقات هستی را در بر می گیرد حکمت نظری است و اموری که در اختیار انسان است، حکمت عملی شمرده می شود و اخلاق نیز از همین حکمت عملی سرچشمه می گیرد .
توتونچیان تصریح کرد: روشن است که اگر در هر جامعه ای شرایط و روابط به صورتی باشد که بر ملکات فضیله تاکید کنند و بر ترویچ هرچه بیشتر آن همت بگمارند ، مردم به سمت آن دسته از ملکات گرایش پیدا می کنند و از این منظر می توان گفت وظیفه دولت بسیار مهم و تعیین کننده است.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: در ایران کم نیستند افرادی که در این زمینه کار کرده اند. بیشتر فیلسوفانی که در زمینه اخلاق کار کرده اند و مسلمان بوده اند، از کتاب ابن مسکویه در این زمینه استفاده کرده اند. ابن مسکویه نیز هیچ گاه خودش را از افکار ارسطو جدا نمی داند و به طور مستقیم از افکار ارسطو اقتباس کرده است.
این پیشکسوت اقتصاد اسلامی افزود: ابن مسکویه بر علم اقتصاد تاکید فراوانی داشت و گفته است که یادگیری این علم به منزله فضیلت مطلق شمرده می شود.
وی گفت: در بخشی دیگر از صحبت های ابن مسکویه در رابطه با وظایف پول ، احساس می کنم کمی باید در نوشته او شک و تردید کرد زیرا وظایف پول را، تنها به عنوان واحدی برای سنجش یا وسیله ای برای ذخیره ارزش معرفی می کند و من فکر می کنم افرادی که در این زمینه کار کرده اند، کمی افکار خود را تحمیل کرده اند.
توتونچیان در رابطه با بخش دیگری از صحبت های ابن مسکویه تصریح کرد: از جمله تاکیدات ابن مسکویه بر تعاون است ، من نیز تعاون را به عنوان یکی از سه پایه اقتصاد اسلامی می دانم.
وی ادامه داد: در رابطه با منابعی که در این زمینه وجود دارد می توان به آثار خوبی از جمله "اخلاق ناصری" خواجه نصیر الدین طوسی اشاره کرد که به نوبه خود از افتخارات اسلام به شمار می رود.
این استاد دانشگاه اظهار داشت: در قرون وسطی عقیده بر این بود که فضیلت با جمع آوری ثروت در تضاد است و هنگامی فضیلت به حداکثر و بالاترین درجه خود می رسد که، انسان خودش را فنا کرده و خود را فراموش کرده باشد و دیگر، خودش را نبیند.
وی افزود:ما باید توجه کنیم که در بانکداری اسلامی در کجا قرار داریم و به سمت کجا نیز رهسپار هستیم و همچنین دقت کنیم که بحث اقتصاد اسلامی در کجا قرار گرفته است.
وی ادامه داد: در غرب مصطلح شده است که تجملات باعث ایجاد کار برای فقیران می شود. اقتصاد سرمایه داری در چارچوبی که برابر با حاصل جمع صفر است، تعریف می شود و در اینجا حرص و ولع به هزینه فقیرتر شدن فقرا می انجامد، چون افرادی که در جامعه حرص می زنند درواقع از سهم مال دیگری نیز، گرفته اند.
سخنران ویژه هشتمین همایش دو سالانه اقتصاد اسلامی با عنوان " اخلاق در اقتصاد اسلامی و اقتصاد ایران" گفت: من در کتاب هایم همواره بر این موضوع تاکید داشته ام که اقتصاد اسلامی بر سه رکن اساسی عدالت، تعاون و رفاه جامعه استوار است و این سه اصل را به این دلیل نام می برم که نظام سرمایه داری بیشتر به کارآیی توجه دارد و عدالت از دست آن ها خارج شده است در حالی که عدالت به عنوان هدف غایی جامعه اسلامی مطرح است.
وی با بیان اینکه عدالت یک مفهوم پیچیده است، افزود: در تبیین سه رکن اساسی که اقتصاد اسلامی بر آن استوار است، به این دلیل رفاه اجتماعی را آورده ام که شاید رفاه اجتماعی کمک کند تا عوامل سه گانه دست به دست هم دهد تا جامعه اسلامی شکل بگیرد و اگر در بخشی، این سه عامل وجود نداشته باشد باید در آن شک کرد، معتقدم از رفاه اجتماعی می توان به اعتدال رسید.
دکتر توتونچیان اظهار داشت: باید بدانیم که اقتصاد اسلامی یک تعاونی کلان است که از اجتماع و تعامل تعاونی های کوچک درست شده است. اینکه بنده عرض کردم مسئله اخلاق در جوامع غربی مشکل تر است به این دلیل است که آن ها باید کمی، از خودگذشتگی کنند و خود را دربند قیودی که جامعه به آن ها تحمیل می کند، قرار دهند اما زمانی که ما در جامعه اسلامی، تعاون داریم، این تعاون باعث شکل گیری اعتدال هم می شود مانند این گفته شهید مطهری که گفته است: رفتار برابر با افراد نابرابر عین ظلم و بی عدالتی است.
وی افزود: خانم رابینسون در بخشی از صحبت های خود می گوید نظام سرمایه داری دارای یک موضوع دو گانه ای شده که طبق آن، می گویند ما مسیحی هستیم و از سویی دیگر تجمع ثروت را از جمله مهمترین اهداف جامعه می دانند.
او در پایان خاطرنشان کرد: غفلت از عوامل سه گانه ای که برای تحقق اخلاق اسلامی ذکر شد، باعث می شود که جامعه به مسیر دیگری حرکت کند اما امیدوارم با توجه به نکات ذکر شده، جامعه ما بتواند به اخلاق اسلامی به عنوان سرمایه ای اجتماعی دست پیدا کند.
