دکتر نعمت احمدی، وکیل پایه یک دادگستری با اعتقاد به اینکه سکوت مبلغان دینی در عدم رعایت دستورات دینی منجر به سستی اعتقاد و بی اعتمادی مردم به مسوولان می شود، حفظ حقوق شهروندی را از وظایف اصلی جامعه اسلامی طبق قانون می داند.
به گزارش جماران، گفت و گوی شفقنا با دکتر احمدی، حقوقدان و وکیل پایه یک دادگستری را می خوانید:
*در اندیشه و سیره عملی امام علی (ع)، نوع برخورد با مخالفان و حتی متخلفان درجامعه اسلامی به چه شکلی است و اگر فردی در جامعه اسلامی مثلا ایران مرتکب جرم شود، مواجهه قانونی و اخلاقی با وی چگونه و بر چه مبنایی خواهد بود؟
احمدی: طبق قانون مجازات اسلامی علاوه بر مجازات های اصلی که قانونگذار به عنوان عقوبت یک نفر در نظر گرفته است، مجازات های تکمیلی و تتمیمی هم داریم؛ یعنی علاوه بر مجازات های قانونگذار، قاضی به نظر خودش با توجه به نوع اتهام و نوع جرم، می تواند مجازات های تکمیلی قرار دهد. این در مورد کسانی است که حاکم در مورد آنها رسیدگی می کند و حکم تعیین می کند و می گویند که این مجازاتی که برای این فرد قایل شدیم سقفش در قانون کم است و مجازات اضافه ای برایش تعیین می کنیم. رفتارها باید برابر قانون باشد و حداقل این است که رفتار قانونمندانه داشته باشیم و مبنای رفتاریمان قانون باشد. در مورد محکومان و زندانیان هم باید به آیین نامه سازمان زندان ها نگاه کرد. در آیین نامه سازمان زندان ها حق و حقوقی برای زندانیان در نظر گرفته شده است.
*چه حقی دارند؟
احمدی: ملاقات های مستمر با افراد درجه یک فامیل اعم از پدر، مادر، خواهر، برادر، فرزند، همسر و همچنین وکیل داشته باشند و آیین نامه سازمان زندان ها این حقوق را در نظر گرفته است. هم اکنون یکسری حقوق ها در زندان اجرا می شود هرچند در قانون نیست و به صورت یک رویه در آمده است و آن حق تلفن است. در قانون گفته باید تماس بگیرند اما حق داشتن تلفن نیست. من موکلینی دارم که جرم های عادی مانند قاچاق، جعل سند و قتل و... انجام داده اند، حتی در بعضی از زندان ها دارای موبایل هستند لذا کسانی که به دلایلی بنا به دستور یک مقام قضایی و مرجع قضایی یا یک مرجع تصمیم گیری از جامعه جدا می شوند، نمی توانیم این افراد را از حقوق اولیه ای که برای یک زندانی در نظر می گیریم، محروم کنیم. نخستین آنها حق ملاقات است. ملاقات های منظم هفتگی، کتاب، تلویزیون، رادیو، روزنامه در آیین نامه آمده که باید در اختیار متهم زندانی قرار دهیم. حتی یک فردی مرتکب قتل شده است، در آیین نامه سازمان زندان ها از یک سری حقوق اولیه به ویژه هواخوری برخوردار است و همچنین حق استفاده از پزشک و در اختیار گذاشتن داروها به صورت منظم را دارد.
*اینها حقوقی است که در قانون پیش بینی شده، وجود دارد و هست. در مرحله اجرا تمام رفتارها و حرکات ما قاعدتا مبتنی بر مذهب است و بارزترین ویژگی این رفتار مذهبی با الگو گرفتن از حضرت امیر(ع)، احترام به کرامت انسان و رعایت عدالت است؛ از نگاه حضرت امیر که یکی از منابع معتبر برای تنظیم روابط انسان ها در یک جامعه شیعی است، برخورد با افراد چه زندانی باشند و چه متهم باید چگونه باشد؟
احمدی: بجز از علی که گوید به پسر که قاتل من / چو اسیر توست اکنون به اسیر کن مدارا
حضرت علی(ع) در وصیتی که خطاب به امام حسن(ع) داشتند در مورد ابن ملجم که قاتلشان بود گفت اگر که من از این بستر به سلامت بلند شدم خودم می دانم و اگر از این بستر بلند نشدم تنها یک ضربت بزنید چرا که تنها یک ضربت به من زده است. پس از آن برای حضرت علی شیر آوردند و آن حضرت گفتند اول بدهید به ضارب من. ائمه (ع) بیشترین توصیه را در این زمینه دارند. در جامعه اسلامی یکسری افراد اقلیت داریم که امنیت آنها به عهده ماست و باید حقوق آنها را رعایت کنیم. در قانون اساسی حقوقی برای اقلیت های مذهبی شناخته تا سقف نمایندگی مجلس در نظر گرفته شده است. این برگرفته از فرمایشات علی(ع) است که کسانی که در یک جامعه زندگی می کنند حقوق شهروندی دارند حتی در مورد قاتل که مجازات قتل باید انجام شود ولی حقوق شهروندی را دارد و باید حقوقشان را رعایت کنیم. به خصوص زمانی که او توانایی گرفتن حقوقش را ندارد یا زندان است یا در اقلیت است، وظیفه شرعی ما رعایت این حقوق است.
*با توجه به این همه تاکید دستور اسلامی، چه شرایطی اتفاق می افتد که در مواقعی توصیه های عملی و نظری امام اول شیعیان روی زمین می ماند و مورد توجه قرار نمی گیرد؟ یعنی چه فرایندی اتفاق می افتد، مشکل در قانون است یا اجرای قانون؟
احمدی: ما به صرف اینکه یک جامعه شیعی و اولین دولت شیعی دنیا هستیم، تمام اعمال و رفتار حضرت علی را انجام می دهیم؟ انجام نمی دهیم. یکی از اصلی ترین مطالبی که جوامع گرفتارش می شوند عدم رعایت دستورات دینی شان، بزرگان دین، اخلاق و قانون است. صرف اینکه ما یک جامعه شیعه هستیم دلیل نمی شود. شیعه یعنی پیرو و شیعه علی ابن ابی طالب(ع) یعنی پیرو علی بن ابی طالب(ع). اگر ما خودمان را شیعه امام علی(ع) می دانیم، باید رفتار متناسب با آنکه مولایمان گفته، داشته باشیم. با توجه به آنچه ما در جامعه می بینیم چندان نمی توانیم ادعا کنیم که شیعه علی(ع) هستیم.
* شما به عنوان یک حقوقدان، تاثیر بی توجهی به آموزه های دینی و بازتاب این نادیده گرفتن ها را بر رفتار قانونی جامعه چطور ارزیابی می کنید؟
احمدی: بی اعتمادی نسبت به مسوولانی که متولی اجرای آموزه های دین و دیانت هستند.
*این بی اعتمادی به مسوولان ایجاد می کند یا ممکن است فراتر رود و نگاه به دین را تحت تاثیر قرار دهد؟
احمدی: آموزه های دینی خودشان فی نفسه لازم الاجرا نمی شوند و افراد باید آن را بالفعل در آورند. آموزه های دینی دستورات هستند. قرآن که مقدس ترین کتاب و کلام وحی ماست اگر به صورت انتزاعی به آن نگاه کنیم یک کتاب و کلام است. اگر به صورت عملی نگاه کنیم به صورت یک دستورالعمل است. باید حالت اجرایی داشته باشیم. در جامعه ما علی رغم اینکه مدعی تشیع و پیروی از علی(ع) هستیم، دستورات ایشان اجرا نمی شوند. برای یک سری مسایل، خط قرمز تعیین کردن آرامش قبل از طوفان را سبب می شود. حضرت علی می فرمایند که مردم باید قادر باشند جلوی حاکم اعتراض کنند. حاکمی که صدای اعتراض مردم را شنید و به آن عمل کرد حاکم عادلی است. اگر جلوی حاکمی مردم ترسیدند که اعتراض کنند تاسی به حضرت علی(ع) نکرده است. این باعث بی اعتمادی مردم می شود. ما تعالیم شیعی را از کودکی شنیده ایم و الگو حضرت علی(ع) بوده است و همین رفتاری که نسبت به مخالف داشته اند را به کرات از روحانیونی که مبشر دین هستند، شنیده ایم و امیدواریم توسط خودشان به بهترین شکل انجام شود و اگر نشود سستی اعتقادی مردم را دامن می زند.
*یکی از مسایل دیگری که هست، سکوت مبلغان دینی اعم از مراجع، روحانیون و افراد ملبس به لباس مبلغان دین در برابر نادیده گرفتن برخی آموزه های دینی توسط مجریان است. سکوت این گروه ها در مقابل نادیده گرفتن آموزه ها چه توسط جامعه و چه توسط مسوولان یا برعکس آن، شدت و حدت نشان دادن در مورد خاصی چه تاثیری در جامعه دارد؟ به طور مثال وقتی تاکید می شود امر به معروف و نهی از منکر باید در جامعه اتفاق بیفتد، برای برخی مسایل مثل پوشش واکنش های تندی دیده می شود و از طرف دیگر وقتی پای مسایل دیگری پیش می آید که ممکن است حساسیت برانگیز باشد، ترجیح بر سکوت است. این دوگانگی در رفتار چه بازتابی دارد؟
احمدی: پیامبر اکرم (ص) فرمود:" الناس علی دین ملوکهم"؛ وقتی مردم شاهد سستی در اجرای دستورات شرعی هستند و وقتی این را از کسانی که مبلغان شرعی هستند، ببینند بی اعتمادی به اصل بر می گردد. من یک فرد عادی ام. هیچ ادعایی هم برای تاثیرگذاری در جامعه ندارم و مردم هم از من توقعی ندارند اما یک روحانی، مبشر تعلیمات دینی است. مردم این کلام را می شنوند. حضرت علی(ع) می فرمایند اگر مال حرام در کابین زنانتان باشد یا مهریه زنانتان باشد آن را بازپس می گیرم. همچنین حضرت علی(ع) در جای دیگری می فرمایند که اگر ستمی در جامعه اسلامی از طرف مسوولی نسبت به یک زن یهودی صورت بگیرد، اگر بمیریم رواست. ما اینها را می شنویم و در عمل و در جامعه امروز خود چنین عملکردی را نمی بینیم. سکوت من و امثال من در مقابل خدشه بر مسایل شرعی گناهش به خود من بر می گردد و اگر کوتاهی کردم در مقابل خداوند پاسخگو به اعمال خودم هستم؛ اما اگر من روحانی و مبلغ شرعی بودم، سکوت کردن، سکوت شخصی محسوب نمی شود بلکه سکوت یک مبلغ مذهبی نسبت به تعالیم مذهبی و نادیده گرفتن آن تعالیم است و تاثیرات آن بر جامعه و دین متفاوت خواهد بود و البته سطح پاسخگویی نیز متفاوت است.
